İçeriğe atla

Hertha Sponer

Hertha Sponer
Hertha Sponer, 1913
DoğumHertha Dorothea Elisabeth Sponer
1 Eylül 1895(1895-09-01)
Nysa, Alman İmparatorluğu
Ölüm27 Şubat 1968 (72 yaşında)
Ilten, Batı Almanya
MilliyetAlman
EğitimTübingen Üniversitesi
Göttingen Üniversitesi
EvliliklerJames Franck
Kariyeri
DalıFizik  • Kimya
Çalıştığı kurumlarFriedrich Schiller Üniversitesi Jena
Duke Üniversitesi
Oslo Üniversitesi
Doktora
danışmanı		Peter Debye

Hertha Sponer (1 Eylül 1895 - 27 Şubat 1968), Alman fizikçi ve kimyager. Sponer, modern kuantum mekaniği ve moleküler fizik alanlarında katkılar veren ve Duke Üniversitesi Fizik Fakültesi'nde görev alan ilk kadın bilim insanıdır.

İlk yılları ve eğitimi

1 Eylül 1895 tarihinde orta sınıf beş çocuklu bir ailenin en büyük çocuğu olarak Prusya Krallığı'nın Silezya Eyaleti'nde, bugün Polonya sınırları içinde kalan Nysa şehrinde doğdu.[1] Lise öğrenimini aynı yerde tamamladı. Bir yıl Tübingen Üniversitesi'nde öğrenim gördü ve Nobel Fizik Ödülü sahibi James Franck'ın asistanlığını yaptı.[2] 1920'de Göttingen Üniversitesi'ne kaydoldu ve Peter Debye danışmanlığında teorik fizik dalında doktora derecesini aldı. 1921 yılında Lise Meitner ve Hedwig Kohn ile birlikte Almanya'da fizik alanında doktora derecesini alan ilk kadın fizikçiler arasında yer aldı ve bir Alman üniversitesinde aynı dalda eğitim veren ilk kadın bilim insanı oldu.[2]

Kariyeri

Ekim 1925'te Rockefeller Vakfı bursu ile Berkeley'deki Kaliforniya Üniversitesi'nde misafir öğretim görevlisi olarak bir yıl kaldı. Berkeley'de geçirdiği süre boyunca Amerikalı fizikçi Raymond Thayer Birge ile işbirliği yaparak, ayrışma enerjilerini belirlemek için Birge-Sponer yöntemini geliştirdi. 1932'ye kadar aralarında Zeitschrift für Physik, Nature ve Physical Review'in de olduğu prestijli dergilerde 20 bilimsel makalesi yayınlandı ve üye profesör unvanını aldı. Kadın fizikçiler arasında ön saflarda olduğu kabul edilen Hertha Sponer, Nazi Partisi'nin iktidara gelmesi ve kadın bilim insanlarına karşı güçlü önyargı nedeniyle görevinden alındı. Yahudi olmasa da, bir Alman üniversitesinde kendisi için bir gelecek göremeyen Sponer, Ekim 1934'te Norveç'teki Oslo Üniversitesi'nde ders vermek için Almanya'dan ayrıldı.[3] Yerinden edilmiş Alman akademisyenlere yardımcı olmak için bir programa sponsor olan Rockefeller Vakfı'ndan bir yetkili, 1933'ün sonlarında Edward Teller'a Sponer'in Duke Üniversitesi'nde olası görevlendirilmesi hakkında bilgi verdi. 1935 baharında üniversite yönetim kadrosu Edward'a bu sonbaharda Sponer'ı Duke Üniversitesi'ne gelmeye davet etme yetkisi verdi. Oslo'da tamamlaması gereken işleri olduğunu mektupla söyleyen Sponer, 1936 baharında Duke Üniversitesi Fizik Fakültesi akademik kadrosuna dahil oldu.[4]

Sponer, akademik kariyeri boyunca kuantum mekaniği, fizik ve kimya üzerine araştırmalar yaptı. Aralarında Edward Teller'ın da olduğu birçok ünlü fizikçi ile işbirliği ile çok sayıda çalışma gerçekleştirdi ve onlarca makale yayınladı. Kuantum mekaniğinin moleküler fiziğe uygulanması ve ultraviyole emilim spektrumları üzerinde çalışması da dahil olmak üzere bilime birçok katkıda bulundu. Duke Üniversitesi fizik bölümünde, daha sonra kendi yeni binasına taşınması üzerine bir spektroskopi laboratuvarı kurdu.

