İçeriğe atla

Hertek Ançimaa-Toka

Khertek Amirbitovna Ançımaa-Toka
Хертек Анчимаа-Тока
Tuva Halk Cumhuriyeti Küçük Kurul Başkanı
Görev süresi
6 Nisan 1940 - 11 Ekim 1944
Başbakan Bair Ondar
Saryg-Dongak Chymba
Yerine geldiğiOyun Polat
Yerine gelenPozisyon yürürlükten kalktı
Kişisel bilgiler
Doğum 1 Ocak 1912(1912-01-01)
Bay-Tayga, Tandı Uranhay (bugün Rusya)
Ölüm 4 Kasım 2008 (96 yaşında)
Milliyeti Tuva
Partisi Tuva Halk-İnkılap Partisi
Evlilik(ler) Salçak Toka
Bitirdiği okul Doğu Emekçileri Komünist Üniversitesi
Mesleği Siyasetçi

Khertek Amirbitovna Ançımaa-Toka, (Rusça: Хертек Амырбитовна Анчимаа-Тока, 1 Ocak 1912 – 4 Kasım 2008) Tuva-Sovyet politikacı, 1940–44 yılları arasında Tuva Halk Cumhuriyeti'nin Küçük Kurul adlı meclisinin başkanı.

Modern dünya tarihindeki soydan geçmeyen ilk kadın devlet başkanıdır.[1]

Ayrıca 97 yaşına kadar yaşayan Ançımaa-Toka, en uzun yaşayan devlet liderleri arasında yer almaktadır.

Eşi Salçak Kalbak-Herekoğlu (Salçak Toka) Tuva Halk Cumhuriyeti'ni Sovyet Rusya'ya bağladığından dolayı, Tuva halkı ona "TOKA" soyadını yakıştırmıştır. TOKA kısaltmasının açılımı "Tuva'yı Orustarga (Ruslara) Katıştıran (katan) Aşak (koca)" şeklindedir.

Hayatı

eşi Salçak Toka'nın anıtı.

Ançımaa-Toka Tuva'nın bugünkü Bay-Tayga ilinin Kööp-Söök (Kızıl-Dağ) köyünde doğdu. Doğumunun birkaç ay öncesinde 10 Ekim 1911 tarihinde, Çing Hanedanı'nın çöküşüyle, Çin idaresi sona ermiş ve bağımsız Tandı Uranhay devletinin kurulmasına yol açmıştır. Moğol ve Tuva soyluları etkin olmuşlardır.[2]

Ançımaa, avcı-köylü bir ailenin 3. çocuğu olarak doğdu.[3] 1914 yılında Rusya'nın himayesi altında bulunan Tuva, 1917 yılında başlayan Rus İç Savaşı sırasında bir mücadele alanına dönüştü. Kızıl Ordu ve karşı-devrim güçleri arasında meydana gelen birkaç çarpışmadan sonra bölge ve başkent Kızıl (şehir) bolşevik üstünlüğünü tanıdı. Tuva'daki muhafazakâr güçler 1920 yılında tamamen yenildiler. Sonunda 17 Ağustos 1921 tarihinde Tuva Halk Cumhuriyeti ilan edildi.[4] Kurulan Sovyet yanlısı hükûmet önemli eğitim fırsatları oluşturdu ve az sayıda da olsa Tuva gençlerini, özellikle kadınları eğitti. Bu eğitim seferberliği sırasında Moğolca okuma yazmayı öğrenen Anchımaa, 18 yaşına geldiğinde de, yeni oluşturulan ilk ulusal Tuva alfabesini ilk öğrenenlerden olmuştur. Ardından devlet tarafından öğretmen olarak işe alındı. Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nin gençlik yapılanması Komsomol'un muadili olan Tuva Halk-İnkılap Partisi'nin (TNRP) gençlik örgütü Devrimci Gençlik Birliği (Revolutionary Youth Union-Revsomol) içinde yer aldı.[5]

Stalinist ideolojinin etkisi ile Donduk Kuular idam edilip, Ançımaa'nın eşi Salçak Toka Tuva Halk-İnkılap Partisi partisinin genel sekreterliğine geldi.[6] Bu dönemde karşı-devrimci liderler ve "Japon casusların" özel mahkemede yargılanıp ölüm cezasına çarptırılmalarında, artık parti liderleri arasında yer alan da rol almıştır.[7]

Nisan 1940'ta Ançımaa Tuva Halk Cumhuriyeti Küçük Kurul Başkanı seçilerek Tuva Halk Cumhuriyeti'nin devlet başkanı oldu. Aynı yıl Tuva Halk-İnkılap Partisi genel sekreteri Salçak Toka ile evlendi. Bu evlilik, devletin en güçlü iki politikacısı birleştirmiş oldu. O dönem komünist ve devrimcilerde yaygın olduğu üzere, evlilik öncesi soyadını korudu. Ancak 1973 yılında eşinin ölümünün ardından soyadını değiştirdi.[3] Ançımaa ve Toka, ülkenin bundan sonraki 30 yılına birlikte egemen oldular.

