İçeriğe atla

Hewraman

Hewraman/Uramanat Kültürel Peyzajları
UNESCO Dünya Mirası
Konum İran
KriterKültürel: ii, v
Referans1647
Tescil2021 (44. oturum)
BölgeAsya-Pasifik

Hewraman[1] (Kürtçe: Hewraman, هه‌ورامان veya Oraman (Farsça: اورامان / Ōrāmān), İran'ın Irak sınırında yer alan dağlık bölge.

Hewraman bölgesi merkez Kürdistan'da dağlık bir bölgedir.[2] Bölgeye 19. yüzyılda batılı seyahlar "Kartallar Yuvası" demişlerdir. Hawraman'daki en yüksek Tepe 3500 metreyi geçen Şaho dağıdır. Halk dilinde bu bölge Irak'ta (Halepçe ve çevresi) "Hewramanî Text" ve İran (Merivan'ın güneyinde kalan Paveh'e kadar uzanan dağlık bölge) sınırları içinde kalan "Hewramanî Lûhonî" diye iki birime ayrılır. Irak'taki Şehr-î Hewraman ilçesi bölgenin tarihi Merkezî olmakla beraber, günümüzde yörenin en önemli Merkezî nüfusü 100.000 geçen Paveh kentidir.

Yöre'de Goranicenin yanı sıra Soranî-Kürtçesi konuşulur.[3][4]

Burası aynı zamanda eskiden Zerdüştlerin sığındığı kendilerini güvende hissettikleri bir yerdi. Goranicede Hewraman ‘bulutlu-yağmurlu-bereketli’ yer anlamına gelir. Aslında halk ağzında Huraman diye anılır. Zerdüştilikte ise ‘Hur’ ateş, ‘Aman’ da yükselmek, kalkmak anlamındadır. Bölgeye ‘Ateşin Yükseldiği Yer’ anlamı atfedilmiştir. Ateşin Zerdüştlük için kutsal olduğu bilinir. Bu bölge de Zerdüştlük açısından bu anlamda önemli bir yerdi.[5] Yine Hewreman Kürtçede hewr/ewr den türeyen bir kelime. Yani bulutlu anlamına gelir.Goranice anlamı benzerdir.[6]

27 Temmuz 2021'de Uramanat ile birlikte Havraman bölgesinin bir kısmı UNESCO tarafından "Hewraman/Uramanat Kültürel Peyzajı" adı altında bir Dünya Mirası olarak listelendi.[7][8]

Kaynakça

  1. ^ Çem, Munzur (2009). Dêrsim merkezli Kürt aleviliği: Etnisite, dini inanç, kültür ve direniş. Vate Yayınevi. s. 560. ISBN 975627834X. 
  2. ^ "İran Kürdistan Eyaleti". Kürdistan Eyaleti İletişim ve Bilgi Teknolojileri Genel Müdürlüğü". 28 Eylül 2020. 28 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2020. 
  3. ^ "Hewrawan". 25 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2023. 
  4. ^ "Hewreman". 27 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ "Hewraman". 26 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2023. 
  6. ^ "Hewreman Kürtçe anlamı". 1 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  7. ^ ""Hawraman" rural landscape inscribed in World Heritage List". Mehr News Agency (İngilizce). 27 Temmuz 2021. 27 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2021. 
  8. ^ UNESCO (27 Temmuz 2021). "Cultural sites in Africa, Arab Region, Asia, Europe, and Latin America inscribed on UNESCO's World Heritage List". UNESCO (İngilizce). 27 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2021. 

