İçeriğe atla

Hicaz Krallığı

Hicaz Krallığı
المملكة الحجازية الهاشمية
Al-Mamlakah al-Ḥijāzyah Al-Hāshimīyah
Hicaz Haşimi Krallığı
1916-1925
Hicaz Krallığı
Hicaz Krallığı
BaşkentMekke
(1916-1924)
Cidde
(1924-1925)[1]
Yaygın dil(ler)Arapça
HükûmetMutlak monarşi
Kral 
• 1916–1924
Hüseyin bin Ali
• 1924–1925
Ali bin Hüseyin
Tarihçe 
• Kuruluşu
1916
• Krallığın kurulması
10 Haziran 1916
• Tanınma
10 Ağustos 1920
• Hüseyin bin Ali'nin halifeliğini ilanı
Mart 1924
• Necid Sultanlığı tarafından fethedilme
19 Aralık 1925
• Abdülaziz el-Suud'un Hicaz Kralı olarak taç giymesi
8 Ocak 1926
• Dağılışı
1925
Para birimiHicaz Riyali
Öncüller		Ardıllar
Hicaz Vilayeti
Hicaz ve Necid Krallığı
Mavera-i Ürdün Emirliği
Günümüzdeki durumu Suudi Arabistan

Hicaz Haşimi Krallığı (Arapça: المملكة الحجازية الهاشمية, Al-Mamlakah al-Ḥijāzyah Al-Hāshimīyah), Orta Doğu'da Hicaz bölgesinde Haşimi Hanedanlığı tarafından yönetilmiş bir devletti. Arap İsyanı esnasında Mekke Şerifi Hüseyin'in Osmanlı ordusunu Arabistan Yarımadası'ndan sürmek için Britanya İmparatorluğu güçleri ile ittifak içinde mücadele etmesi sonrasında Osmanlı İmparatorluğu I. Dünya Savaşı'nda Britanya İmparatorluğu'na yenilerek, bölgeyi tamamen kaybetmiş ve Hicaz millî bağımsızlığını kazanmıştır.

Yeni krallık kısa ömürlü olmuştu. 1925'te Suud Hanedanı'nın yönetimindeki komşusu Necid Sultanlığı tarafından fethedildi, sonra Hicaz ve Necid Krallığı kuruldu.[2]

Hicaz ve Necid Krallığı 23 Eylül 1932'de birleşik Suudi Arabistan Krallığı olarak Suudi dominyonları Lahsa ve Katif'e katıldı.[3][4]

Tarihçe

Arkaplan

1517'de Mısır'ı ele geçiren Osmanlı sultanı I. Selim, Hicaz bölgesini Osmanlı topraklarına dahil etti. Osmanlı döneminde Hicaz'ın idaresi Mekke şeriflerine tahsis edilmiştir. 1807'de Hicaz'ın idaresi Mısır hükümdarı Kavalalı Mehmed Ali Paşa'ya teslim edildi. 1845 yılında, Osmanlı İmparatorluğu ile Mısır arasındaki anlaşma uyarınca, Hicaz yeniden Osmanlı topraklarına girdi.

Kuruluş

Şerif Hüseyin

II. Meşrutiyet'in ilanından sonra Hicaz'a şerif tayin edilen Hüseyin bin Ali I. Dünya Savaşı'ndan önce Osmanlı hakimiyetine ve Osmanlı sultanına bağlı olarak görünse de sonradan kendi hakimiyetini sağlamlaştırmak ve bütün Arapları hakimiyeti altında almak için Osmanlılara karşı Britanya İmparatorluğu ile işbirliğine başladı.[5] Britanya İmparatorluğu Osmanlılara karşı savaşlarda Hicaz ordusundan istifade etmek maksadıyla Şerif Hüseyin'e Osmanlılara karşı savaşacağı takdirde silah yardımında bulunacağını ve halifelerin Muhammed'in soyundan olmasını temin edeceğini bildirdi. Şerif Hüseyin'in oğulları Faysal bin Hüseyin ve Abdullah bin Hüseyin ile Mısır'daki Britanya elçisi Henry McMahon ile diplomatik alakalarını devam ettirmekle birlikte, Osmanlı İmparatorluğu'nun Filistin'de olan IV. Ordu'sunun komutanı Cemal Paşa ile de anlaşmaya varmak için yollar arıyordu. Ancak, Cemal Paşa'nın Beyrut ve Şam'da bazı Arap milliyetçilerini devlete ihanetle itham ederek idam etmesiyle münasebetler değişti.