Tuva'nın Moskova yanlısı tutumu, savaş sırasında Latin alfabesinin yerine Kiril alfabesine geçmesine neden oldu. Karara muhalefet edilmesine rağmen, Ançımaa ve Toka ağırlığını koyarak kararın alınmasını sağladı. Sovyetler, ülkenin mineral kaynaklarını talep ettiler. Moğolistan ve Çin ile aralarındaki jeopolitik anlaşmazlıklara 1944 yılının Kasım ayında kesin bir son verildi.[4]

Ançımaa bir yandan da sanat ve edebiyat çalışmalarına devam ediyordu. 1962 yılında she became vice-chairwoman of Tuva Bakanlar Kurulu Başkan Yardımcısı olarak Tuva Sovyet hükûmetinin 2. önemli makamına geldi. Sorumlulukları arasında sosyal refah, sağlık, eğitim, kültür, spor ve propaganda bulunuyordu.[8]

1972 yılında emekli oldu. 1973 yılında eşinin ölümünün ardından soyadını "Ançımaa-Toka" olarak değiştirdi. Hayatının bundan sonrasını, ölümüe kadar sakin ve politikadan uzak yaşadı. Ançımaa-Toka 4 Kasım 2008 tarihinde Tuva'da öldüğünde 97 yaşındaydı.[1]

Kaynakça

  1. ^ a b "Khertek Ançımaa-Toka: Dünyanın İlk Kadın Devlet Başkanı" 18 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Times Online, 2 Ekim 2008, erişim tarihi 22 Ekim 2009.
  2. ^ Vasilev, Dimitri (2005). "The Sayan-Altain Mountain Region and South-Eastern Siberia". Chahryar Adle, Madhavan Palat and Anara Tabyshalieva (Ed.). History of Civilizations of Central Asia. Volume 6: Towards the Contemporary Period. Paris, France: UNESCO Publishing. ss. 335-336. ISBN 92-3-103985-7. 
  3. ^ a b Oyun, Dina. "Исполнилось 100 лет со дня рождения первой в мировой истории женщины-президента (Russian)". TuvaOnline. 16 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2013. 
  4. ^ a b Sanders, Alan (2010). Historical Dictionary of Mongolia. Lanham, MD: Scarecrow Press. s. 718. ISBN 978-0-8108-6191-6. 
  5. ^ Jackson, Guida (2009). Women leaders of Africa, Asia, Middle East and Pacific : a biographical reference. Bloomington, IN: Xlibris Publishing. s. 158. ISBN 9781441558435. 
  6. ^ Forsyth, James (2000). A History of the Peoples of Siberia: Russia's North Asian Colony 1581–1990. Cambridge, UK: Cambridge University Press. s. 356. ISBN 0-521-40311-1. 
  7. ^ "В России отмечают День памяти жерт политических репрессий (Russian)". TuvaPlus News. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2013. 
  8. ^ Oyun, Dina. "В Туве проведут вечер Памяти первой в мировой истории женщины-президента (Russian)". 19 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2013. 

Dış bağlantılar

Siyasi görevi
Önce gelen
Oyun Polat		Tuva Halk Cumhuriyeti Küçük Kurul Başkanı
1940–1944 		Pozisyon yürürlükten kalktı

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Tuva Cumhuriyeti</span> Rusya Federasyonu’nda Güney Sibiryada özerk bir Türk cumhuriyeti

Tuva Cumhuriyeti veya Tıva Cumhuriyeti ; Rusya Federasyonu’nda Güney Sibirya'da özerk bir Türk cumhuriyetidir. Tuva cumhuriyeti, adını, Türk halklarından biri olan Tuvalardan alır. Tıva Cumhuriyeti olarak da Türkiye Türkçesinde kullanımı vardır. Moğolistan'a komşu olan cumhuriyetin yüzölçümü 170.500 km²'dir. Nüfusu 313.612 kişidir. Konumu ise kuzeyinde Rusya Federasyonuna bağlı Krasnoyarsk Krayı, kuzeybatısında Hakas Özerk Cumhuriyeti, batısında Altay Özerk Cumhuriyeti, güneyinde Moğolistan, doğusunda Buryatya çevrelemiştir. Çevresindeki ülkelere göre Türk nüfusunun en yoğun olduğu Güney Sibirya ülkesidir.

