İçeriğe atla

Hevsureti

Koordinatlar: 42°29′18″N 44°52′45″E / 42.48830°K 44.87915°D / 42.48830; 44.87915
Tarihi Şatili kale kasabası
Lebaiskari kulesi

Hevsureti (Gürcüceხევსურეთი), Gürcistan'ın doğusunda bulunan tarihsel ve coğrafi bir bölgedir. Kafkas Dağları'nın kuzey ve güney yamaçlarında yer alır. Bu dağlar bölgeyi ikiye ayırır. Hevsureti, "Vadi ülke" anlamına gelir.

Yüzey şekilleri

Çeçenya'ya sınır olan Hevsureti, Ardoti, Şatili, Arhoti ve Aragvi ırmaklarının vadilerinde uzanır. Hevsureti toprakları bugün Duşeti belediyesi ile Mtsheta-Mtianeti idari bölgesi sınırları içinde kalır. Bölge, 1050 km²'lik bir alanı kaplar. Bölgede kışın yaklaşık 3.200 kişi yaşamaktadır. Hevsureti'nin en büyük köyleri Barisaho ve Şatili'dir.

Etnografya

Eski tarihlerde Hevsureti, komşu bölge Pşavi ile birlikte Phovi olarak adlandırılıyordu (Bu iki bölgeye yaygın olarak Pşav-Hevsureti denmektedir). Tarihsel olarak, Gürcü dağ toplulukları bir dereceye kadar özerkliğe sahipti. Hevsuriler hiçbir zaman yerel lordları kabul etmediler; liderlerini veya Hevisberi'yi (ხევისბერი, yaşlı) ve yaşlılar konseyini seçtiler ve kendilerini yalnızca hükümdara bağlı olarak tanımladılar (bkz. Gürcistan Kralları Listesi). Hevsuriler, genellikle kraliyet muhafızı olarak terfi ettirilen, cesaret, açıklık ve dürüstlük, kardeşlik, bağımsızlık ve özgürlük sevgisi gibi geleneksel Gürcü niteliklerine sahip olağanüstü savaşçılardı. Krallar onları Kafkas Dağları'nın ve krallığın kuzey sınırının güvenilir koruyucuları olarak görüyorlardı. Savaşlarda Hevsuriler haçlarla süslenmiş bayraklar giydiler ve kendilerini Gürcü krallarının muhafızları ve kutsal bayrak ordusunun daimi üyeleri olarak gördüler.

Kaynakça


İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Gondor</span>

Gondor, J. R. R. Tolkien'in kurgusal Orta Dünya evreninde bir ülkedir.

<span class="mw-page-title-main">Kafkasya</span> Karadeniz ve Hazar denizi arasında yer alan, Avrupa ve Asyanın sınırında bulunan bölge

Kafkasya, Karadeniz ve Hazar denizi arasında yer alan, Avrupa ve Asya'nın sınırında bulunan bölgenin ismi. Kafkas sıradağlarında, Avrupa'nın en yüksek dağı olan ve Kafkas halklarının sözlü edebiyatını oluşturan Elbruz Dağı bu bölgede bulunmaktadır. Kafkasya bölgesi siyasi ve coğrafi olarak Kuzey Kafkasya ve Güney Kafkasya olmak üzere ikiye ayrılır. Güney Kafkasya, bağımsız ve egemen devletlerden oluşmaktadır. Kuzey Kafkasya ise Rusya içinde bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Tuşeti</span> Tarihsel ve coğrafi bölge

Tuşeti veya Tuşetya, Doğu Gürcistan’da tarihsel ve coğrafi bir bölgedir. Rusya içindeki Çeçenya ve Dağıstan kuzeyinde ve doğusunda, Gürcistan’ın tarihsel bölgeleri Kaheti ve Pşav-Hevsureti güneyinde ve batısında yer alır. Bölgede yaşayanlar Tuş olarak adlandırılır.

Maçahel, günümüzde Türkiye'in Artvin iline ve Gürcistan'ın Acara Özerk Cumhuriyeti'ne yayılan vadinin ve tarihsel bölgenin adıdır. Daha eski adının Bicihiani'dir. Türkçede Maçahel veya Macahel olarak yazılır. Bölgedeki vadi ve akarsu ile eskiden yapılan tüfeklere ise Maçahela (Machakhela) denir.

<span class="mw-page-title-main">Tao-Klarceti</span>

Tao-Klarceti, çağdaş tarih yazıcıları tarafından eski Tao-Klarceti Krallığı'ndaki tarihi ve coğrafi bölgeleri tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Tao-Klarceti olarak ifade edilen yerler Gürcistan tarihi açısından önemli tarihsel bölgelerdi ve Gürcü Boğazı’ndan başlayıp Küçük Kafkaslar’a değin uzanıyordu.

