Herschel Grynszpan
Herschel Feibel Grynszpan (Almanca: Hermann Grünspan; 28 Mart 1921 — en son 1942'de hayatta olduğu biliniyordu, 1960'ta öldüğü ilan edildi.), Almanya'da doğmuş bir Polonya Yahudisi mülteci.
Paris'te, 7 Kasım 1938 tarihinde, Nazi[1] Alman diplomat Ernst vom Rath'ı öldürmüş ve bu yüzden 09-10 Kasım 1938 tarihinde Kristal gece olayı yaşanmıştır. Fransa'nın Alman işgalinden sonra Gestapo tarafından ele geçirildi ve Almanya'ya getirildi. Grynszpan'a ne olduğu bilinmemektedir. Ancak, büyük olasılıkla II. Dünya Savaşı'nda öldü.[2]
Hayatı
1911 yılında Almanya'ya göç eden Polonya - Yahudisi bir ailede doğdu. Ailesi ve kendisi Jus sanguinis ilkeleri nedeniyle Alman vatandaşlığı alamadı. Aile içinde yidişçe konuşuluyordu. Okuldayken içinde Yahudi olduğu için dışlandı. Birçok kez hocalarıyla yumruklaştı ve okuldan ayrıldı. Ailesi onu Frankfurt'ta bir yeşiva okuluna gönderdi. Okuldan sonra Filistin'e gitmek için yaptığı başvuru kabul görmedi. Bu yüzden Paris'e gitmeye karar verdi. Paris'te sokaklarda bohem bir hayat yaşadı, yidiş dilinde şiirler yazdı. Net bir oturma izni olmadığı için polisle başı sıklıkla derde girdi.
Ailesinin diğer Yahudiler gibi sürgün edildiğini duyunca diplomat Ernst vom Rath'ı vurmaya karar verdi. Elçilik binası aranmadan girerek Rath'ın odasına çıktı ve ona 5 el ateş etti. Ateş ederken'' Sen adi bir Boche'sin. Zulüm gören 12.000 Yahudi için'' dedi. Adolf Hitler'in doktoru olan Karl Brandt tarafından ameliyata alınan Rath kurtarılamadı. Olayın Birahane Darbesi'nin yıldönümünde yaşanması, Joseph Goebbels'in de araya girmesiyle Almanya'da ciddi bir propaganda gösterisine dönüştü. Tarihe geçen ünlü Kristal Gece olayları vuku buldu.
Tüm bu yaşanılanlar Grynszpan'a ciddi bir ün getirdi. Gazeteciler hapishane hücresinde onunla sık sık röportajlar yaptı ve dünyanın dört bir yanından kendisine destek mektuplaru yazıldı. Nazi Almanyası'ndan (1934'te) ihraç edilen ilk Amerikalı gazeteci Dorothy Thompson, Grynszpan'ın haklarını savunmak için beş milyon dinleyiciye 14 Kasım'da etkili bir konuşma yaptı. Grynszpan'ın Engelbert Dollfuß ve Walther Rathenau'nun ruhunu yansıttığını söyledi.
Duruşmalar sırasında Grynszpan'ın Ernst Rath ile Paris'te bir barda tanıştıkları ve defalarca eşcinsel ilişkiye girdikleri iddia edildi. Grynszpan, Rath ile ilişki yaşayınca Fransa'daki oturma izni sorununu çözeceğini hatta ilerleyen safhalarda ailesinin de Fransa'ya getirebileceği sözünü almıştı. Elçilik binasına sık sık girip çıkmaya başlamıştı. Bu yüzden cinayet günü aranmadığı iddia edildi. Olay yaşanmadan evvel Paris'te Ernst Rath hakkında bu tarz iddialarda dolanmamaktaydı.[3] Grynszpan, mahkemedeki tüm bu suçlamalara kayıtsız kalarak herhangi bir cevap vermedi. 1952'de Rath'in hayatta kalan erkek kardeşi bu iddiaları kesin bir dilde yalanladı. Kardeşinin en büyük nefret duyduğu kişilerinin homoseksüel bireyler olduğunu söyledi. Grynszpan ve Rath'ın önceden birbirlerini tanıdıklarına ve eşcinsel olduğuna dair hiçbir kanıt olmadığını; bunun Grynszpan'ın sükse yapmış itibarına zarar vermek için yapıldığını söyledi.
Akıbeti
Almanlar Paris'e girdiğinde Gestapo tarafından aranmaya başladı. Başına bir iş gelmemesi içi diğer mahkûmlarla beraber Bourges'e gönderildi. Konvoyları yolda (Erich Hartmann, Helmut Lent gibi isimlerin katıldığı) Alman uçakları tarafından bombalandı. Saldırı sonucu konvoyda hayatta kalan tek kişiydi. Kendi imkanlarıyla Toulouse'a gitmeyi başardı. Gestapo tarafından bütün Toulouse didik arandı ve yakalandı. 18 Temmuz 1940'ta Almanya'ya gönderildi. Ocak 1942'de duruşması yapıldı. Dönemin Fransız Dışişleri Bakanı Georges Bonnet kendisinin yasadışı bir şekilde yargılandığı için geri iadesini istedi. Grynszpan'a duruşmalar sırasında ''Onun dişlerinin izi vardı ruhumda'' diyerek Ernst von Rath ile eşcinsel ilişkiye girdiklerini itiraf etti. Bu itirafın Nazi baskıları nedeniyle yapıldığı söylendi. Eylül 1942'de kaldığı cezaevinden alındı ve Gestapo karargahına getirildi. Bir süre Gestapo genel merkezinde yaşadı. Buradan sonra Grynszpan'ın kaderinin ne olduğu bilinmiyor. Tarihçiler kendisinin savaştan sonra hayatta kalıp kalmadığı üzerine net bir fikir birliğine varamamışlardır. Ailesinin kalan üyeleri savaştan sonra İsrail'e göç ettiler.
Aralık 2016'da, baş arşivci Christa Prokisch[4] tarafından Yahudi Müzesi Viyana'nın arşivlerinde bir grup katalojik fotoğraf arasında bulunan bir fotoğraf, Grynszpan'ın savaştan kurtulabileceği spekülasyonlarına yol açtı. 3 Temmuz 1946'da, Bavyera'daki yerinden edilmiş bir kişiler kampında çekilen fotoğrafta, Holokost mağdurlarının İngilizlerin Filistin'in İngiliz manastırına göç etmelerini reddetmesine karşı bir gösteriye katılan Grynszpan'a benzeyen bir adam görüldü. Bir yüz tanıma testi, fotoğraftaki adamın en yüksek puan olan % 95 olasılıkla Grynszpan olduğunu gösterdi.[5]
Kaynakça
- ^ Schwab, Gerald (1990). The Day the Holocaust Began: The Odyssey of Herschel Grynszpan. Praeger. s. 14. 4 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016.
...vom Rath joined the NSDAP (Nazi party) on July 14, 1932, well before Hitler's ascent to power
- ^ "Grynszpan, Herschel" (PDF). Yad Vashem. 14 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "Is he gay person". The Guardian. 31 Ekim 2001. 25 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2020.
- ^ BBC History Magazine; November 2021 issue, pg. 10
- ^ "Photo mystery of Jewish assassin used by Nazis to justify Kristallnacht". The Guardian. 18 Aralık 2016. 18 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2020.
