İçeriğe atla

Hiketas

Hicetas (GrekçeἹκέτας veya GrekçeἹκέτης; y. MÖ 400 - y. MÖ 335), Pisagor Okulu'nun bir Yunan filozofu ve astronomdu. Yaşamı sadece kabaca bilinmekte olup büyük olasılıkla MÖ 5. ve 4. yüzyılların sonlarına denk gelmektedir.

Hayatı ve çalışmaları

Syracuse'da doğdu. Kaynaklar Hicetas'ın hayatı hakkında hiçbir şey bildirmiyor. Astronomik öğretisinin bilimsel-tarihsel sınıflandırması nedeniyle, araştırmalarda Ekphantos ve Philolaos'un çağdaşı olduğu varsayılmaktadır. Buna göre, MÖ beşinci ve dördüncü yüzyılların sonlarında yaşadı.[1] Astronomisi kısmen Ekphantos'unkiyle örtüştüğü için, onun öğretmeni olduğu varsayıldı; ikisi de Pisagorcuydu (yani filozof Pisagor'un öğretisinin takipçileri). Bir öğretmen-öğrenci ilişkisi varsayımı, elverişsiz kaynak durumu nedeniyle varsayımsal olarak kalır; Her halükarda, ikisinin temas halinde olduğu ve birbirlerinden bağımsız olarak görüşlerine ulaşmadıkları varsayımı makuldür.

Pisagorcu Ecphantus ve Akademik Heraclides Ponticus gibi, daimi yıldızların günlük hareketinin Dünya'nın kendi ekseni etrafında dönmesinden kaynaklandığına inanıyordu.[2] Copernicus, De Revolutionibus orbium coelestium'da Nicetus Syracusanus’tan (Syracuse'lu Nicetus), Cicero tarafından Dünya'nın hareket ettiğini iddia eden bir antik şahsiyet olarak gösterildiğinden bahsettiğinde, aslında Hicetas'tan bahsettiğine inanılıyor.[3]

Cicero, Academica'nın II. cildindeki Hicetas'tan Theophrastus'a atıfta bulunur.[4][5] Heath'e göre:

Cicero “Theophrastus'un dediği gibi Syracuselu Hicetas'ı cennetin, güneşin, ayın, yıldızların ve aslında gökyüzündeki her şeyin hareketsiz kaldığını ve evrendeki dünya dışında hiçbir şeyin hareket etmediğini savunuyor; ama dünya kendi ekseni etrafında son derece hızlı bir şekilde dönüp döndükçe, sanki dünya hareketsiz ve cennet hareket ediyormuş gibi aynı sonuçlar ortaya çıkıyor." [diyor]. Bu elbette iyi ifade edilmiyor… ama Cicero, dünyanın dönüşünün, cennetin bir bütün olarak görünen günlük dönüşünün tam bir ikamesi olduğu anlamına gelir.[6]

Hicetas'ın hiçbir yazısı hayatta kalmadığından, öğretilerinin daha sonraki kaynaklarda birkaç kısa ifadeden yeniden yapılandırılması gerekiyor. Doksograf Aëtios, Hicetas'ın, Philolaos gibi, dünyanın yerleşik kısmından her zaman görünmeyen bir "karşı-dünya" olduğu hipotezinin bir savunucusu olduğunu bildirir.[7] Bu nedenle, Aristoteles'in bahsettiği, ancak adıyla adlandırılmayan, bu görüşü temsil eden "sözde Pisagorcular" grubuna aitti. Theophrastus'a atıfta bulunan Cicero, Hicetas'ın yıldızlı gökyüzündeki görünen hareketleri dünyanın bir eksen dönüşüyle açıkladığını bildirdi. Bu, araştırmada genellikle varsayıldığı gibi, ya kendi eksenleri ya da dünyanın dışında kozmosun merkezinden geçen bir eksen anlamına geliyordu.[8] Cicero, Hicetas'ın dünyanın hareket eden tek gök cismi olduğunu iddia ederek, tam olarak anlatılmamış olan Theophrastus'a dair çok kaba ve basit bir şekilde bilgi verir. Güneş, ay ve gezegenler de dahil olmak üzere diğer tüm hareketlerin görünür olması gerekiyor ve bu görünüm, hepsi için dünyanın ekseninin dönüşünden kaynaklanıyor, bütün gökyüzü gerçekten hareketsiz duruyor. Doksograf Diogenes Laertios, Hicetas'ın dünyayı evrenin merkezine yerleştirmediğini, ancak Philolaos gibi ona dairesel bir yörünge atadığını ve ikisinden hangisinin önce bu fikri ortaya çıkardığının belirsiz olduğunu belirtiyor.[9] Hicetas'a atfedilen karşı-dünya hipotezi, gerçekten de dünyanın yörüngesinde döndüğü bir modeli varsayar. Buna göre Hicetas, bu soruda yeni bir azınlık pozisyonunu temsil ediyordu, çünkü o zamanlar geosantrik bir dünya görüşü egemendi. Astronomik modelinin Philolaus'unkine ne ölçüde karşılık geldiği açık değildir.