Hüseyin bin Ali'nin 5 Haziran 1916'da krallığını ilan etmesi ile Arapların Osmanlı ordusuna karşı hücumları başladı.[6] 16 Haziran tarihinde Cidde'yi Britanya ordusu ele geçirdi. Hüseyin bin Ali'nin hakimiyeti yalnız İngilizler tarafından tanındı. İngilizlerin desteğiyle Akabe'yi 1917'de ele geçirmesi, bütün Hicaz'ın Osmanlılardan azat edilmiş olduğu anlamına geldi. Taif'te Abdullah bin Hüseyin'e teslim olunmasına bakmayan Ömer Fahreddin Paşa, Mondros Ateşkes Antlaşması'na kadar Medine'yi savundu. 13 Ocak 1919'da Osmanlı sultanının emriyle şehri Hicazlılara teslim etti.

Yıkılış

Hicaz kralı Hüseyin bin Ali Necid emiri Abdülaziz el-Suud'a karşı Yemen imamı ve Bin Reşid ile anlaşmaya vardı. 1921'de Necid emiri Abdülaziz el-Suud Cebel Şammar Emirliği'ni işgal ettikten sonra Hicaz ordusunu da mağlup etti. Hicaz kralı Hüseyin Suudilerle Kuveyt Konferansı'nda (Kasım 1923-Nisan 1924) bir anlaşmaya varamadı. Filistin'de Yahudi devletinin kurulmasında tarafsız kalması üzerine Britanya Hüseyin'e olan desteğini çekti.

3 Mart 1924'te Türkiye'de halifelik lağvedildi. Bundan sonra Hüseyin kendisini halife ilan etti. Abdülaziz el-Suud Hicaz'a hücum etmeyi kararlaştırdı. Vahhabiler, 1924'ün ağustosunda Taif'e hücum ederek katliam yaptılar. Necid emiri Abdülaziz'in ordusu Hicaz'a girmemişken, 5 Ekim 1924'te Hicaz emiri Hüseyin bin Ali hakimiyeti oğlu Ali'ye bırakıp ülkeden kaçarak Ürdün kralı Abdullah bin Hüseyin'in yanına sığındı. Necid ordusunun Mekke ve Medine'yi ele geçirmesi ile Ali bin Hüseyin Cidde tarafına çekildi. Daha sonra krallıktan çekilerek Irak kralı olan kardeşi Faysal bin Hüseyin'in yanına kaçtı. Bununla da, Arabistan Yarımadası'nda Haşimilerin hakimiyetine son verildi. Hicaz Krallığı'na son veren Abdülaziz el-Suud kendisini 1926'da Hicaz Kralı ve Necid Sultanı ilan etti.[7] Daha sonra 1932'de Necid, Şammar ve Hicaz topraklarında kendi bağımsız Suudi Arabistan Krallığı'nı kurdu.[8] Haşimiler sülalesi ise Britanya'nın yardımıyla Mezopotamya ve Irak'ta hakimiyetlerini devam ettirdiler.

