Herakleia Antik Kenti
Herakleia-Latmos | |
 | |
  Kentin Türkiye haritasındaki konumu. | |
| Diğer adı | Herakleia Antik Kenti |
|---|---|
| Konum | Muğla, Türkiye |
| Bölge | İyonya |
| Koordinatlar | 37°30′4″K 27°31′32″D / 37.50111°K 27.52556°D |
| Tür | yerleşim |
| Tarihçe | |
| Kuruluş | MÖ. 7. yüzyıl |
| Kültür(ler) | Helenistik Dönem, Roma Dönemi |
| Bağlı olduğu | Seleukos, Pers, |
| Sit ayrıntıları | |
| Buluntu(lar) | Meclis binası, tiyatro, Athena tapınağı, hamam, kutsal alan, agora |
| Durum | harabe |
Herakleia Antik Kenti veya Latmos Herakleia, Muğla ili Milas ilçesine 39 km uzaklıkta Kapıkırı Köyü sınırları içinde kurulmuş Antik İyonya bölgesi kent yerleşimlerinden biridir.
Ören yeri
Ören yeri aslen MÖ 5. yüzyıldan kalma bir Karya yerleşimidir, yıllık haraç ödeyerek Delos Birliği'ne üye olmuştur. MÖ 4. yüzyılda Halikarnassos'un egemenliğine girdiği ve Kral Mausolos, askerleri şehre yerleştikten sonra antik şehir güçlü bir sınır tahkimatına dönüştürüldü. O dönemde konumu Latmus denizinin güneydoğu köşesindeydi (Priene ve Milet gibi) ve Ege Denizi ile bağlantısı vardı. 4. yüzyılda Menderes nehri kıyısındaki tortular bu bağlantıyı kapatarak 1367 metre yüksekliğindeki Latmos granit masifinin eteğinde Bafa Gölü'nü oluşturdu. Endymion efsanesinin geçtiği bazı noktalardan biridir. Strabon Bafa gölünün doğu ucundaki kenti tanımladığında Latmos körfezinde gemi demirleme yerinde Herakleia adında küçük bir yerleşim bulunmakta, biraz ileride küçük bir ırmağı geçtikten sonra bir mağara içinde Endymion mezarı var günümüzde görkemli izleri barındıran savunma duvarları ve kuleleri dışında göze çarpan kalıntıları kayalar üzerinde yükselen,duvarları sağlam kaldığı için uzaktan görülebilen Athena Latmia Tapınağıve kayalar arasında iyi korunmuş Endymion mitiyle ilişkilendirilen bir kutsal alan bulunmaktadır.[1]
İsim
İsmini mitolojik kahraman Herakles’ten alan kentin hangi tarihte imar edildiği kesin olarak bilinmemektedir.
Coğrafi konumu
Latmos eteklerinde Bafa göl'nün doğusunda kıyıya yakın eski Latmos yerleşimi yer almaktadır. Sırtını Latmos dağı'na yaslanarak korunaklı bir kayanın yamaç üzerine oturan Latmos kenti eyimli yerleşim düzeni nedeniyle aşağı kent yukarı kent olmak üzere iki merkeze sahiptir.[1]
Yerleşim
İonya bölgesi yerleşimi olmasına rağmen, tarihi geçmişiyle Karya bölgesi şehri olarak kabul edilmiştir.[2] Büyük İskender, Persler ve Seleukos İmparatorluğu hakimiyetleri altında kalmış antik kent tarih boyunca konumu gereği keşişlerin uğrak yeri olmuştur. Helenistik dönem izleri taşıyan antik kent mimarisinde kaya, sur ve taşlarla biçimlendirilmiş ve içerisinde Athena tapınağı günümüze kadar ayakta kalmış yapılardan biridir. Yakındaki adalarda manastırlar var Bizans Kalesi inşa edilmiştir.