İlgili Araştırma Makaleleri

Kürtler, doğuda Zagros Dağları'ndan batıda Toros Dağları'na ve güneyde Hemrin Dağları'ndan kuzeyde Kars–Erzurum platolarına kadar uzanan coğrafi bölgede yoğun yaşayan, 2017 yılı tahminlerine göre dünyada yaklaşık 36–45 milyon nüfusa sahip olan İranî bir halktır. Bugün dünyadaki en büyük Kürt nüfusu, 15–20 milyon civarı ile Türkiye'de bulunurken; İran, Irak ve Suriye'de de sayıları 3 ila 12 milyon arasında değişen önemli Kürt nüfusları bulunmaktadır. Gerek Orta Doğu'daki siyasi ve sosyal karmaşalar ve sorunlar, gerekse diğer sebepler dolayısıyla özellikle 20. yüzyılın ikinci yarısında oluşan göçler sonucunda Batı Avrupa başta olmak üzere Kuzey Amerika ve Orta Asya gibi farklı bölgelere yerleşmiş bir Kürt diasporası da mevcuttur.

<span class="mw-page-title-main">Kürdistan Bölgesel Yönetimi</span> Iraka bağlı özerk bölge

Kürdistan Bölgesel Yönetimi, Kürdistan Bölgesi veya Irak Kürt Bölgesel Yönetimi, Irak'a bağlı, anayasal düzeyde varlığı olan özerk bir bölgedir. Yaklaşık 40.000 km2'den oluşan idari birim; batıda Suriye, doğuda İran, kuzeyde ise Türkiye ile komşudur. Bölgesel yönetimin başkenti Erbil'dir. Kürdistan Parlamentosu Erbil'de yer almaktadır, ancak Kürdistan Bölgesi anayasası tartışmalı Kerkük kentini Kürdistan Bölgesi'nin başkenti olarak tanımaktadır. Bölgenin nüfusu, 2023 itibarıyla 6.556.752'dir. Resmî dilleri Kürtçe ve Arapça'dır.

<span class="mw-page-title-main">Zerdüştçülük</span> Tek Tanrılı bir Antik İran dini

Zerdüştçülük, Zerdüştîlik ya da Mecûsîlik, günümüzden 3.500 yıl önce Zerdüşt tarafından İran'da kurulan, yaklaşık M.Ö. 6. yüzyıldan M.S. 7. yüzyıla kadar Pers, Med ve Sasani İmparatorluğu’nun dini olan, içerisinde düalist ve eskatolojik inanışın ilk örneklerini barındıran, dünyanın en eski tek tanrıcı vahiy dini. Bu dine inananlar Zerdüştçü, Mazdaist ve Zerdüştî olarak adlandırılıyor olup bedenen öldükten sonra dirilip Ahura Mazda'nın huzuruna çıkacaklarına ve orada sorgulanacaklarına inanırlar. Zamanla Zerdüştlüğün Zurvanizm gibi alt dalları ortaya çıkmıştır. Zurvanizm inancı, Zurvan olarak bilinen zaman ve kader tanrısını baş tanrı konumuna yükseltmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Süleymaniye</span> Irakta bir şehir

Süleymaniye, Irak'ın Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nin Süleymaniye İline bağlı şehir ve ilin yönetim merkezidir.

<span class="mw-page-title-main">Kürdistan</span> Orta Doğuda Kürtlerin yoğunlukta olduğu bölgelerin genel adı

Kürdistan Kafkaslar'ın güneyi ve Orta Doğu'da, Ermenistan, Irak, İran, Suriye ve Türkiye'ye ait toprakların bir kısmını kapsayan jeokültürel bölge. Siyasi bakımdan özerk, federal bir bölge olarak uluslararası resmî tanınmaya sahip olan tek bölge Irak'ın Kürdistan Bölgesel Yönetimi'dir. Bölgenin kuzeybatı İran’a karşılık gelen kısmı Kürdistan adıyla eyalet statüsündedir. Ayrıca Suriye'de de Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi tek taraflı olarak ilan edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Goranice</span> Bir Batı İran dili

Goranice, bir Kuzeybatı İran dilidir. İran dillerinin kuzeybatı grubundan olup Zaza-Gorani Dilleri alt grubunda yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Kürdistan Yurtseverler Birliği</span> Irakta bir siyasi parti

Kürdistan Yurtseverler Birliği kısaca KYB, 1975'te Irak'ta kurulan bir siyasi partidir. KYB'nin kurucuları arasında Celal Talabani vardı. Parti Kürdistan Demokrat Partisi'nden kopan ve daha sosyalist olanlar tarafından kuruldu.