Kaynakça

  1. ^ Ben Chaoon. "Saudi Arabia". WorldStatesmen.org. Ben M. Cahoon. 4 Ekim 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2021. 
  2. ^ Yamani, Mai (2009), Cradle of Islam: the Hijaz and the quest for an Arabian identity (Pbk. bas.), I.B. Tauris, ISBN 978-1-84511-824-2 
  3. ^ Madawi Al-Rasheed. A History of Saudi Arabia. Cambridge, England, UK: Cambridge University Press, 2002.
  4. ^ A Brief overview of Hejaz - Hejaz history 15 Ağustos 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  5. ^ "Müslüman Türk'e İhanetin Adı; Mekke Şerifi Hüseyin". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2018. 
  6. ^ Teitelbaum, Joshua (2001), The rise and fall of the Hashimite Kingdom of Arabia, New York University Press
  7. ^ Yamani, Mai (2009), Cradle of Islam : the Hijaz and the quest for an Arabian identity (Pbk. ed.), I.B. Tauris
  8. ^ Madawi Al-Rasheed. A History of Saudi Arabia. Cambridge, England, UK: Cambridge University Press, 2002.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Suudi Arabistan</span> Orta Doğuda yer alan bir ülke

Suudi Arabistan veya Suudistan ya da resmî adıyla Suudi Arabistan Krallığı, Arap Yarımadası'nda bulunan en büyük ülkedir. Kuzeybatı'da Ürdün, kuzey ve kuzeydoğu'da Irak, doğuda Kuveyt, Katar, Bahreyn ve Birleşik Arap Emirlikleri, güneydoğuda Umman, güneyde Yemen, kuzeydoğusunda Basra Körfezi ve batısında Kızıldeniz ile çevrilidir. Buraya iki kutsal caminin arazisi de denir; çünkü İslam'a göre iki kutsal şehir olan Mekke ve Medine bu ülkededir. Suudi Arabistan, Orta Doğu'daki bütün körfez ülkelerinde olduğu gibi hızla gelişmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Hüseyin bin Ali (Mekke emiri)</span> Mekke şerifi ve emiri, Hicaz kralı ve Şerifî halifesi

Hüseyin bin Ali el-Haşimi, bilinen adıyla Şerif Hüseyin, 1908-1916 yılları arasında Mekke Şerifi, 1916-1924 arası Hicaz Kralı olan Arap lideri.

<span class="mw-page-title-main">Riyad</span> Suudi Arabistanın başkenti

Riyad, Suudi Arabistan'ın başkenti ve en büyük şehridir. Şehir aynı zamanda Riyad Bölgesi'nin merkezi olup Arap Yarımadası'nın ortasında yer almaktadır ve 6 milyon nüfusa sahiptir. Şehir Merkez adı verilen 8 adet belediyeden oluşur.

<span class="mw-page-title-main">Hâşimoğulları (Hicaz)</span> Arap kraliyet ailesi

Hâşimoğulları veya Hâşimîler, Hüseyin bin Ali tarafından kurulan Arap ailesi. İslam peygamberi Muhammed'in mensup olduğu Benî Haşim ailesine bağlı bir Kureyş boyu olduğunu iddia etmektedirler. Ayrıca kan bağı ve kabile birlikteliği yoluyla Kızıl Deniz boyunca kurulan hanedanların sahibi olan boy. Sülale ismini İslam peygamberi Muhammed'in büyük-büyükbabası Haşim bin Abdimenaf'dan alır. I. Dünya Savaşı esnasında İngiliz desteğiyle Osmanlı Devleti'ne isyan etmiş, Arap Yarımadası'nın kontrolünü eline geçirmiş, fakat birkaç yıl sonra Suudi Hanedanlığı'na yine bir isyanla kaybetmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Suudi Arabistan bayrağı</span> Ulusal bayrak

Suudi Arabistan Bayrağı, Suudi Arabistan'ın 15 Mart 1973'ten beri kullandığı resmî devlet bayrağıdır.

