İçeriğe atla

Hikarilaca

Hikarilaca
Abáachi mizaa
Ana dili olanlarABD (New Mexico,)
Konuşan sayısı1000  (tarih gerekli)
Dil ailesi
Denesey
Na-Dene
Eyak-Atabask
Atabask
Güney Atabask
Güneybatı Apaçi
Doğu Apaçi
  • Hikarilaca
Dil kodları
ISO 639-2apj
ISO 639-3apj

Hikarilaca ya da Hikarila Apaçicesi (kendilerince Abáachi mizaa ; İngilizce Jicarilla, Jicarilla Apache), ABD'de New Mexico eyaletinde daha fazla, Kolorado ve Oklahoma eyaletlerinde ise daha az olarak Apaçiler tarafından konuşulan Atabask dillerinden bir Kızılderili dilidir. En yakın akrabası Lipanca ile birlikte Doğu Apaçi dilleri alt grubunu oluşturur. 3000 kişilik Hikarila nüfusundan yaklaşık 1000 kadarı dili konuşabiliyor.[1]

Okullarda dilin canlı tutulması için dil kampları düzenlenir.[2]

Örnekler

  • dééh çay
  • ts'e pelin
  • dzemichʼili erik (Prunus virginiana)
  • kʼaiʼ söğüt (Salix exigua)
  • nooshchʼili meşe (Quercus gambelii)
  • kʼii sumak (Rhus trilobata)
  • tsé kaya
  • jee zift
  • zháal para
  • ha'dáonáa nasıl

Dipnotlar

  1. ^ "Dictionary of Jicarilla language in the works". 2 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2010. 
  2. ^ "The Jicarilla Apache Language Summer Day Camp" (PDF). 6 Aralık 2010 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2010. 

Kaynakça

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Endonezce</span> Endonezyanın resmî ve en çok konuşulan dili.

Endonezce ya da Endonezya dili, Endonezya ve çevresinde yaklaşık 300 milyon kişi tarafından konuşulan Avustronezya dil ailesine bağlı bir dil. Malaycanın standartlaştırılmış bir değişkesi olan Endonezce Endonezya'nın dünyanın en kalabalık dördüncü ülkesi olmasına bağlı olarak dünyanın en çok konuşulan dillerinden biridir. Tarih boyuncaGüneydoğu Asya takımadaları üzerinde lingua franca olarak kullanılmıştır. 700'den fazla yerel dilin konuşulduğu Endonezya'nı resmî dilidir. 1976-1999 yılları arasında Endonezya hakimiyetine bağlı olarak Doğu Timor'da resmî dil olarak kullanılmış olup daha sonra İngilizce ile birlikte çalışma dili olarak kabul edilmiştir. Kasım 2023'te UNESCO'nun resmî dillerinden biri olarak kabul edilmiştir. Endonezya'nın 1945'te bağımsızlığını ilan etmesinden sonra standartlaştırılmış bir Malayca şivesi olmasına bağlı olarak Endonezce ve Malayca farklı diller olarak kabul edilmelerine rağmen neredeyse aynıdırlar.

<span class="mw-page-title-main">Sırpça</span> Sırbistanın resmi dili

Sırpça, Slav dillerinin güney grubuna ait, çoğunlukla Sırplar tarafından konuşulan dil. Hırvatça, Karadağca ve Boşnakçanın da dahil olduğu Sırp-Hırvat dili'nin standart bir formu olarak kabul edilmektedir. Sırpça, Sırbistan'ın ve Kosova'nın resmî dilidir. Ayrıca Bosna-Hersek'in 3 resmî dilinden biridir. Dil aynı zamanda Karadağ, Hırvatistan, Makedonya, Romanya, Slovakya ve Çekya'da azınlık dili olarak tanınmaktadır. Yaklaşık 10 milyon Sırp tarafından konuşulmaktadır. Dil, Türkçeden kelimeler almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Boşnakça</span>

Boşnakça, Boşnaklar tarafından kullanılan Sırp-Hırvatçanın standartlaştırılmış bir çeşidi. Boşnakça, resmiyette Bosna Hersek'in ana dili kabul edilen üç dilden birisidir, diğer iki dil ise Hırvatça ve Sırpçadır. Ayrıca Sırbistan, Karadağ, Kuzey Makedonya ve Kosova'da da azınlıkça bilinen bir dildir.