Sponer Amerikan Fizik Topluluğu, Alman Fizik Topluluğu, New York Bilimler Akademisi, Amerikan Bilimi Geliştirme Derneği, Sigma Xi ve Amerika Optik Topluluğu üyesi oldu.[3]

Kişisel hayatı ve sonraki yaşamı

Hertha Sponer 1946'da eski akıl hocası ve 1941'de dul kalan arkadaşı James Franck ile evlendi.[5] İkisinin de aktif profesyonel kariyeri ve eşi James Franck'in Chicago Üniversitesi'nde profesör olması nedeniyle farklı şehirlerde yaşamaya devam ettiler ve bu yüzden her yıl birkaç hafta boyunca, çoğunlukla ziyaretler veya ortak seyahatler sırasında birbirlerini gördüler.[6] 1964 yılında Franck, kısa bir süre kaldığı Göttingen'de 81 yaşında öldü. Eşinin ölümünden bir yıl sonra, Sponer 70 yaşında emeritus profesör statüsüne ulaştı. Emekliliğinin ardından Hannover yakınlarındaki Celle şehrinde yakınları ile birlikte kalmak için 1966'da Durham'dan ayrıldı. 1968'de birkaç ay süren hastalığının ardından Batı Almanya'nın Ilten şehri yakınlarındaki bir hastanede 72 yaşında hayatını kaybetti.

Seçilmiş yayınları

Kaynakça

  1. ^ Jan Apotheker, Livia Simon Sarkadi (2011). European Women in Chemistry. New Jersey: John Wiley & Sons. s. 124. ISBN 9783527636464. Erişim tarihi: 8 Mart 2020. 
  2. ^ a b "Hertha Sponer". Duke Üniversitesi Fizik Fakültesi. 2020. 10 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2020. 
  3. ^ a b Marilyn Ogilvie, Joy Harvey (2003). The Biographical Dictionary of Women in Science: Pioneering Lives From Ancient Times to the Mid-20th Century. Oxfordshire: Routledge. s. 1220. ISBN 9781135963439. Erişim tarihi: 7 Mart 2020. 
  4. ^ Robert F. Durden (1993). "The launching of Duke University 1924-1949" (PDF). Duke Üniversitesi Yayınları. 22 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Mart 2020. 
  5. ^ Lemmerich, Jost (2011). Science and Conscience: The Life of James Franck. Stanford Üniversitesi Yayını. s. 287. ISBN 9780804779098. Erişim tarihi: 7 Mart 2020. 
  6. ^ Maushart, Marie-Ann (1999). "Um mich nicht zu vergessen": Hertha Sponer--Ein Frauenleben fur die Physik im 20. Jahrhundert". 90 (1). Chicago Üniversitesi. ss. 145-146. doi:10.1086/384295. Erişim tarihi: 8 Mart 2020. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Max Planck</span> Nobel ödüllü Alman fizikçi, kuantum fiziğine katkılarıyla bilinir

Max Karl Ernst Ludwig Planck, Alman fizikçi ve 1918 Nobel Fizik Ödülü sahibi.

<span class="mw-page-title-main">Niels Bohr</span> Danimarkalı fizikçi (1885–1962)

Niels Henrik David Bohr, kuantum mekaniği ve atomun yapısının anlaşılması üzerine yaptığı katkılarla tanınan, 1922'de Nobel Fizik Ödülü almış Danimarkalı fizikçi.

