İçeriğe atla

Hezarfen Hüseyin

Hezarfen Hüseyin Efendi (ö. 1691/92) 17. yüzyıl'da yaşamış Osmanlı tarihçisi ve aydını. En önemli eseri " Tenkih-i Tevarih-i Mülük" ve "Telhisu’l-Beyan fi Kavanin-ı Al-i Osman" adlı tarih kitaplarıdır.[1][2] Bunların dışında tasavvuf ve tıp konularında da eserler vermiştir.Batılı yazarların seyahatnamelerinde Hüseyin Efendi'den çok iyi eğitim almış olan birisi olarak bahsettiği görülür. Yunanca ve İbranice'yi de iyi derecede bildiği ileri sürülmektedir.[2]

Ansiklopedist bir bilgin olarak çok geniş bilgi yelpazesine sahipti. Ünlü bir tarihçi ve düşünce adamı olan Hezârfen Hüseyin Efendi, İstanköylüdür. Hezârfen lakabı ile anılması, değişik ve çok konuda bilgi sahibi olmasındandır. Köprülü Fazıl Ahmed Paşa himayesinde memurluk yapmıştır. Memurluktan ayrılarak üyük bir kitaplık kurmuş, bundan sonraki ömrünü araştırmalar yaparak ve özel dersler vererek geçirmiştir. İstanbul'da diplomatik görevde bulunan Antoine Galland (1646-1715) ile irtibata geçtiği bilinmektedir.

Tenkih-i Tevarih-i Mülük

Bir dünya tarihi olan "Tenkih-i Tevarih-i Mülük" adlı eserini IV. Mehmet'e sunmuştur. Bu kitapta yer alan konulardan bazıları şunlardır:[2]

  • Roma devletinin kuruluşu
  • Bazı ünlü yunan filozoflar
  • İstanbul şehri
  • Bizans imparatorları
  • Çemberli ve Dikilitaşlar
  • Cenevizlerin galatayı ele geçirmeleri
  • Çin, Maçin, Hata ve Hotan
  • Hint denizindeki bazı adalar, buralarda yaşayan insanlar, bunların hükümdarları, dinleri, kanunları,örf, adet ve ahlakları
  • Amerikanın keşfi
Telhisu'l-Beyan fi Kavanin-ı Al-i Osman

Hüseyin Efendi'nin diğer önemli tarih kitabı "Telhisu’l-Beyan fi Kavanin-ı Al-i Osman" ise daha çok eski devletlerin kanun ve nizamnameleri üzerinde durur. Cengiz Han'ın kanunlarına ilişkin değerlendirmeler yapması ilginçtir. Bu kitapta işlenen bazı konular ise şunlardır:[2]

  • Osmanlı tarihi
  • İstanbul'un kuruluşu
  • Bizans eserleri
  • İstanbul da Osmanlıların yaptırmış olduğu yeni binalar
  • Saray adetleri
  • Hazine-i Amire nin gelirleri
  • Eyalet hazineleri
  • Sultan ve vezir-i azam hasları
  • Devletin mukannen olmayan gelir ve giderleri
  • Güneş ve ay yılı arasındaki farklar
  • Kara ve deniz orduları
  • Timar ve zeamet ve has sahipleri ile ilgili kanunlar
  • Kapukulu, Yeniçeri, Sipahi, Topçu ve Cebecilerin kanunları
  • Tersane ve Tersane subayları
  • Kırım hanlığının kanunları
  • Bilim insanları ile ilgili kanunlar
  • Madenler ve tuzlalarla ilgili kanun ve nizamnameler

Tarih dışında da eserler veren yazar "Lisanu’l-Etibba" adında tıp ve eczacılık üzerine sözlük niteliğinde bir eser kaleme almıştır. Bunların dışında tasavvuf üzerine de "Camiu’l-Hikayat", "Enisu’l-Arifin ve "Mürşidu’s-Salakin" adlı eserleri bulunmaktadır.[2]

Kaynakça

  1. ^ Robert Anhegger, Hezarfen Hüseyin Efendinin Osmanlı Devlet Teşkilatına Dair Mülahazaları[], 2 Ekim 2012'de erişildi.
  2. ^ a b c d e Emrah Bekci, 17 yy. Türk Aydını Hezarfen Hüseyin Efendi 11 Ocak 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 2 Ekim 2012'de erişildi.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Osman Gazi</span> Osmanlı Beyliğinin kurucusu ve ilk padişahı (1299–1324)