<span class="mw-page-title-main">Tuva Halk Cumhuriyeti</span> Komünist, 20. yüzyıl türk devleti

Tuva Halk Cumhuriyeti, 1921-1944 yılları arasında Güney Sibiryada şimdiki Tuva Cumhuriyeti topraklarında bağımsız yaşamış bir Türk cumhuriyetidir. 11 Ekim 1944'te SSCB'ye bağlanmıştır. Kuruluşta Tandı Uranhay ülkesindeki Tañnı Tuva Cumhuriyeti adı sonra Tuva Halk Cumhuriyeti olarak değiştirilmiştir. Tuva meclisinin ilk başkanı Buyan Badırgıdır.

<span class="mw-page-title-main">Tuvaca</span> Rusyada bir Türk dili

Tuvaca, Tuva Türkçesi, Tuva dili, Rusya'ya bağlı özerk Tuva Cumhuriyetinde Tuvalar tarafından konuşulan Sayan dilleri grubundan çağdaş Türk yazı dillerinden biridir. Tuva Cumhuriyeti'ndeki 250.000 civarındaki Tuva nüfusunun yanı sıra, kuzey-batı Moğolistan'da 27.000 kişi ve Çin'in adlandırmasıyla Sincan Uygur Özerk Bölgesi'ne Türk Dünyasındaki adlandırmayla Doğu Türkistan'a bağlı Altay İli'nde 2.400 kişi bu dili konuşmaktadır. Ayrıca Buryat Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde ve Kazakistan'da az sayıda Tuvaca konuşanlar vardır.

<span class="mw-page-title-main">Tuvalar</span> Türk etnik grubu

Tuvalar veya Tıvalar, Rusya'nın Tuva Cumhuriyeti'nde ve Moğolistan'ın kuzeyinde yaşayan bir Türk halkıdır. Dilleri Türk dilleri'nin Sibirya grubu'na ait Tuvaca'dır. Toplam nüfusları 350.000 civarındadır. Tuvalara bazı dönemlerde Soyon, Sayan, Soyot, Uranhay adları verilmiştir. Boy esasında ise Tuvaların Kırgız boyundan bazıları da Tuvaların Uygur boyundan olduğu bilinmektedir. Üst kimlik olarak Tuva adı benimsenmiştir. Moğolistan'da yaşayan Duhalar Tuvaların ayrıksı kabilesidir.

<span class="mw-page-title-main">Tuva Halk-İnkılap Partisi</span> Tuva Halk Cumhuriyetini yöneten parti

Tuva Halk-İnkılap Partisi (ТНРП), Tuva Halk Cumhuriyeti'nde 1920-1940 yılları arasındaki bağımsızlık döneminde ülkenin önde gelen siyasi partisidir. Kuruluş tarihi 1921 olup 1944 yılında feshedilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Rüstem Minnihanov</span> Tataristan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı

Rüstem Nurgaliyeviç Minnihanov, Tatar bir politikacı ve Tataristan'ın ikinci ve şimdiki Cumhurbaşkanı.

<span class="mw-page-title-main">Tuvalılar listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Tıva Türkleri'nden kişiler listesi

<span class="mw-page-title-main">Salçak Toka</span> Tuvalı siyasetçi (1901-1973)

Salçak Toka, Tuva yazar ve devlet idarecisi. General. Sosyalist İşçi kahramanı. Tuva Halk Cumhuriyeti'nin cumhuriyet ödülünü aldı. Bağımsız Tuva Halk Cumhuriyeti'ni Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği ile birleştirdi.

Tamba Salçak — Tıvalı şair, yazar, gazeteci. Tıva Cumhuriyeti Yazarlar Birliği ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği Gazeteciler Birliği'nin üyesi olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Ayna Sultanova</span>

Ayna Sultanova, Azeri devrimci. Azerbaycan'ın ilk kadın komünist devrimcilerinden biridir. 'Şark kadını' dergisinin ilk editörüdür. Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyetinde(ASSC) Yüksek Mahkeme başkanı ve Eğitim, Adalet Komisarlığı gibi yüksek görevlerde bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Samed Ağa Ağamalıoğlu</span> Azeri siyasetçi