<span class="mw-page-title-main">Diriye Emirliği</span>

Diriye Emirliği veya İlk Suûdi Devleti, 1744 yılında kuruldu. Şeyh Muhammed bin Abdülvahhab, Diriye'ye yerleştiğinde Diriye Prensi Muhammed bin Suud Vahhabî'nin dâvâsını desteklemeye ve benimsemeye hazırdı.

<span class="mw-page-title-main">Hicaz</span> Suudi Arabistanının batısında bir bölge

Hicaz, Arap Yarımadası'nda günümüz Suudi Arabistan'ının batısında bir bölgedir. Hicaz kelimesi Arapçada "engel, bariyer" anlamına gelir. Kızıldeniz boyunca kuzeydeki Ürdün'den güneydeki Asir bölgesine doğru uzanır.

<span class="mw-page-title-main">Suudi Arabistan'ın bölgeleri</span>

Suudi Arabistan'ın bölgeleri, Suudi Arabistan'ın birinci düzey idari bölümleridir. Bölgeler, ek olarak illere ayrılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Mekke Şerifliği</span> 1517-1917 yılları arasında var olmuş özerk bölge

Mekke Şerifliği ya da Hicaz Şerifliği, Osmanlı döneminde Arap Yarımadasının batı kısmında yer alan, Mekke ve Medine şehirlerini kapsayan Hicaz bölgesinin yönetimine verilen isimdi. Mekke Şerifliği geleneksel olarak İslam Peygamberi Muhammed'in torunu Hasan bin Ali'nin soyundan gelen şerifler tarafından yönetilirdi.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı-Suudi Savaşları</span> Mısır eyaleti birlikleri ile Diriye Emirliği arasındaki savaş

Osmanlı-Suudi Savaşları, 1811-1818 Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa komutası altındaki birlikler ile, Diriye Emirliği ordusu arasında yapılan savaş.

<span class="mw-page-title-main">Necid Sultanlığı</span>

Necid Sultanlığı Necid ve Ahsa Emirliği'nin devamıdır, bu emirlik Cebel Şammar Emirliği başkenti Hail şehri ve bölgesini ele geçirip bu emirliği'de son verince emirlik Necid Sultanlığı adını aldı. 1921-1926 yılları arasında Arabistan'da hüküm sürdü. Kurucusu Abdülaziz el-Suud'dur. Başkenti Riyad'dır. Şimdiki Suudi Arabistan'ın temelini oluşturan devletlerden biri bu sultanlıktı. Ülkede monarşi yönetimi uygulanmaktaydı. Beş yıl yaşayan bu devlet, 1925 yılında Hicaz Krallığı'nı da ele geçirip bu krallığa da son verip Hicaz ile birleşerek, Hicaz ve Necid Krallığı adını aldı. Zaman içinde bu krallık da büyüyüp İbn Suud'ca El-Ahsa ve Katif'teki zaten kendisine bağlı dominyonların, Hicaz ve Necid Krallıkları'nın artık tek bir isimde tamamen birleştiğini ilan edilip Suudi Arabistan'ı meydana getirecektir.

<span class="mw-page-title-main">Necid Emirliği</span>

Necid Emirliği veya İkinci Suudi Devleti 19. yüzyılın başları ile sonlarında, 1818 ve 1891 yılları arasında var olan ikinci Suudi devletidir.

<span class="mw-page-title-main">Suudi Arabistan kralı</span> Suudi Arabistanın devlet ve hükûmet başkanı

Suudi Arabistan Kralı, Suudi Arabistan Krallığı'nın başı, aynı zamanda Devlet ve Hükûmet Başkanı'dır. Mutlak monarşi ile yönetilen Suudi Arabistan Suud Hanedanı tarafından yönetilmektedir. İdarenin bütün üst makamları kraliyet ailesine mensup olan erkeklerin elinde bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">İbn Suud</span> Suudi Arabistanın kurucusu ve ilk kralı