Kürt tarihi, Ortadoğu'da yaşayan İranî bir etnik grup olan Kürtlerin yaşadığı coğrafi bölge olan Van Gölü ve Urmiye Gölü'nün güneyindeki dağlık bölgelerdeki tarihini içerir. Çoğunlukla Türkiye Kürtleri Kürt dilerinden biri olan Kurmançça'yı, Kuzey Irak Kürtleri Sorani'yi ve son olarak İran'da yaşayan Kürtler Kelhuri'ceyi konuşmaktadır.

Hemrin Dağları, Irak'ın başkenti Bağdat'ın 60 km doğusunda, Diyala İli ve İran sınırından, Bağdat'ın 260 km kuzeyinde bulunan Kerkük'e kadar uzanan sıradağlardır. Bu dağlık alan Zagros dağlarının en batıdaki dalgalanmalarından biri olarak görülür ve Arap Irak'ı ile Kürtlerin çoğunlukta yaşadığı Kürdistan bölgesinin doğal bir coğrafî sınırı olarak görülmüştür. Bu kanı Iraklı tarihçi Abdül-Rezzak El-Hassani'nin Irak'ın Siyasi Tarihi isimli kitabında desteklenmiş, Hemrin Dağları'na ayrıca Cecil J. Edmonds da yazılarında yer vermiştir.

<span class="mw-page-title-main">Duhok</span> Irak Kürdistanın da bir şehir

Duhok, Irak'ın kuzeyinde bir şehir ve Kürdistan Bölgesel Yönetimi'ne bağlı Duhok ilinin başkenti. 500.000 yakın nüfusu vardır ve çoğunluğunu Kürtler ve Süryaniler oluşturur. Bazı kaynaklara göre Duhok Kurmanciye göre "küçük köy" anlamına gelmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Suriye Kürdistanı</span> Suriyenin kuzeydoğusunda yer alan özerk bölge

Suriye Kürdistanı, Batı Kürdistan veya Rojava, Suriye'nin kuzeyinde ve doğu kesiminde çoğunlukla Kürtler olmak üzere Arap, Çerkes, Süryani ve Türkmenlerin yaşadığı bölge. Orta Doğu coğrafyasında Kürtlerin yoğun olarak yaşadığı Kürdistan'ın, Suriye sınırları içinde kalan kısmını tanımlar. PYD tarafından bölgede Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi ilan edilmiş; fakat Suriye hükûmeti veya diğer ülkeler tarafından tanınmamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Fuad Masum</span> 7. Irak cumhurbaşkanı

Fuad Masum tam adı ile Muhammed Fuad Masum Havrami, Iraklı Kürt politikacı ve 7. Irak Cumhurbaşkanı. 24 Temmuz 2014'te Irak Temsilciler Konseyi'nde yapılan oylama sonucu 211 milletvekilinin oyunu alarak yeni Irak Cumhurbaşkanı seçildi.

Kürt siyasi hareketi ya da Kürt özgürlük hareketi, Türkiye, Irak, Suriye ve İran topraklarında, Kürdistan olarak anılan jeokültürel bölgede yaşayan Kürtlerin anadilde eğitim, self determinasyon, özerklik ya da bağımsız devlet gibi politik taleplerini gerçekleştirmek için mücadele veren hareketin genel adı olarak kullanılır. Bu talepler yasal zeminde demokratik olarak tartışıldığı gibi silahlı olarak Marksist-Leninist çizgide gerçekleştirilmeye de çalışılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">İsfahan Ulu Camii</span>