<span class="mw-page-title-main">Alazani</span> Gürcistan ve Azerbaycanda nehir

Alazani, Kafkaslar’dan doğan akarsulardan biridir. Gürcistan'ın doğu kesiminde Kura ırmağına katılır. Uzunluğu 351 km’dir. Bir bölümü, Gürcüstan-Azerbaycan sınırını oluşturur. Kafkas Dağlarından doğan Alazani, iki akarsuyun birleşmesiyle oluşur. Ahmeta kenti, Alazani kıyısında kuruludur. Kaheti bölgesinde Alazani vadisi meyve yetiştiriciliğinin önemli alanlarından biridir. Gürcü şarap sanayisinin merkezi de Alazani vadisinde bulunmaktadır. Bu vadi, yüzyıllar boyunca İran tarafından istila edilmiştir. Düzensiz bir debisi buluna Alazani ırmağından içme suyu da sağlanır. Akarsu üzerinde 1990’larda Çinli yatırımcılar küçük çaplı birkaç hidroelektrik santralı kurdular. Alazani, rafting açısından turistlerin gözde yerlerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Elbruz Dağı</span>

Elbruz Dağı, 5.642 m yükseklikle Kafkasların, Rusya'nın ve Avrupa'nın en yüksek dağı. Elbruz; şu sıralar faal olmayan, yoğun olarak buzullarla kaplı, çift zirveli bir stratovolkandır. İki zirve arasındaki mesafe 1.500 metre olup zirve noktası güney krater kenarında bulunur. 70'ten fazla buzul, Elbruz'dan aşağıya, vadiye akar. Toplam 145 km² buzla örtülüdür.

<span class="mw-page-title-main">Svaneti</span> Gürcistanda tarihsel bir bölge

Svaneti, Gürcistan’ın tarihsel bölgelerinden biridir ve ülkenin kuzeybatı bölümünde yer alır. Svanlar bölgenin yerli halkıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kafkas Dağları</span>

Kafkas Dağları, Kafkas Sıradağları Kafkasya'da Karadeniz ve Azak Denizi ile Hazar Denizi arasında, kuzeybatı ve güneydoğu doğrultusunda uzanan sıradağlar ve dağ sistemi. Bu dağlar kuzeybatıda Taman Yarımadası yakınlarında başlar ve güneydoğuda Apşeron Yarımadasına değin uzanır. Kafkas Dağları, Kuzey ve Güney Kafkaslar olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Kuzeyde kalan sıra dağlara Büyük Kafkas Dağları, Güney Kafkas Dağlarına ise Küçük Kafkas Dağları denir.

<span class="mw-page-title-main">Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti</span> 1918 - 1921 yılları arası var olmuş ülke

Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti, Gürcistan'ın 1918-1921 arasında bağımsız olduğu dönemdeki adıdır.

<span class="mw-page-title-main">Acara (tarihsel bölge)</span>

Acara, Gürcistan’ın tarihsel-coğrafik bölgelerinden biridir. Bu bölge, Acara Çayı (Acaristskali) vadisine yayılır. Günümüzde Acara Özerk Cumhuriyeti sınırları içinde yer alır.

Klarceti, tarihsel Gürcistan’ın güneybatı kesiminde, tarihi Mesheti’nin bir parçası sayılan bölge. Meydancık ve Ardanuç dereleri havzasını da içine alacak biçimde, Çoruh nehrinin Yalnızçam Dağlarından Karadeniz’e kadar uzanan aşağı havzasını kapsar. Klarceti’nin en eski merkezi Tuharisi kalesidir. Klarceti bölgesi, Kartli kralına bağlı bey (ერისთავი) tarafından yönetiliyordu ve bu beyin ikametgâhı 5. yüzyılın ikinci yarısından itibaren büyük olasılıkla Ardanuç kalesi idi. Kral Vahtang Gorgasal burada geniş ölçekli kültürel ve mimari çalışmalara başladı. Kilise ve manastırlar inşa etti. Merkezi Ahiza’da bulunan yeni piskoposluk merkezi kurdu. Bu dönemde Klarceti, İran saldırılarına karşı mücadelenin köprübaşı mevziisi haline geldi. 8. yüzyılda Bagratlılar hanedanı buraya yerleşti. 9. yüzyılın başında Büyük I. Aşot, Arap saldırıları ve salgın hastalıklarla gerilemiş olan bu bölgeyi canlandırdı ve buraya yeni nüfus yerleştirdi. Bu sırada burada, Grigol Handzteli’nin öncülüğünde yaygın biçimde manastırların inşasına başlandı. 11-13. yüzyıllarda Klarceti’de kültür ve eğitim alanında önemli çalışmalar gerçekleştirildi. Bölge kilise ve manastırlarıyla ünlü hale geldi. Buraya Klarceti’nin “On İki Issız Yeri” adı veriliyordu. 16. yüzyılda Klarceti, Güneybatı Gürcistan’ın başka yerleriyle birlikte Osmanlıların eline geçti. 1918-1921 arasında Demokratik Gürcistan Cumhuriyeti sınırları içindeydi. 1921 yılından itibaren ise yeniden Türkiye sınırlarına katıldı.