Samed Ağa Ağamalıoğlu Sovyet devlet adamı ve sosyalist devrimci, Kafkasya'da 1905 Rus Devrimi'ne katılmıştır. Samed Hasan oğlu Aliyev gerçek ismiyle Ağamalıoğlu, Elizavetpol Guberniyası Kazah bölgesinde Kyrah Kesemen köyünde köylü bir ebeveynin çocuğu olarak dünyaya geldi. Vladikavkaz askeri okulundan mezun oldu, topoğrafya eğitimi aldı. 1887 yılında, Gence'de askeri hizmete girdi ve kısa süre sonra Marksizm okumaya başladı ve sosyalist bir devrimci olup aktif Himmet üyesi oldu. 1917 Şubat Devrimi sonrası, Gence'de Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi icra komitesi üyesi oldu. Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin Azerbaycan Millî Şurası'nda Müslüman Sosyalist Blok'tan milletvekili seçildi. Müsavat'ın iktidardan indirilmesinden kısa bir süre sonra, Azerbaycan SSC'nin Halk Komiseri oldu ve 1922 ile 1929 yılları arasında Transkafkasya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'nin CEC Başkanı ve Başkanlarından biri olarak görev yaptı. 1922 yılında SSCB'nin Sovyetler 1. Kongresinde, SSCB CEC üyesi sonra SSCB CEC Prezidyumu üyesi seçildi. Latin alfabesinin Doğu Sovyetlere girmesine öncülük etti. Ağamalıoğlu ayrıca devrimci hareket ve Sovyetler Birliği'nin doğu bölgelerinde kültür devrimi üzerine birçok çalışmanın yazarıdır. Tanınmış Azeri oyun yazarı Mirza Fetali Ahundov'un Kemalüddövle Mektubları'nın ilk hazırlayıcısı ve yayıncısıdır. Dönemin kültürel ikonu Maksim Gorki, onu "olağanüstü adam" olarak tanımlamıştır ve yeniden düzenlenmiş alfabe üzerine çalışmalarını çok takdir etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Hamid Sultanov</span> Azerbaycanlı siyasetçi

Hamid Hasan oğlu Sultanov, Azeri Sovyet siyasetçi, Azerbaycan SSC İç İşleri Halk Komiseri ve sonra Nahçıvan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu Başkanı.

Sovyet Anayasası 6. maddesi, Sovyetler Birliği'nin 1977 Anayasası uyarınca Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nin, Sovyetler Birliği ve Sovyet halkı üzerindeki egemenliğini tarif eden madde. Vladimir Lenin'in teorize ettiği öncü parti ilkesine uygun olarak Sovyetler Birliği Komünist Partisi (SBKP) devletin yönetim organıydı. Bu hüküm antikomünistler başta olmaz üzere Sovyet iktidarına muhalefet eden tüm kesimlere karşı her türlü önlemi almak için kullanıldı. Bu hüküm daha önce 1936 Sovyet Anayasası'nın 126. maddesinde yer almaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">Moğolistan Halk Cumhuriyeti</span> 1924-1992 yılları arasında Doğu Asyada hüküm sürmüş sosyalist devlet.

Moğolistan Halk Cumhuriyeti (Moğolca: Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улс, Bügd Nairamdakh Moğol Ard Uls, 1924 ile 1992 yıllar arasında Asya kıtasında bugünkü Moğolistan sınırları içerisinde egemen olan sosyalist devlet.

Kujuget Seree oğlu Şoygu, Sovyet partisi üyesi ve devlet adamı, SBKP Tuva bölge komitesinin sekreteri, Tuva Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Bakanlar Kurulunun ilk başkan yardımcısıdır. Altı yıl boyunca Tuva'da cumhuriyetçi sosyo-politik gazete "Şın"ın editörlüğünü yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Donduk Kuular</span>

Donduk Kuular Tuvalı bir keşiş, politikacı ve Tuva Halk Cumhuriyeti başbakanıydı.

<span class="mw-page-title-main">II. Dünya Savaşı'nda Tıva</span>

Tıva, resmi olarak tam adıyla - Tıva Arat Cumhuriyeti, 22 Haziran 1941'de Almanya'nın savaş ilanından sonra Sovyetler Birliği ile birlikte II.Dünya Savaşı'na Anti-Hitler koalisyonu olarak girdi.

<span class="mw-page-title-main">Mark Yelizarov</span>

Mark Timofeveyiç Yelizarov, Rus devrimci ve Sovyet devlet adamı. Rusya Federatif Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin ilk Demiryolları Halk Komiseri. Sovyetler Birliği'nin kurucusu Lenin'in ablası Anna Ulyanova'nın eşi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.