İsfahan Ulu Camii ya da İsfahan Cuma Camisi, İran'ın İsfahan Eyaleti'ndeki yer alan cuma camisidir. Cami, 771 yılından 20. yüzyılın sonlarına kadar devam eden inşaat, yeniden yapılanma, ilaveler ve yenilemelerin sonucunda bugünkü halini almıştır. İsfahan Kapalıçarşısı, caminin güneybatı kanadında yer almaktadır. 2012 yılında UNESCO tarafından bir Dünya Mirası olarak ilan edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Eski Şehir (Kraków)</span> Polonyanın Kraków şehrinin tarihi merkezi bölgesi

Kraków Eski Şehri, Polonya'nın Kraków şehrinin tarihi merkezi bölgesidir. Polonya'nın en ünlü eski bölgelerinden biridir ve 1038'den Polonya Kralı Sigismund III Vasa'nın sarayını 1596'da Varşova'ya taşımasına kadar Polonya'nın politik hayatının merkezi olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Es-Salt</span>

Salt, Ürdün'ün Belka ilinin merkezi olan şehirdir. Şehir, ülkenin orta batı kesiminde başkent Amman'ın batısında yer almaktadır. Yüzölçümü 79 km² olan şehrin nüfusu 2011 yılı itibarı ile 88,900'dür.

<span class="mw-page-title-main">Irak'ta turizm</span>

Irak'taki turizm, Batı Asya ülkesi Irak'taki turizmi ifade eder. Başkent Bağdat, Kahire'den sonra Arap dünyasının en büyük ikinci şehridir. Irak'ın Şii İslamı ile ilgili birçok İslami hac yeri bulunmaktadır. Irak, ekoturizm için potansiyel bir yer olarak görülüyor. Erbil, 2014 yılında Arap Turizm Komitesi tarafından "Arap Turizm Sermayesi" seçildi. Oysa Kerbela ve Necef kentleri, ülkedeki dini alanların konumu nedeniyle Irak'taki en popüler turistik yerlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Furuichi kofungun</span>

Furuichi kofungun (古市古墳群), Fujiidera ve Habikino, Osaka Prefektörlüğü, Japonya'da yer alan yüz yirmi üç kofun veya tümülüs grubudur. Mezar höyüklerinden otuz bir tanesi anahtar deliği şeklinde, otuz tanesi yuvarlak, kırk sekiz tanesi dikdörtgen şeklinded ve diğer 14 tanesi belirsiz şekillerdedir.

<span class="mw-page-title-main">Çandigarh Başkent Yerleşkesi</span>

Hindistan'daki Çandigarh şehrinin sektör-1'inde bulunan Çandigarh Başkent Yerleşkesi, mimar Le Corbusier tarafından tasarlanan ve UNESCO tarafından bir Dünya Mirası olarak listelenen bir hükûmet yerleşkesidir. Yaklaşık 100 dönümlük bir alana yayılmıştır ve Çandigarh mimarisinin başlıca tezahürüdür. Üç binadan oluşur: Meclis Sarayı veya Yasama Meclisi, Sekreterlik Binası ve Yüksek Mahkeme. Ek olarak dört anıt ve bir göl de Miras Alanı'nın parçalarını oluşturur. 2016 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne eklendi.

<span class="mw-page-title-main">Uramanat Kültürel Peyzajı</span>

Hawraman Kültürel Peyzajı veya Uramanat Kültürel Peyzajı, İran'ın 26. somut kültürel miras alanıdır. Bu el değmemiş ve dağlık peyzaj alanı, MÖ 3000'den beri bölgede yaşayan tarıma dayalı bir Kürt kabilesi olan Hawrami halkının geleneksel kültürüne tanıklık etmektedir. Miras alanı, İran'ın batı sınırı boyunca Kürdistan ve Kirmanşah eyaletlerinde, Zagros Dağları'nın merkezinde uzanmaktadır.