Doğrulanamayan daha eski bir araştırma görüşüne göre Heraclides Ponticus, kahramanları Hicetas ve Ekphantos olan bir diyalog yazdı; bu diyalog, iki Pisagorcunun sözde öğretileri hakkındaki eski geleneğin kaynağıdır. Bu varsayım, Hiketas'ın tarihsel bir figür değil, Herakleides'in edebi bir kurgusu olabileceği veya en azından gerçekte yaşamış olsa bile, Herakleides'in kendisine atfedilen öğretilerini uydurduğu varsayımıyla bağlantılıydı.[10]

Nicolaus Copernicus, dünyanın hareketini öğreten ve bu nedenle onun yeryüzünün hareketliliği anlayışının öncüsü olarak gördüğü kadim gök bilimciler arasında yanlışlıkla "Nicetus" olarak adlandırdığı Hicetas'tan söz eder.[11]

Notlar

  1. ^ Örneğin; Christoph Riedweg: Pythagoras: Leben, Lehre, Nachwirkung, 2. Auflage, München 2007, S. 147 ve Leonid Zhmud: Wissenschaft, Philosophie und Religion im frühen Pythagoreismus, Berlin 1997, S. 74.
  2. ^ Theophrastus ap Cicero, Acad. Quaest. ii. 39. Diogenes Laërtius (viii. 85) says that some ascribed this doctrine to Hicetas, while others attributed it to Philolaus.
  3. ^ W. T. Lynn, "Nicetus of Syracuse" in The Observatory Vol. 16 9 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (1893) pp. 380-381
  4. ^ Cicero, M.T. (1880). The Academic Questions, Treatise de Finibus, and Tusculan Disputations. C.D. Yonge tarafından çevrildi. Londra, Macmillan. s. 81. 
  5. ^ Cicero, Marcus Tullius (1874). Academica. Londra, Macmillan. 9 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2021. "Hicetas Syracusius, ut ait Theophrastus, caelum, solem, lunam, stellas, supera denique omnia stare censet neque praeter terram rem ullam in mundo moveri: quae cum circum axem se summa celeritate convertat et torqueat, eadem effici omnia, quae, si stante terra caelum moveretur. Atque hoc etiam Platonem in Timaeo dicere quidam arbitrantur, sed paulo obscurius." 
  6. ^ Heath, Sir Thomas (1913). Aristarchus of Samos, the Ancient Copernicus. Oxford at the Clarendon Press. s. 188. Erişim tarihi: 19 Nisan 2016. 
  7. ^ Bkz. Bartel Leendert van der Waerden: Die Pythagoreer, Zürih / Münih 1979, ss. 459–464.
  8. ^ Bartel Leendert van der Waerden, ikinci yorumu savunuyor: Die Pythagoreer, Zürich/München 1979, s. 463; William K. C. Guthrie buna karşı çıkıyor: A History of Greek Philosophy, Cilt 1, Cambridge 1962, s. 328.
  9. ^ Diogenes Laertios 8,85.
  10. ^ Bkz. Hans B. Gottschalk: "Heraclides of Pontus", Oxford 1980, s.44 f.; Bruno Centrone: "Hicétas de Syracuse". in: Richard Goulet (Ed.): Dictionnaire des Phileses antiques, Cilt 3, Paris 2000, s. 681.
  11. ^ Ayrıca bkz. Charles H. Kahn: Pythagoras and the Pythagoreans, Indianapolis 2001, s. 67, 160; Bronisław Biliński: Il pitagorismo di Niccolò Copernico, Wrocław 1977, ss. 47-69.