<span class="mw-page-title-main">Apaçiler</span> Amerika Birleşik Devletlerinin yerli halklarından oluşan birkaç grup

Apaçiler ya da Apaşlar, Amerika Birleşik Devletleri'nin Arizona, New Mexico ve Oklahoma eyaletlerinde yaşayan, Güneybatı Kızılderilileri kültür grubundan, Atabaskların Güney Atabaskları bölümünden ve Güney Atabask dillerine giren Ova Apaçicesi, Hikarilaca, Lipanca, Meskalero-Çirikavaca ile Batı Apaçicesi adlı dilleri konuşan Kızılderilileri topluca niteleyen ortak addır. Kendilerini Apaçi olarak nitelendiren kişi sayısı 2000 yılı rakamlarına göre 56.060 olup en yakın akrabaları Navaholardır.

<span class="mw-page-title-main">Kürt dilleri</span> Hint-İran dillerinin Kuzeybatı İran koluna giren dil

Kürt dilleri veya Kürtçe, Hint-Avrupa dil ailesine bağlı Hint-İran dillerinin Kuzeybatı İran koluna giren ve Türkiye'nin doğu ve güneydoğusu, Suriye'nin kuzeyi, Irak'ın kuzeyi ve kuzeydoğusu ile İran'ın batısında yaşayan Kürtler tarafından konuşulan bir dil koludur. Kürtçe Irak'ta, Irak'a bağlı Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nde ve de facto özerk olan Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi'nde resmî dil statüsüne sahiptir. Kürt dillerinin yukarıda belirtilenler haricinde Ermenistan, Gürcistan, Türkmenistan, Lübnan, Afganistan, Rusya gibi ülkelerde az sayıda konuşanı bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Peştuca</span> dil

Peştuca ya da Afganca, Afganistan’da ve Pakistan’ın batı kesiminde yaşayan Peştunların konuştuğu dil. Hint-Avrupa dillerinin Hint-İran dilleri öbeğine bağlıdır. Kırk beş harfli bir alfabesi vardır. Bazı sesler Sanskritçede de bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Sindhî</span>

Sindhî ya da Sindce, Hint altkıtası'nın batı kesiminde yer alan tarihi Sind bölgesinde yaşayan Sindhiler tarafından konuşulan Hint-Aryan dilidir. Pakistan'ın Sindh eyaletinin resmi dilidir. Hindistan'da Sindhi, merkezi hükûmet tarafından resmi olarak tanınan dillerden biri olmasına rağmen Sindhi Hindistan'daki hiçbir eyaletin resmi dili değildir. Pakistan'ın 2017 nüfus sayımının ilk sonuçlarına göre Sindhi, 30,26 milyon kişinin veya bir başka deyişle ülke nüfusunun %14,57'sinin ana dilidir. Hindistan'ın 2011 verilerine göre 1,68 milyon kişinin ana dilidir.

<span class="mw-page-title-main">Na-Dene dilleri</span>

Na-Dene dilleri, Kuzey Amerika'da Na-Dene Kızılderilileri tarafından, ABD, Kanada ve ufak bir kısmı da Meksika’da konuşulan diller ailesidir.

<span class="mw-page-title-main">Apaçi kemanı</span>

Apaçi kemanı, ABD'nin güneybatısında Apaçi Kızılderili kabilelerince kullanılan bir müzik aleti.

Batı Apaçicesi ya da Batı Apaçi dili, ABD'de Arizona eyaletinde Apaçiler tarafından konuşulan Atabask dillerinden bir Kızılderili dilidir. Güney Atabask dilleri alt grubunda sınıflandırılan Batı Apaçicesinin en yakın akrabası diğer bir Apaçi dili olan Meskalero-Çirikavacadır. Konuşanı yaklaşık 12.700 kişidir.

Meskalero-Çirikavaca ya da Meskalero-Çirikava Apaçicesi, ABD'de New Mexico, Arizona ve Oklahoma eyaletlerinde Apaçiler tarafından konuşulan Atabask dillerinden bir Kızılderili dilidir. En yakın akrabası Batı Apaçicesi ile Navahocadır. Konuşanı 1800 kişidir.

Lipanca ya da Lipan Apaçicesi, ABD'de New Mexico, Teksas ve Oklahoma eyaletlerinde Apaçiler tarafından konuşulan Atabask dillerinden bir Kızılderili dilidir. En yakın akrabası Hikarilaca ile birlikte Doğu Apaçi dilleri alt grubunu oluşturur. Günümüzde konuşanı kalmamıştır.