Abdülaziz bin Abdurrahman bin Faysal Âl-i Suud veya bilinen adıyla İbn Suud, Suudi Arabistan'nın kurucusu ve ilk kralı. Abdurrahman bin Faysal ile Sare bint Ahmed es-Sudeyri'nin oğlu olarak Riyad'ın yüksek taraflarındaki Necid bölgesinde doğan Abdülaziz 1953'te Taif kentinde öldü.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı Arabistanı</span>

Osmanlı Arabistanı, Arap Yarımadası'nın 1517-1918 yılları arasında Osmanlılar tarafından yönetildiği dönemdir. Osmanlı'nın bu bölgedeki kontrol gücü, 4 asır boyunca devlet otoritesinin gücüyle orantılı olarak değişmiştir.

Suudi Arabistan'ın birleşmesi 1902 ve 1932 yılları arasında İbni Suud'un liderliğinde günümüzdeki Suudi Arabistan Krallığının Arap Yarımadasında bulunan çeşitli kabile, emirlik ve krallıklarla birlikte Arap Yarımadasının büyük bir kısmını ele geçirdiği askeri ve politik süreç.

<span class="mw-page-title-main">Necid ve Ahsa Emirliği</span>

Necid ve Ahsa Emirliği, Riyad Emirliği veya üçüncü Suud devletinin devamı olan 1913-1921 yılları arasında var olmuş bir devletti. 1902 yılında Riyad Muharebesi'nde Suudilerin Riyad'ı ele geçirdiğinde Riyad Emirliği yani üçüncü Suud Devleti kuruldu. Sonrasında Cebel Şammar Emirliği ve Osmanlı İmparatorluğu ile mücadele neticesi sınırlarını emirlik genişletti. 1913'te İbn Suud ani bir baskın ile El-Ahsa'yı Osmanlı İmparatorluğu'ndan alınca da emirlik Necid ve Aksa Emirliği adını aldı, Birinci Dünya Savaşı sırasında ve sonrasında topraklarını daha da genişleten emirlik 1921 yılında esas rakibi Cebel Şammar Emirliği'nin başkenti olan Hail şehri ve bölgesini ele geçirip bu emirliği tamamen ortadan kaldırınca Necid Sultanlığı'na dönüşecektir.

<span class="mw-page-title-main">Hicaz ve Necid Krallığı</span>

Hicaz ve Necid Krallığı, Suudi Necid Sultanlığı'nın Haşimi Hicaz Krallığı'nı 1925 yılında işgal etmesi sonucu kurulan bir ikili monarşiydi. 1932 yılında iki monarşi Suudi Arabistan adıyla birleşti.

<span class="mw-page-title-main">Suudi Arabistan tarihi</span>

Suudi Arabistan tarihi, Arabistan coğrafyası ve Suudi ailesinin tarihidir. Arabistan antik dönemlerden beri Arap kabilleleri varlık göstermiştir. Dinler tarihi açısındanda önemli bir yere sahiptir. İslami hanedanlıkların birçoğu Arabistan coğrafyasında varlık göstermiştir.

<span class="mw-page-title-main">Riyad Emirliği</span> Wikimedia anlam ayrımı sayfası

Riyad Emirliği 1902'den 1913'e kadar Üçüncü Suudi Devleti'nin ilk yinelemesiydi. Suud Hanedanı tarafından yönetilen bir monarşi idi. Devlet, Suudi güçlerinin Riyad Muharebesi sırasında Reşidiler tarafından yönetilen Cebel Şammar Emirliği'nin kontrolündeki Riyad'ı ele geçirmesinden sonra kuruldu. Necid ve Ahsa Emirliği'nin doğrudan öncülü ve bugünkü Suudi Arabistan'ın en eski yasal selefiydi. El-Ahsa 1913 yılında Osmanlı İmparatorluğu'na yapılan baskınla ele geçirilmiştir. Emirliğin adı da Necid ve Ahsa Emirliği olarak değişmiştir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.