Kaynakça

  • Bruno Centrone: Hicétas de Syracuse. In: Richard Goulet (Hrsg.): Dictionnaire des philosophes antiques, Bd. 3, CNRS Éditions, Paris 2000, ISBN 2-271-05748-5, ss. 681
  • Leonid Zhmud: Hiketas und Ekphantos aus Syrakus (DK 50–51). In: Hellmut Flashar u. a. (Hrsg.): Frühgriechische Philosophie (=Grundriss der Geschichte der Philosophie. Die Philosophie der Antike, Band 1), Halbband 1, Schwabe, Basel 2013, ISBN 978-3-7965-2598-8, ss. 428–429
  • Maria Timpanaro Cardini: Pitagorici. Testimonianze e frammenti. Bd. 2, La Nuova Italia, Firenze 1962, ss. 406–415 (İtalyanca çeviri ile Yunanca kaynak metinler)
  • "Hicetas". 19 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2021. 
  • Toomer, G. J. (2016). Hicetas, of Syracuse, 5th cent. BCE. In Oxford Research Encyclopedia of Classics.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Pisagor</span> İyonyalı filozof, matematik ve gökbilimci

Sisamlı Pisagor, Antik İyonya'nın en ünlü düşünürlerinden birisidir. Yunan düşünür ve Pisagorculuğun kurucusudur. Siyasal ve dinsel öğretilerini daha çok Magna Graecia'da yayan Pisagor, önce Platon ve Aristo'nun felsefelerini sonra ise tüm Batı felsefesini etkiledi. Yaşam öyküsünün çoğu halk efsaneleriyle gölgelendirilmiştir, ancak Sisam adasında bir mücevher oymacısı olan Mnesarchus'un oğlu olduğu neredeyse kesindir.

<span class="mw-page-title-main">Aristoteles</span> Antik Yunan filozofu (MÖ 384–322)

Aristoteles veya kısaca Aristo, Antik Yunanistan'da klasik dönem aralığında yaşamını sürdürmüş olan Yunan filozof, polimat ve bilgedir.

<span class="mw-page-title-main">Demokritos</span> Antik Yunan filozofu, Leucippusun öğrencisi, atom teorisinin kurucusu

Demokritos, geliştirdiği atomcu evren teorisi formülasyonu ile tanınan Sokrates öncesi Antik Yunan filozof.

<span class="mw-page-title-main">Nicolaus Copernicus</span> Polonyalı matematikçi ve astronom (1473–1543)

Nikolas Kopernik, Kraliyet Prusyası'na bağlı Ermland Derebeyliği'nde Katolik piskopos danışmanı, boş zamanlarında matematik, astronomi ve harita bilimi ile meşgul olan bilim insanı.

<span class="mw-page-title-main">Hrisippos</span> Yunan Stoacı filozof

Solili Chrysippus veya Hrisippos, Yunan Stoacı bir filozoftur. Kilikya'nın Soli kentinin yerlisiydi, ancak genç bir adam olarak Atina'ya taşındı ve burada Stoacı okulda Cleanthes'in öğrencisi oldu. Cleanthes, MÖ 230 civarında öldüğünde, Chrysippus okulun üçüncü başkanı oldu. Üretken bir yazar olan Chrysippus, okulun kurucusu Citium'lu Zeno'nun temel doktrinlerini genişletti ve ona Stoacılığın İkinci Kurucusu unvanını kazandırdı.

<span class="mw-page-title-main">Titus Lucretius Carus</span> Romalı şair ve filozof

Lukretius, MÖ 95 - MÖ 55 yılları arasında yaşamış Romalı şair ve filozof. Felsefenin Latince yayılmasında Lucretius'un Cumhuriyet döneminin sonlarında Epikourosçuluğun yayılmasında belirleyici bir rol oynayan De rerum natura eseri büyük katkı sağlamıştır. Epikouros'un Peri Physeos'ta açıkladığı doktrini anlatırken Romalı Epikourosçulann geleneğine uyarak Latince yazmıştır. Empedokles'in kozmolojik şiirinin edebi modelinden ilham alarak ve şiirini zarif heksametron (altılı) ölçüsüyle yazmıştır. Epikourosçuluğa fazla sempati duymayan Cicero bile kardeşi Ouintus'a yazdığı bir mektupta Lucretius'un edebi dehasına ve sanatına duyduğu hayranlığı ifade eder. Lucretius Epikourosçu doktrinin belli başlı argümanlannı ele alırken Yunan kaynağına tamamen sadık kalır. Yunan olduğuna şüphe olmayan bir felsefe doktrinini sunarsa da, anlatımının tonu ve etkisi tamamıyla kendine özgü bir retorik ve duygu gücüne sahiptir, Yunan ve Roma uygarlıklarının dilsel ve kültürel sınırlarını aşar. Mahareti, dünya konusunda yeni bir kuramı tasvir ederken Latincede hem yeni kelimeler türetmesinde hem de mos maiorum'un anlamlı terimlerini içeriden değiştirmesinde yatar.Religio kavramını eleştirirken "iğrenç suçları yaratanın din olduğu"nu, İphigenia örneğinde olduğu üzere, insanları siyasi nedenlerle tanrılara insan kurban etmeye ittiğini gösterir. Eksik kalan yazılarını ölümünden bir süre sonra Cicero sona erdirmiş, derleyip düzenlemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Anaksagoras</span> MÖ 5. yüzyıl Yunan filozofu