Ova Apaçicesi ya da Kiowa Apaçicesi, ABD'de Oklahoma eyaletinin merkezi bölgesinde başka dilli Kiyova Kızılderilileri arasında yaşayan Apaçiler tarafından konuşulan Atabask dillerinden bir Kızılderili dilidir. Güney Atabask dilleri içinde diğerlerinden oldukça farklı olduğu için tek başına Ova Apaçi dilleri alt grubunu oluşturur. Son konuşanı Alfred Chalepah, Jr. 2008 yılında ölmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Apache Junction, Arizona</span>

Apache Junction; ABD' güneybatısındaki Arizona eyaletinin Pinal İlçesi ve Maricopa İlçesi'nde bulunan bir şehir.

<span class="mw-page-title-main">Atabasklar</span>

Atabasklar, Atabask halkları, Atabask Kızılderilileri, Athabaskalar ya da Deneler, Kuzey Amerika'da Amerika Birleşik Devletleri ile Kanada'da yaşayan ve Na-Dene dillerinin Atabask dilleri grubundan dilleri konuşan, avcı ve toplayıcı, yarı göçebe, anasoylu, animist-şamanist Kızılderili halkları. Toplam nüfusları yaklaşık 200.000 kişidir ve çoğunluğu Navaholar oluşturur. En yakın akrabaları birlikte dilce bir üst grup oluşturan Eyaklar, en uzak akrabaları ise Eyak-Atabask dillerine paralel Na-Dene dillerinin diğer ana grubunu oluşturan Tlingitlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Güney Atabask dilleri</span> Atabask dillerinin alt ailesi

Güney Atabask dilleri ya da Apaçi dilleri, Kuzey Amerika'nın güneybatısında, çoğu Amerika Birleşik Devletleri'nde Arizona, New Mexico, Kolorado, Utah, Teksas ve Oklahoma eyaletlerinde, birazı da Meksika'nın Sonora ve Chihuahua eyaletlerinde yaşayan Güney Atabaskları tarafından konuşulan ve 6 dilden oluşan Atabask dillerinin bir alt grubudur.

<span class="mw-page-title-main">Na-Dene Kızılderilileri</span>

Na-Dene Kızılderilileri ya da Na-Dene halkları, Na-Dene dilli halklar, Kuzey Amerika'da ABD, Kanada ve ufak bir kısmı da Meksika’da yaşayan, Na-Dene dilleri ailesinden dilleri konuşan, avcı ve toplayıcı, yarı göçebe, anasoylu, animist ve şamanist Kızılderili halkları. Toplam nüfusları yaklaşık 200.000 kişidir ve çoğunluğu Atabasklar oluşturur. Asya kökenli olduğu 2008 yılında Edward Vajda başta olmak üzere uzmanlarınca kabul edilen tek Kızılderili grubudur. Bunların dışındaki diğer bütün Kızılderililer İngilizcede Amerindians olarak da adlandırılır ve dilleri Amerind dilleri olarak tek grupta da toplanır.

<span class="mw-page-title-main">Teksas Kızılderilileri</span>

Teksas Kızılderilileri, Amerika Birleşik Devletleri'ne bağlı Teksas eyaletinde yaşayan Kızılderili halkları. Alaska'dan sonra en büyük araziye sahip ikinci eyalet olan Teksas'ta günümüzde federal olarak tanınan ve Teksas dışından tehcir edilen yalnızca iki Kızılderili rezervasyonu bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Cochise County</span> Arizona eyaletinde bölge

Cochise Kontluğu, ABD'nin Arizona eyaletinin güneydoğu köşesinde bulunan bir kontluktur. Bu county 1861-1874 döneminde güneybatı ABD'de "Apache" kızılderililerinin çıkardığı Apaçi Savaşları adı verilen isyanın liderlerinin başında olan Chiricahua Apaçi kabilesinin lideri olan "Cochise" 'in adını taşımaktadır. Bu county 1 Şubat 1881'de o zamana kadar "Pima County"ye bağlı arazilerin doğu kısmında ortaya çıkartılmıştır. Bu county'nin başkenti 1881-1929 döneminde Tombstone, Arizona kasabası olmuştur. 1929'da Bisbee, Arizona Cochise County başkenti yapılmıştır.

Daha önceki İspanyolca adı Puerto del Dado ile de bilinen Apache Geçidi, ABD'nin Arizona eyaletinde Dos Cabezas Dağları ile Chiricahua Dağları arasında 5.110 fit yükseklikte tarihi bir dağ geçididir. Cochise County'deki Willcox, Arizona'nın yaklaşık 20 mil (32 km) doğu-güneydoğusundadır.