<span class="mw-page-title-main">Roger Penrose</span> İngiliz matematiksel fizikçi, eğlence amaçlı matematikçi ve filozof

Sir Roger Penrose OM FRS, İngiliz matematiksel fizikçi, matematikçi ve bilim felsefecisidir. Oxford Üniversitesi Matematik Enstitüsü'nde Matematik Fahri Profesörüdür ve aynı zamanda Wadham Koleji'nde Fahri Akademi Üyesidir.

<span class="mw-page-title-main">Max Born</span> Alman-İngiliz fizikçi ve matematikçi (1882–1970)

Max Born kuantum mekaniğinin gelişmesinde etkili olan Alman matematikçi ve fizikçi. Kuantum fiziği dışında katı hâl fiziği ve optiğe katkıda bulunmuş ve 1920-30'larda önemli fizikçilerin çalışmalarının denetimini yapmıştır. Born, yaptığı "Kuantum Mekaniği'nin temelini araştırma, özellikle dalga fonksiyonunun istatistiksel yorumlanması üzerine" adlı çalışması ile 1954 yılında Nobel Fizik Ödülü'nü almıştır.

<span class="mw-page-title-main">James Franck</span> Alman fizikçi (1882 – 1964)

James Franck, Hamburg doğumlu, Alman fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü kazanmış bilim insanı.

<span class="mw-page-title-main">Isidor Isaac Rabi</span> Amerikalı fizikçi (1898 – 1988)

Isidor Isaac Rabi, manyetik rezonans görüntülemede (MRI) kullanılan nükleer manyetik rezonansı keşfetmesiyle 1944'te Nobel Fizik Ödülü'nü kazanan Amerikalı bir fizikçiydi. Aynı zamanda Amerika Birleşik Devletleri'nde mikrodalga radarında ve mikrodalga fırınlarda kullanılan boşluk magnetronu üzerinde çalışan ilk bilim insanlarından biriydi.

<span class="mw-page-title-main">Maria Goeppert-Mayer</span> Alman-Amerikalı teorik fizikçi

Maria Goeppert-Mayer, Alman-Amerikalı fizikçi, fizik dalında atom çekirdeğinin çekirdek kabuğu modeli ile Nobel Fizik Ödülü'ne layık görülmüştür. Marie Curie’den sonra Nobel Ödülü'ne layık görülen ikinci kadındır.

<span class="mw-page-title-main">Aleksandr Fridman</span> Rus ve Sovyet fizikçi ve matematikçi

Alexander Alexandrovich Friedmann, Rus ve Sovyet fizikçi ve matematikçi. Friedmann denklemleri olarak bilinen, geliştirdiği bir dizi denklem tarafından yönetilen, evrenin genişlediğine dair öncü teorisiyle tanınır.

<span class="mw-page-title-main">Satyendra Nath Bose</span> Hint matematikçi ve fizikçi (1894–1974)

Satyendra Nath Bose, Royal Society üyesi Hint matematikçi ve fizikçi.

Stern-Gerlach deneyi Alman fizikçi Otto Stern ve Walther Gerlach tarafından isimlendirilen taneciklerin sapmasının kuantum mekaniği alanında önemli bir deneydir. 1922 yılında Otto Stern ve Walther Gerlach tarafından gerçekleştirilen bu deney, genellikle parçacıkların saçınımını kullanarak kuantum mekaniğinin temel noktalarını açığa çıkarması açısından önemlidir. Bu deney elektronların ve atomların özünde kuantum özelliklerine sahip olduğunu ve ölçülürken kuantum mekaniğinin sistemi nasıl etkilediğini ispat etmek için yapılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Horst Störmer</span>

Horst Ludwig Störmer, Alman fizikçi. 1998'de, "kesirli yük taşıyan uyarılmalar içeren yeni bir kuantum akışkanı biçiminin keşfinden dolayı", Daniel Tsui ve Robert Laughlin ile birlikte Nobel Fizik Ödülü'nin sahibi oldu.

