İçeriğe atla

Hersek deltası

Osmangazi Köprüsü'nün sağdaki güney ayağı Hersek Delta'sı üzerinde yer alır

Hersek Deltası, Yalova ili, Altınova ilçesi sınırlarında, İzmit Körfezi'nin güneyinde Yalakdere'nin oluşturduğu delta ovasıdır.

Karlık Dağları ve Dumanlı Dağlarından doğan, Armutlu Yarımadasının sularını toplayan Yalakdere körfeze doğru üçgen biçimli delta oluşturmuştur. Önceleri kuzey ve kuzeydoğuya dökülen akarsu ağzı, tektonik sebepler ile batıya kaymış, delta gelişimi bu yönde devam etmiştir. Yalakdere’nin eski yatağının Hersek Lagünü'nde bulunmuştur. Ayrıca denizaltında da deltanın devam ettiği, geniş bir denizaltı deltasının bulunduğu belirlenmiştir. Deltada fazla yüksek alanlar yoktur, güneyde kıyı tersları (48 m) ve Dedeler tepesi (28 m) yer alır. Alüvyon topraklardan oluşan deltanın bitki örtüsünü makiler oluşturur.[1]

Hersek Deltasının konumu 40° 41′ K-40° 44′ K paralelleri, 29° 26′ D-29° 33′ D 40°43′K 29°30′D / 40.717°K 29.500°D / 40.717; 29.500 meridyenleri arasındadır. 23,88 km2'lik alanı ile körfezin en büyük deltasıdır.[1] Deltanın doğu kesiminde sulak alanlar ve Hersek Lagünü yer alır.

1999 Gölcük Depreminin yüzey kırığı Hersek Deltası'nın batısına kadar ulaşmış burada son buluştur. Fakat delta yüzeyinde kırık oluşmamıştır.[2]

Hersek Deltası kuzeye doğru uzanan en önemli çıkıntı olduğundan Osman Gazi Köprüsü'nün güney kısmı burada bulunur. Deltadan bir otoyolun geçmesi ve tersane dolgularını yapılması doğal yapıya zarar vermesi kaçınılmazdır.

Yakın zamana kadar tarım yapılan delta alanının özellikle batı kısmı tersane sanayine ayrılmıştır. Doğudaki Kaytazdere alanında plaj turizmi etkindir.[1] Tersanelerin denizden alan kazanmak amacıyla yaptıkları dolgular kıyıda önemli değişimlere sebep olmuştur. Kıyı uzunluğu; 2004 yılında 17,07 km, 2009'da 21,01 km, 2014'te 24,48 km'dir. Delta alanı da aynı zaman içinde değişime uğramıştır; 2004 yılı 2193 ha, 2009 yılı 2358 ha, 2014 yılın da ise 2388 hektardır.[3]

Kaynakça

  1. ^ a b c UZUN, Murat (2014). "HERSEK DELTASINDAKİ KIYI ALANI KULLANIMI DEĞİŞİMİNİN COĞRAFİ ANALİZİ". Turkish Studies. 15 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2019. 
  2. ^ Kozacı, Özgür vd. (2009). "Kuzey Anadolu Fayı'nın Hersek Burnu'ndaki Geometrisi ve 1999 İzmit Depremi Yüzey Kırığı İlerlemesine Etkisi" (PDF). jmo.org.tr. 16 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Kasım 2019. 
  3. ^ UZUN, Murat. "HERSEK DELTASINDA (YALOVA) KIYI ÇİZGİSİ-KIYI ALANI DEĞİŞİMLERİ VE ETKİLERİ". Doğu Coğrafya Dergisi. 15 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2019. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kocaeli</span> Türkiyenin Marmara Bölgesinde yer alan il

Kocaeli, Türkiye'nin bir ili ve en kalabalık onuncu şehridir. Şehir, ülkenin en önemli sanayi ve ticaret kentlerinden biridir. Kocaeli; SEGE-2011 sıralamasına göre İstanbul, Ankara, İzmir ve Bursa'dan sonra en gelişmiş şehirdir. 2023 sonu itibarıyla 2.102.907 kişilik nüfusa sahiptir. Nüfus bakımından İstanbul ve Bursa'dan sonra Marmara Bölgesi'nin üçüncü büyük ilidir. Adını 1320 yılında İzmit yöresini fetheden Akça Koca'dan almaktadır. İstanbul, Bursa, Sakarya, Yalova illeriyle komşudur.

<span class="mw-page-title-main">Sapanca Gölü</span> Sapanca ilçesinde yer alan göl

Sapanca Gölü, Türkiye'nin Sakarya ve Kocaeli illerinde yer alan bir göldür. Arifiye, Sapanca, Serdivan ve Kartepe ilçelerinin sınırları içerisindedir.