Araştırmalar
Latmos Herakleia antik yerleşim ilk olarak 1740 yılında Pococke'un keşfettiği Latmos Wiegand tarafından 1905'te ayrıntılı bir şekilde araştırılmıştır. Krischen ve Philippson 20. yüzyılın ilk yarısında araştırmalar yapmışlardır. 1976-79 yıllarında Alman Araştırma Kurumu adına; 1984'ten itibaren ise Alman Arkeoloji Enstitüsü adına Urs Peschlow tarafından araştırmalar sürdürülmüştür. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından hazırlanmış tescilli arkeolojik sit alanları listesinde yer almaktadır.[3]
Buluntular
Ortaya çıkan kalıntılarla yapılan incelemelerde, antik kent yerleşimi hakkında kesin olarak ne zaman kurulduğu bilinmemektedir. Karia yerleşim özelliklerini korumuştur.[4] Küçük bir kent olan Latmos; yerleşme için pek elverişli olmayan bir arazi üzerinde yer alır. Sur duvarı kısmen korunabilmiştir. Yapıların inşasında mevcut kayalıklardan faydalanıldığı tespit edilmiştir.[3][5] Cadde ve ev kalıntılarının yanı sıra iyi korunmuş bir teras duvarı ile büyük bir merdiven yolu bulunmaktadır. MÖ 6. ve 5. yüzyıllara tarihlenen çanak çömlek parçaları, kentin Herakleia'dan daha önce kurulduğuna işaret eder. Kentin Latmos olduğu antik kaynaklardan ve yazıtlardan da kanıtlanmıştır.[6] En geç MÖ 4. yüzyılın sonunda terkedildiği düşünülür.[7] Resmi yapıların toplandığı bölgenin, kentin kuzeydoğusunda olduğu düzenli planından ve yapıların büyüklüğünden anlaşılmıştır. Geç Dönem evleri ile ortadaki iki kilise; Bizans Dönemi'nde buraya tekrar yerleşildiğine işaret edildiği sanılmaktadır. (Bean 2001:238).[3]
Sur
Hemen hemen tüm uzunluğu boyunca takip edilebilen sur duvarının korunabildiği en yüksek yer yaklaşık 4 m yüksekliğindedir. Dikdörtgen planlı 13 kule tespit edilebilmiştir. Ayrıca biri kuzeyde diğeri de batıda olmak üzere iki tane kale mevcuttur. Küçük bir kale ve iki odalı gözetleme ya da işaret kulesi kuzeyde yer almaktadır. Sur duvarı; Herakleia surundan daha eski olsa da işçilik açısından MÖ 4. yüzyıla tarihlendirilmektedir.[3][8] İşçilik açısından Labraunda'daki yapılara benzetilmiştir (Bean 2001:238).[3] Antik ören yerinde bulunan sur kalıntılarının MÖ.4.yüzyıl'ın çeyreğinde yapıldığı düşünülmektedir.[1]
Tapınak/Kutsal Alan
Kentin kuzeydoğusunda ve güneybatısında birer tane kült alanı tespit edilmiştir.[3][8]
Konut
Düzenli bir planda evlerin kurulmuş olduğu tespit edilmiştir. Sokak izine rastlanmamıştır. Evlerin yapımında anakayadan yararlanılmıştır. Tipik Hellenistik peristil evleri yoktur.[3][9] Duvarlarda yerel gnays kullanılmıştır. Tespit edilen 120 evden 14 tanesi iyi durumdadır. Hellenistik Dönem öncesi Anadolu'daki evler hakkında bilgi az olduğundan; bu örneklerin çok önemli olduğu vurgulanmaktadır. Dördü tek odalı evlerdir; üç ev ise çok odalıdır. Yedi tanesi ise birden çok evden oluşan kompleksler şeklindedir. Tek odalılar genellikle 20-40 metrekarelik alanda kuruludur. Bunlardan biri aşağı kentin doğusundaki yarıkta bulunmaktadır. Kare planlı; 25 metrekarelik bir alanı kaplar. Batı duvarı kayadan oluşur. Semerdam çatı ve asma kata ait izler vardır. Tek bir aile için olduğu düşünülür. Çok odalılar ve kompleks evler geniştir; 70-110 metrekare arasında değişen boyutları vardır. Önlerinde avlu vardır ve odalar genellikle dikdörtgen veya karedir. Tek katlı semerdam çatılıdırlar. Evlerde asmakat olduğu tespit edilmiştir. Evlerin saklı olmasına özen gösterilmiştir. Latmoslular kayaların kendilerini korumasını ve evlere girişin zor olmasını yeğlemiştir. Kesin tarihleme yapılamamıştır. Yüzeyde bulunan çanak çömlek parçalarının yeterli olmamasının yanı sıra; bazı evlerin oldukça ilkel olması da Arkaik veya Arkaik Dönem öncesine işaret edebilir. Bazı evlerin; duvar işçiliğinin daha iyi olmasından ötürü; MÖ 4. yüzyıla ait olabilecekleri belirtilmektedir. Priene'deki ev tiplerinin buradaki örneklerle bir ilişkisi yoktur. Araştırmacı Latmos'taki yerleşimin Kar ve Lelegler tarafından iskan edildiği; Latmos evlerinin Karia evleri olduğu görüşündedir (Peschlow; 1986:155-162).[3]
Nekropolis/Mezar
Konutların olduğu yerde Karia tipi mezarlar; kaya mezarları; taştan mezar odaları yer almaktadır. Mezar odalarından biri kentin ortasında; diğerleri ise güney girişin yakınındadır. Altyapı kesme blok taştan; üstyapı ise mermerdendir. Şekil olarak dışarıdan in antis planlı Dor tapınağını andırdıkları düşünülmektedir. Hellenistik Dönem'e tarihlendirilir.[3][6]
Diğer
Bafa Gölü'nde bir sığınak olduğu; Latmos'taki diğer yapının ise gözetleme yeri olabileceği düşünülmüştür.[3][10]
Kent yapıları
- Bouleuterion
- Agora
- Tiyatro
- Athena tapınağı
- Endymion
- Mezar odaları [3]
Kaynakça
- ^ a b c AKKURNAZ, Sedat (2018). Bir Dünya Kültür Mirası Latmos. Arkeoloji ve Sanat Yayınları. ss. 33,34. ISBN 9786053964803. 1 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2021.
- ^ "HERAKLEİA (Kapıkırı-Bafa)". Muğla İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. T.C.Kültür ve Turizm Bakanlığı, 05 Temmuz 2021. 9 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b c d e f g h i j k "Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi". 5 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2021.
- ^ Peschlow 1986,155-162
- ^ Peschlow 1986, 156.
- ^ a b Peschlow 1976, 40-41.
- ^ Peschlow 1978a, 21-22.
- ^ a b Peschlow 1977, 40.
- ^ Peschlow 1978a, 21.
- ^ Peschlow 1980, 216.
| Otorite kontrolü |
|
|---|