<span class="mw-page-title-main">Walter Heitler</span> Alman fizikçi

Walter Heinrich Heitler kuantum elektrodinamiği ve kuantum alan kuramı konularına katkıda bulunmuş Alman fizikçidir. Değerlik bağlanma teorisi ile, kimyayı kuantum mekaniğinin içine sokmuştur.

Alman fiziği ya da ari fizik, 1930'ların başında Alman fizik topluluğunda görülen ve "Yahudi fiziği" şeklinde etiketlenen, Albert Einstein’ın çalışmalarına ve diğer modern teorik fizik öğretisine muhalif milliyetçi bir akım. Terim, 1930’larda Philipp Lenard tarafından yazılan dört ciltlik fizik ders kitabının başlığından alınmıştır.

Leonid Isaakovich Mandelstam or Mandelshtam Belarus-Yahudi kökenli Sovyet bir fizikçidir. 

<span class="mw-page-title-main">George Uhlenbeck</span>

George Eugene Uhlenbeck, Hollandalı-Amerikalı fizikçidir.

Fermi gazı, çok sayıda etkileşime girmeyen fermiyonların oluşturduğu bir madde hâlidir. Fermi-Dirac istatistiklerine tabi olan ve elektron, proton, nötron gibi atomaltı parçacıkların dahil olduğu fermiyonlar; genel olarak yarım tam sayı spine sahiplerdir. Bu istatistikler, Fermi gazındaki fermiyonların enerjilerinin ısı dengesine uygun ve sayı yoğunluğu, sıcaklık ve uygun enerji durumlarına bağlı olarak belirlenmesine yol açmaktadır. Fermi gazı ismini, Enrico Fermi'den alır.

<span class="mw-page-title-main">Paul tuzağı</span>

Paul tuzağı, dört kutuplu iyon tuzağı ya da radyo frekansı tuzağı, yüklü parçacıkları hapsetmek için dinamik elektrik alanları kullanan bir çeşit iyon tuzağıdır. İsmini, mucidi Wolfgang Paul'dan alır. Kütle spektrometrelerinde ve hapsedilmiş iyon kuantum bilgisayarlarında kullanılmaktadır.

<i>Annalen der Physik</i>

Annalen der Physik, fizik hakkındaki en eski bilimsel dergilerden biridir ve 1799 yılından beri yayımlanmaktadır. Dergi; deneysel, teorik, uygulamalı, matematiksel fizik ve ilgili alanlarda özgün, hakemli makaleler yayımlamaktadır. Şu anki baş editör, Stefan Hildebrandt'tır. 2008'den önce ISO 4 kısaltması Ann. Phys. (Leipzig) olan dergi 2008 yılından sonra kısaltma olarak Ann. Phys. (Berl.) kullanmaya başlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Friedrich Paschen</span>

Louis Carl Heinrich Friedrich Paschen, elektrik deşarjları konusundaki çalışmalarıyla tanınan bir Alman fizikçidir. Kızılötesi bölgede ilk kez 1908'de gözlemlediği bir dizi hidrojen spektral çizgisi olan Paschen serisiyle de tanınır. Günümüzde yaygın olarak kullanılan Paschen kuralını "Über die zum Funkenübergang in Luft, Wasserstoff und Kohlensäure bei verschiedenen Drücken erforderliche Potentialdifferenz" adlı makalesinde kurmuştur. Zeeman etkisinin yüksek manyetik alanda doğrusal olmayan hale gelmesi olan Paschen-Back etkisi ile tanınır. 1916'da içi boş katot etkisinin açıklanmasına yardımcı olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Raymond Thayer Birge</span> Amerikalı kimyager (1887–1980)

Raymond Thayer Birge Amerikalı fizikçi. Özellikle moleküler spektroskopi ve atom fiziği alanlarındaki çalışmaları ile tanınan Birge, Kaliforniya Üniversitesi, Berkeley'de uzun yıllar öğretim üyesi olarak görev yapmış ve burada fizik bölümünü yönetmiştir. Fiziksel sabitlerin hassas ölçümleri ve bu sabitlerin doğruluğunun artırılması konularında önemli katkılarda bulunmuştur.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.