<span class="mw-page-title-main">İzmit</span> Kocaelinin bir ilçesi

İzmit, Türkiye'nin Kocaeli ilinde bulunan bir ilçedir. İzmit Körfezi'nin doğu kıyısında, Marmara Bölgesi'nin Çatalca-Kocaeli bölümünde yer almaktadır. 22.03.2008 tarih ve 5747 Sayılı Kanuna göre tüzel kişilikleri kaldırılan Kuruçeşme, Bekirpaşa, Alikahya ve Akmeşe ilk kademe belediyelerinin Saraybahçe İlk Kademe Belediyesine katılması ve bu belediyenin adının İzmit olarak değiştirilmesiyle kurulup Kocaeli Büyükşehir Belediyesi'nin idaresi altına alınmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Altınova</span> Yalovanın ilçesi

Altınova Yalova iline bağlı bir ilçedir. Doğuda Kocaeli, güneyde Bursa illeri, batıda Çiftlikköy ilçesi, kuzey ve kuzeydoğuda da İzmit Körfezi'yle çevrilidir.

<span class="mw-page-title-main">Birikinti ovası</span>

Birikinti ovası, genel olarak alüvyon materyalin birikmesiyle oluşur. Temel oluşturucu süreç akarsu aşındırması erozyon ve akarsu biriktirme süreçleridir. Ancak dalgalar ve buzulların aşındırma, biriktirme süreçleriylede oluşabilir. Örneğin: Kuzey Almanya ovası buzulların yığdırdığı lösler ile kaplı polderler ve geest adı verilen alçak platoda hafifçe engebelendirilmiş tekdüze büyük bir ovadır. Ülkenin hemen hemen en verimli toprakları bu bölgededir.

<span class="mw-page-title-main">İzmir Körfezi</span> Ege Denizinin bir körfezi

İzmir Körfezi, Türkiye'de Karaburun Yarımadası ile Foça arasından başlayarak İzmir'i merkezden çevreleyen ve Ege Denizi'nin devamı olan bir körfezdir.

<span class="mw-page-title-main">Samanlı Dağları</span>

Samanlı Dağları, Marmara Bölgesi'nde kuzeyde İzmit Körfezi, güneyde İznik Gölü ve Gemlik Körfezi'yle sınırlanan yörede, batıda Bozburun, doğuda Sakarya Nehri'nin Geyve Boğazı arasında yer alan dağlara verilen ad.

<span class="mw-page-title-main">İzmit Körfezi</span> Marmara Denizinin doğu kıyısında bulunan bir bölge

İzmit Körfezi, Marmara Bölgesi'nde Marmara denizi'nin doğu ucunda yer alan körfez. Kuzeyinde, batıdan doğuya doğru; Pendik, Tuzla, Darıca, Gebze, Dilovası, Hereke, Körfez, Derince ve İzmit ile çevrilidir. Güneyi ise Başiskele, Gölcük, Karamürsel ve Yalova'ya kadar uzanır.

<span class="mw-page-title-main">Delta (coğrafya)</span> bir nehrin ağzında oluşan yerşekli

Delta ya da çatal ağız, bir ırmağın çatallanarak denize döküldüğü yerdir. Eski Yunan tüccarların Nil Nehri'nin denize ulaşan kısmında üçgen biçiminde kara parçaları olduğunu gördüler. Oluşan şekiller Yunan alfabesinin dördüncü harfi Δ (delta) ile aynı olduğu için tüccarlar buraya delta adını verdiler.

Göksu Deltası veya Silifke Ovası, Göksu Nehri'nin, Mersin ili, Silifke ilçe sınırlarında Akdeniz'e döküldüğü alanda oluşturduğu deltadır. Türkiye için, Çukurova'dan sonra Akdeniz kıyısındaki ikinci büyük deltadır. 1994'te Ramsar alanı ilan edildi.

<span class="mw-page-title-main">Kıyı gerilemesi</span> suatlındaki deniz yatağının su seviyesinin üstüne çıkmasıyla yaşanan jeolojik süreç

Kıyı gerilemesi, suatlındaki deniz yatağının su seviyesinin üstüne çıkmasıyla yaşanan jeolojik süreçtir. Kıyı bölgelerinin morfolojik yapısı birçok doğal ve beşeri faktöre bağlı olarak değişebilmektedir. Yer sistemini oluşturan alt sistemler ve öğelerde oluşan değişimler kısa sürede kıyı bölgelerine de yansımaktadır. Özellikle kıyı çizgileri bu değişimlere karşı duyarlıdır. Kıyı bölgelerinin morfolojisinin gelişiminde esas olarak dalgaların aşındırma, taşıma ve biriktirme faaliyetleri etkili olmakla birlikte, aralarında karmaşık ilişkiler bulunan çok çeşitli etmen ve süreçlerin etkili olduğu görülür. Bu nedenle kıyılar ve onların morfolojisi yer sisteminde oluşan değişmelere karşı duyarlı alanlar olup bu değişimi yansıtırlar. Kıyı çizgisi oluşumunu kontrol eden belirli morfodinamik koşulların değişmesi ile çarpıcı bir hızla değişebilir. Bu değişmeler hem doğal, hem de insan faaliyetleri nedeniyle gerçekleşebilir.