I. Osman veya bilinen adlarıyla Osman Gazi ya da Osman Bey, Osmanlı Beyliği ve Osmanlı Hanedanı'nın kurucusu ve beyliğin ilk padişahı olan Türk hükümdar ve komutandır. Yaşadığı dönemde liderliğini yaptığı beylik başlangıçta küçük bir Türk beyliği iken, ölümünden sonraki yüzyıllarda büyük bir imparatorluğa dönüştü. Dedesinin Süleyman Şah veya Gündüz Alp isimli olduğu ve soyunun Oğuzların Bozok koluna mensup Kayı boyuna dayandığı düşünülmektedir. Büyükannesi Hayme Hatun, babası Ertuğrul Gazi ve annesi Halime Hatun'dur. Tarihçi Âşıkpaşazâde'nin yazdığına göre Osman Gazi, bir taraftan kendisinin Oğuzların Üçok koluna mensup "Gök Alp" neslinden olduğunu ileri sürerken diğer taraftan da kendi dedesinin isminin "Kaya Alp oğlu Süleyman Şah" değil, "Kutalmışoğlu Süleyman Şah" olduğunu söylediği iddia edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Kâtip Çelebi</span> Türk-Osmanlı bilim insanı ve aydın

Kâtip Çelebi ya da Hacı Halife ; tarih, coğrafya, bibliyografya ve biyografya ile ilgili çalışmalar yapmış Türk-Osmanlı bilim insanı ve aydını. Dünya bilim edebiyatında en ünlü ve bilinen eseri; İslam dünyasının en değerli eserlerini içeren 15.000'e yakın kitabı ve 10.000'e yakın müellifi (yazar) alfabetik dizin sistemine göre tanıtan Keşf ez-zunûn 'an esâmî el-kutub ve'l-fünûn ve daha sonra İbrahim Müteferrika tarafından basılan meşhur coğrafya ansiklopedisi Cihannümâ ile tanınır. Kâtip Çelebi, az sayıdaki 17. yüzyıl Osmanlı nesir yazarları arasındadır.

<span class="mw-page-title-main">Ahmed Cevdet Paşa</span> Osmanlı devlet adamı

Ahmed Cevdet Paşa veya Lofçalı Ahmed Cevdet Paşa, Osmanlı Devleti'nde on dokuzuncu asırda yetişen Türk devlet ve ilim adamı, tarihçi, hukukçu, şair.

<span class="mw-page-title-main">Ahmed Cevad Paşa</span> 205. Osmanlı sadrazamı

Kabaağaçlızade Ahmed Cevad Paşa Osmanlı Devleti'nin 19. yüzyıl kumandan ve sadrazamlarındandır. II. Abdülhamit saltanatında 4 Eylül 1891 - 9 Haziran 1895 tarihleri arasında sadrazamlık yaptı; devrin en önemli konusu olan Ermeni sorunu ile ilgilendi. Askerlik ve devlet adamlığının yanı sıra devrinin bir aydını olarak tarih yazarlığı yapan ve çeşitli bilimsel konularda eserler veren Ahmet Cevat Paşa'nın en önemli eseri "Tarih-i Askeri Osmani" ’dir.

Silahdar Bıyıklı Ali Paşa III. Osman saltanatında 24 Ağustos 1755 - 25 Ekim 1755 tarihleri arasında iki ay iki gün sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır.

İsmâil Hakkı Bursevî,, mutasavvıf, Celvetî şeyhi, müfessir, şâir.

Osmanlılarda tarih yazıcılığı, Osmanlı Beyliği'nin kuruluşundan 100-150 yıl sonra başlamıştır. Osmanlı tarih yazıcılığının geç başlaması, Anadolu’da Osmanlılardan önce tarih yazıcılığının gelişmemesi ile bağlantılıdır.

Şükrullâh, 15. yüzyılda yaşamış bir Osmanlı tarihçisi. Behcetü't Tevârîh adlı tarih kitabının yazarı olarak ün yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Tâcü't-Tevârih</span>

Tâcü't-Tevârih ya da Hoca Tarihi, Hoca Sâdeddin Efendi'nin Osmanlı İmparatorluğu'nun kuruluşundan I. Selim'in ölümüne kadar geçen süreç içerisinde Osmanlı tarihini ele alıp yazdığı tarihi el yazması eser. Hoca Sadettin Efendi, I. Süleyman dönemini de eserine aktarmak istese de III. Murad'ın isteği üzerine çalışmasını temize çekerek 1584 yılında padişaha sunmuştur.