Anaksagoras, Klazomenailı olup, Sokrates öncesi düşünürlerden bir tanesidir. Ana madde ve ilk hareket ettirici neden öğretisi vardır.

<span class="mw-page-title-main">Filolaos</span> Yunan filozof, astronom ve Pisagorcu (MÖ yak. 470 - yak. 385)

Filolaos Pisagorcu ve Sokrates öncesi bir Yunan filozof idi. Her şeyin temelinde, uyum içinde bir araya gelen, sınırlayıcı ve sınırsızın oynadığı rol olduğunu savundu. Ayrıca, Dünya'nın Evrenin merkezi olmadığı teorisi olan güneşmerkezciliğin ortaya çıkmasıyla da tanınır. Nicomachus'tan alıntı yapan August Böckh'e (1819) göre Philolaus, Pisagor'un halefiydi. MÖ 5. yüzyılda Pisagorcu okulun önemli filozoflarından biri olmuştur. Çoğulculuk Okulu gibi Pisagorcuların da çatışan iki görüş arasında bir çözüm arayışında oldukları söylenebilir. Bir yanda sürekli olarak değişen bir evren düşüncesi, öte yandan değişmez bir evren düşüncesi arasındaki çatışmadır söz konusu olan. Pisagorcular bu yönde çözümlerini matematikte bulmaya çalışırlar. Filolaus da diğer Pisagorcu filozoflar gibi matematik ve müzik ile ilgilenmiş, evrenin ve varlığın açıklanmasında bunlardan yararlanmıştır. O da diğerleri gibi evrenin temelinin sayı olduğu fikrinden hareket etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Roma Cumhuriyeti</span> Antik Romanın cumhuriyetle yönetildiği dönem

Roma Cumhuriyeti, Antik Roma uygarlığında hükûmetin cumhuriyet şeklinde işlediği dönem. Geleneksel olarak MÖ 509 yılında krallığın devrilmesiyle başlayan dönemdir. Bu dönemde ilk iki yüzyıl boyunca, Cumhuriyet toprakları İç İtalya'dan bütün Akdeniz dünyasına kadar genişledi. Sonraki yüzyılda Roma; Kuzey Afrika, İber Yarımadası, Yunanistan ve şu anki Güney Fransa'da egemenlik kurarak daha da büyüdü. Roma Cumhuriyeti, son iki yüzyılı sırasında, hem Fransa'nın kalanına hem de Makedonya ile Anadolu'nun büyük kısmına egemen oldu.

<span class="mw-page-title-main">Epikürcülük</span> Felsefe sistemi

Epikürcülük, MÖ 307'de kurulan ve Antik Yunan filozofu Epikür'un öğretilerine dayanan bir felsefe sistemidir.

<span class="mw-page-title-main">Felsefe</span> soyut, genel ve temel birtakım probleme ilişkin yapılan sistematik çalışma

Felsefe veya düşünbilim; varlık, bilgi, değerler, gerçek, doğruluk, zihin ve dil gibi konularla ilgili soyut, genel ve temel problemlere ilişkin yapılan sistematik çalışmalardır. Felsefe ile uğraşan kişilere filozof denir.

<span class="mw-page-title-main">Kopernik günmerkezliliği</span> Güneş merkezli evren modeli

Kopernik günmerkezliliği, Nicolaus Copernicus tarafından geliştirilen ve 1543 yılında yayımlanan bir astronomik modeldir. Bu modele göre Güneş, evrenin merkezinde hareketsiz olarak konumlandırılmıştı ve her şeyin başlangıcı olarak kabul edilirdi. Modern astronomik ve bilimsel gelişmelerin başlangıç noktası olarak gösterilir. Dünya ve diğer gezegenler ise sabit Güneş etrafında, sabit hızla periyodik hareketler yapmaktadırlar.