<span class="mw-page-title-main">Sakarya Deltası</span> Sakaryada bir delta

Sakarya deltası, Sakarya nehrinin taşıdığı çökellerle Karadenize döküldüğü alanda oluşan delta ovası. Sakarya deltası aynı denize dökülen Kızılırmak ve Yeşilırmak gibi denize doğru bir çıkıntı yapmaz. Delta daha çok doğu-batı doğrultusunda, kıyıya paralel gelişmiştir. Denizin birden derinleşmesi ve güçlü akıntılar denizi doğru çıkıntıyı engellemiştir.

Kızılırmak Deltası, diğer adıyla Bafra Ovası, Kızılırmak'ın Karadeniz'e döküldüğü yerde, taşıdığı alüvyonlarla oluşturduğu, delta ovası ve sulak alanlar kompleksidir. Samsun ilinde Ondokuzmayıs, Bafra ve Alaçam ilçeleri sınırlarındadır. 56.000 hektarlık alanıyla Türkiye'nin en büyük deltalarındandır.

<span class="mw-page-title-main">Armutlu Yarımadası</span> Türkiye de yarımada

Armutlu Yarımadası, Marmara Denizinin doğusunda, İzmit Körfezi ile Gemlik Körfezinin arasında uzanır. Yarımadanın doğu sınırı tartışmalı olsa da Yalova-Orhangazi-Gemlik yolu genel kabul görmektedir. Yarımadanın uzunluğu 32 km, en geniş yeri Kapaklı burnu ile Kalem burnu arasında 21 km'dir.

<span class="mw-page-title-main">Kıyı ilerlemesi</span>

Kıyılar, kara ve deniz ekosisteminin kesişim sahasında bulunan doğal ve beşeri kaynaklı olarak büyük ve hızlı değişimlerin yaşandığı en önemli alanlardan biridir. Kıyıların, dalga ve deniz akıntıları sonucu, iklim değişimleri, akarsuların taşıdığı materyaller vb. unsurlar ile doğal olarak değişimin yaşandığı ortamlar olması yanında tarihi çağlardan bu yana insanoğlunun başta yerleşim olmak üzere birçok faaliyetleri için kullandığı alanlar olması da kıyılardaki değişimin boyutunu göstermektedir. Kıyı çizgisinde meydana gelen değişim aynı zamanda kıyının alan kazanması veya alan kaybetmesi şeklinde alansal değişimi de oluşturmaktadır. Meydana gelen alan değişimleri kıyı ilerlemesi-gerilemesiveya deniz ilerlemesi-gerilemesi şeklinde olabilmektedir. Bu durumda kıyıda yaşanan değişimlerin aradan denize doğru ya da denizden karaya doğru olduğunu göstermektedir. Bu değişimler uzun dönemli ve kısa dönemli olarak sınıflandırılmaktadır.

Yeşilırmak Deltası ya da Çarşamba Ovası, Samsun'da, Karadeniz'e dökülen Yeşilırmak'ın oluşturduğu delta. Çarşamba ve Terme ilçelerinin kurulu olduğu delta 90.000 km²'lik alanı ile Karadeniz'in en büyük deltasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Güzelhisar Çayı</span>

Güzelhisar (Pytikos) Çayı, Yunt Dağı'ndan kaynağını alan, Çandarlı Körfezi'nden Ege Denizi'ne dökülen akarsu.

<span class="mw-page-title-main">Paradeniz</span>

Paradeniz, Göksu Deltası'nda, Mersin ili sınırlarında bulunan lagün gölüdür. Deltada bulunan dört gölden birisidir.

<span class="mw-page-title-main">Gediz Deltası</span> İzmir, Türkiyede bir delta

Gediz Deltası, Gediz Nehri'nin İzmir'in Çiğli, Menemen ve Foça ilçeleri sınırlarında, İzmir Körfezi'nin doğusundan Ege Denizi'ne döküldüğü yerde oluşturduğu deltadır. Pek çok kuş türüne ev sahipliği yapan delta, Ramsar alanı, Önemli Kuş Alanı ve Yaban Hayatı Geliştirme Sahası olarak koruma altına alınmıştır. Alanda yoğun tarım ve hayvancılık faaliyeetleri yapılmakta, sanayi tesisleri, kentsel ve kırsal yerleşimler bulunmaktadır. Gediz Deltası ayrıca farklı statülerde doğal ve tarihi sit alanlarına sahiptir. Alandaki en önemli tehditler yapılaşma baskısı, avcılık, kirlilik ve kuraklıktır.

Hersek Lagünü, Yalova ilinin Altınova ilçesinde bulunan ve 872 hektarlık alana sahip olan göl 30 Aralık 2022 tarihinde koruma altına alınmıştır. Aynı zamanda Türkiye'de tek bulunan ailelere ve engellilere hizmet veren bir koruma alanıdır.