<span class="mw-page-title-main">Kaheti Krallığı</span>

Kaheti Krallığı Doğu Gürcistan'da, Kaheti bölgesinde kurulmuş ilk başkenti Gremi ve daha sonra Telavi olan Geç Orta Çağ/Erken Modern Çağ monarşisiydi. 1465 yılında Gürcistan Krallığı'nın dağılması süreciyle ortaya çıkmış ve birkaç kısa aralıklarla 1762 yılında Bagrationi Hanedanı'nın Kahetili kolunun başarısıyla Kaheti ve komşusu Kartli Krallığı'nın birleşmesi dönemine kadar varlığını sürdürmüştür. Karışık tarihinin büyük bir kısmında Kaheti, Gürcü Krallığı'nı etki alanında tutmak için çaba gösteren bunun sonucu olarak birçok askeri çatışma ve sürgünlere yol açan Safevi Devleti'nin vasalıydı.

<span class="mw-page-title-main">Abhazya coğrafyası</span>

Abhazya Güney Kafkasya bölgesinde yer almaktadır. De facto olarak bağımsız bir cumhuriyettir ama çoğunlukla uluslararası tanımlamalarda Gürcistan içinde bir özerk cumhuriyet olarak kabul edilmektedir. Abhazya Cumhuriyeti adını taşıyan bu yönetim bazı ülkeler tarafından tanınmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Şatili</span>

Şatili Çeçenistan sınırına yakın bir yerde bulunan, Gürcistan'daki tarihi bir yayla köyüdür. Büyük Kafkas Dağlarının kuzey yamacında yer almaktadır. Tarihi Gürcü eyaleti Üst Hevsureti'nin bir parçası olan köy, günümüzde Mtsheta-Mtianeti bölgesinin bir parçasıdır. 2014 sayımlarına göre, köyün nüfusu 22 kişidir.

<span class="mw-page-title-main">Eruşeti</span>

Eruşeti, Gürcistan’ın tarihi ve coğrafi bölgelerinden biridir. Kura Nehri’nin yukarı havzasında yer alır. Bugün Türkiye sınırları içinde, Ardahan ilinin bir parçasıdır. Öte yandan Eruşeti, tarihsel Tao-Klarceti'yi oluşturan bölgelerden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Hevsuriler</span>

Hevsuriler, Gürcülerin, ağırlıklı olarak Hevsureti'de yaşayan etnografik bir koludur. Hevsuriler, Kafkas Dağları'nın her iki tarafında, Aragvi ve Argun nehri havzalarında yaşarlar. Ayrıca Hevi, Ertso-Tianeti, Kaheti (Şiraki) ve Kvemo Kartli'de (Gardabani) Hevsurilerin yaşadığı bazı köyler vardır. Gürcücenin Hevsuri lehçesini konuşan Hevsuriler, geleneksel giyim, silah ve çok sesli müzik kültürlerini sürdürmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Çoha</span>

Çoha, ayrıca Çerkeska olarak bilinir, geleneksel olarak Kafkasya halklarının giydiği yüksek boyunlu yün kabandır. Genellikle bir erkek giysisi olan çoha, 2020'de Gürcistan'ın maddi olmayan kültürel mirasları listesine seçilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Hevi</span>

Hevi kuzeydoğu Gürcistan'da küçük bir tarihi-coğrafi bölgedir. Günümüz Kazbegi semtinde, Mtsheta-Mtianeti bölgesinde (mhare) yer almaktadır. Büyük Kafkas dağlarının kuzey yamaçlarında yer alan Truso, Tergi (Terek) ve Snostzkali nehirlerinin üç boğazı burada bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Gürcü Boğazı</span>

Gürcü Boğazı, Türkiye'nin doğu kesimindeki boğazlardan biridir. Fırat Nehri'nin bir kolu olan Karasu ile Çoruh Nehri'nin bir kolu olan Tortum Çayı arasındaki su ayrımı çizgisidir. Erzurum tarafından tarihsel Gürcistan'a geçişi sağladığı için bu şekilde adlandırılmıştır. Bu boğazdan geçen yol tarihsel Gürcüce kaynaklarda "Gza Kartlisa", yani "Kartli Yolu" olarak ifade edilmiştir. Erzurum kentinden tarihsel Gürcistan'a açılan kapı ise, Gürcü Kapı adını taşımaktadır.