Knidos'lu Eudoxus veya Knidoslu Ödoksus, antik bir Yunan astronomu, matematikçi, bilim insanı ve Archytas ile Platon'un öğrencisiydi. Hipparchus'un Aratus'un astronomi üzerine şiiriyle ilgili yorumunda bazı parçalar korunsa da tüm eserleri kaybolmuştur. Bithynialı Theodosius tarafından yazılan Sphaerics, Eudoxus'un bir çalışmasına dayanabilir.

Rodoslu Eudemus, MÖ. 350, Rodos - 290 yılları arasında yaşamış, ilk bilim tarihçisi olduğu iddia edilen Yunan filozofudur. Aristoteles'in en önemli öğrencilerinden biriydi, öğretmeninin çalışmalarını düzenledi ve daha kolay erişilebilir hale getirdi. Eudemus'un yeğeni Pasicles de Aristoteles'in eserlerini düzenlemekten sorumluydu.

<span class="mw-page-title-main">Dikaiarhos</span> MÖ 4. yüzyıl Yunan filozof ve coğrafyacı

Messanalı Dicaearchus, ayrıca Dicearchus veya Dicearch olarak da bilinen Yunan filozof, kartograf, coğrafyacı, matematikçi ve yazardır.

<span class="mw-page-title-main">Ksenokrates</span> MÖ 4. yüzyıl Yunan filozofu, matematikçi ve bilgin

Kalkedonlu Ksenokrates, Yunan filozof, matematikçi ve MÖ 339/8'den 314/3'e kadar Platonik Akademinin lideri (bilgin) Öğretileri, genellikle matematiksel öğelerle daha yakından tanımlamaya çalıştığı Platon'un öğretilerini takip etti. Ayrıca otuz üçler konseyinin hevesli bir öğrencisiydi. Üç varoluş biçimini ayırt etti: Duyarlı, anlaşılır ve ikisinin birleşiminden oluşan üçüncüsü, sırasıyla duyu, akıl ve görüşe karşılık geliyordu. Birliği ve dualiteyi evreni yöneten tanrılar ve ruhu kendi kendine hareket eden bir sayı olarak görüyordu. Tanrı her şeyi kuşatır ve ilahi ile ölümlü arasında, ruhun koşullarından oluşan iki şeytani güç vardır. O, matematiksel nesnelerin ve Platonik Fikirlerin, onları ayıran Platon'un aksine aynı olduğunu savundu. Ahlakta, erdemin mutluluk ürettiğini, ancak harici malların ona hizmet edebileceğini ve amacını gerçekleştirmesini sağlayabileceğini öğretti.

<span class="mw-page-title-main">Matematik tarihi</span> matematik biliminin tarihi

Matematik tarihi, öncelikle matematikteki keşiflerin kökenini araştıran ve daha az ölçüde ise matematiksel yöntemleri ve geçmişin notasyonunu araştıran bir bilimsel çalışma alanıdır. Modern çağdan ve dünya çapında bilginin yayılmasından önce, yeni matematiksel gelişmelerin yazılı örnekleri yalnızca birkaç yerde gün ışığına çıktı. MÖ 3000'den itibaren Mezopotamya eyaletleri Sümer, Akad, Asur, Eski Mısır ve Ebla ile birlikte vergilendirmede, ticarette, doğayı anlamada, astronomide ve zamanı kaydetmede/takvimleri formüle etmede aritmetik, cebir ve geometri kullanmaya başladı.

Bu sayfa bir antik felsefe konuları listesidir.

Seleukialı Seleukos Antik Yunan'da yaşamış bir filozof ve astronomdur. Mezopotamya'da yerleşik Selefki İmparatorluğu'nun başkenti olan ve Dicle nehri üzerinde yer alan Seleucialı veya diğer iddiaya göre Erythra Denizi üzerinde yer alan Seleukalıdır. Günmerkezlilik teorisinin öncülü olmasıyla ve gelgitlerin nedenlerine ilişkin teorisiyle tanınmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Güneş Sistemi astronomisinin zaman çizelgesi</span>

Aşağıda, Güneş Sistemi astronomisi ve biliminin bir zaman çizelgesi verilmiştir. Bu çizelge, Güneş Sistemi'nin bir parçası olarak Dünya hakkında gezegensel ölçekteki bilgilere dair ilerlemeleri de içermektedir.