Hoca Sadeddin Efendi, Osmanlı tarihçi, devlet adamı.

Saruca Kemal Osmanlı Devleti Türk bilgini, çevirmen ve yazarı. Kemali Zerdi Bergamevi olarak da bilinir. Doğum tarihi bilinmemektedir. Bergama'da doğmuştur. Öğrenimine Bergama'da başlayan Saruca Kemal daha sonra bilgisini artırmak ve kendini geliştirmek için İstanbul'a gitti. Burada devrin en ünlü bilginlerinden ders alan yazar Osmanlı Devleti bilginlerinden Akşemsettin'in tavsiyesiyle padişah Fatih Sultan Mehmet tarafından Enduruna hoca olarak tayin edildi. Enderun'da hoca olarak ders verdi. Daha sonra Edirne'de Taşlık Medresesinde de müderrislik yaptı, öğrenci yetiştirdi. Arapça, Farsça, Bulgarca ve Arnavutça bilen yazar Fatih Sultan Mehmet'in veziri Mahmut Paşanın emriyle Fazlullah Kazvini'nin Farsça yazdığı El-Mucem fi Asarı Mülük adlı eserini Türkçeye tercüme.

<span class="mw-page-title-main">Kemalpaşazâde</span> Şeyhülislam ve tarihçi

Kemalpaşazâde veya İbn-i Kemal, Osmanlı devleti şeyhülislamı ve tarihçidir.

Ruscuklu Osman Beyzade Mehmet Ali Fethi Efendi, Osmanlı bilim insanı, öğretmen, kütüphaneci, mutasavvıf, çevirmen, şair.

<span class="mw-page-title-main">Nikea Kuşatması (1328-1331)</span>

Nikea Kuşatması, Bizans İmparatorluğu kontrolündeki Nikea 'nın 1328 ile 1331 yılları arasında Osmanlı Devleti tarafından kuşatılması. Kuşatmanın ardından şehir, Osmanlı Devleti egemenliğine girdi.

<i>Tevârîh-i Âl-i Osman</i> (Âşıkpaşazâde)

Âşıkpaşazâde Tarihi ya da Tevârîh-i Âl-i Osman, 1400 ila 1484 yılları arasında yaşamış bir Vefai dervişi olan Âşıkpaşazâde’nin yazdığı Osmanlı tarihi kitabıdır.

Oğlanlar Şeyhi İbrahim Efendi, Osmanlı döneminde yaşamış Ekberi meşrepli, Bıçakçı Ömer Dede (Şeyh Emir Sıkkinî)’ye atfedilen (Melâmetîyye/Melâmîyye-î Bayramîyye Tarikâtı) tasavvuf okuluna mensup bir sufi ve tasavvuf önderi. Olanlar, Oğlanlar, Oğlan Şeyh veya Aksarayi lakaplarıyla da bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı minyatürü</span> Genellikle Osmanlıda saray kültürünü yansıtan eski Osmanlı resim sanatı

Osmanlı minyatür sanatı Osmanlı saray kültürünü yansıtarak el yazmaları gibi lüks öğeleri süsleyen genelde Padişah ve diğer yüksek mertebelilere sunulmuş bir sanat şeklidir. Minyatür sanatı İslam dünyasında özellikle yer bulmuş bir saray sanatıdır. Yüksek gelişmişliğe ve kapsamlılığa, geç Orta Çağ'da İran, Irak, Orta Asya ve Anadolu'da bulunan Türk ve Pers hanedanlıkları dönemlerinde erişmiştir. Osmanlı miniyatür sanatı, hep birlikte kitap sanatı olarak anılan Hat, Nakş, Tezhip, Ebru ve Cilt gibi birbiriyle ilişkili geleneksel sanatlardan biridir.

<span class="mw-page-title-main">Kemâleddin el-Fârisî</span> İranlı matematikçi ve fizikçi

Kemaleddin Hasan ibn Ali ibn Hasan el Farisi ya da tam daha bilinen adıyla Kemaleddin El Farisi, İranlı matematikçi ve fizikçi.

Nasîhatnâme, Osmanlı edebiyatında, padişahlar için yazılan bir tür nasihat mektubudur. Specula principum'lara benzemektedir. Nasihatnameler çeşitli tarihi ve dini kaynaklardan yararlanmışlardır. Selçuklu Türkleri gibi önceki devletlerin yönetimlerinden, erken Müslüman tarihinden ve çağdaş olaylardan etkilenmişlerdir.

Mısırlızade İbrahim Paşa, Osmanlı devlet adamı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.