İçeriğe atla

Henry Morgenthau Jr.

Henry Morgenthau Jr.
1944 yılında Morgenthau
52. Amerika Birleşik Devletleri hazine bakanı
Görev süresi
1 Ocak 1934 - 22 Temmuz 1945
Yerine geldiğiWilliam H. Woodin
Yerine gelenFred M. Wilson
Kişisel bilgiler
Doğum 11 Mayıs 1891
New York
Ölüm 6 Şubat 1967 (75 yaşında)
New York
Partisi Demokrat Parti
Evlilik(ler) Elinor Fatman
Çocuk(lar) 3

Henry Morgenthau Jr. (11 Mayıs 1891 - 6 Şubat 1967) Franklin D. Roosevelt'in ABD Başkanı olduğu dönem boyunca Amerika Birleşik Devletleri hazine bakanı görevinde bulunmuş olan devlet adamı. Roosevelt dönemindeki New Deal programının mimarlarındandır. ABD'nin II. Dünya Savaşı'na katılımının ekonomik arka planını örmüştür. Savaş sırasında uyguladığı Lend-Lease programıyla bilinir. Ayrıca savaşın ardından Nazi Almanyası'nın savunma sanayii alanındaki altyapısının tamamen tasfiye edilmesini savunan Morgenthau Planı'nın mimarıdır. Roosevelt'in ölümünün ardından ABD Başkanı olan Harry S. Truman görevden alınmıştır.

Gençliği

Henry Morgenthau, Jr. New York'da varlıklı bir Yahudi ailenin çocuğu olarak dünyaya gelir. Babası Henry Morgenthau Sr. emlak zengini ve diplomattır. Annesi ise Josephine (Sykes) Morgenthau'dur. 3 kız kardeşi olan Henry, liseyi Dwight Kolejinde tamamladıktan sonra Cornell Üniversitesinde mimarlık ve ziratt mühendisliği eğitimi alır. 1913 yılında Franklin ve Eleanor Roosevelt çiftiyle tanışır ve dost olur. New York'un hemen dışındaki çiftliğinde Rooseveltler gibi Noel ağacı yetiştirir. 1922 yılında Amerikan Çiftçisi adlı derginin yayın yönetmenliğine başlar. Bu dergide çiftçilere uygulanan hacizlere karşı konum alır, özel çiftçilik tekniklerine dair bilgiler verir. 1929 yılında Roosevelt New York valisi olunca Henry de New York Tarım Danışma Komitesi başkanlığına getirilir.

Siyasi hayatı

Roosevelt (oturan) ve Morgenthau Jr. (en solda) Warm Springs'de (1932)

1933 yılında Franklin D. Roosevelt ABD Başkanı olunca Morgenthau'yu Federal Farm Board'un başkanlığına getirir. Çiftçilik alanında görev yapmasına rağmen mali konularla da ilgilenir. Roosevelt, Cornell Üniversitesinden Profesör George Warren'ın önerisini destekleyerek altının değerini artırarak nakit paradaki değer kaybını tetikleyerek, eksi enflasyonun fiyatlardaki etkisini baskılamaya çalışır.

1934 yılında William H. Woodin sağlık sebepleri gerekçesiyle görevden ayrılınca Roosevelt Morgenthau'yu Amerika Birleşik Devletleri hazine bakanı görevine getirir. Roosevelt, Morgentahu ve Merkez Bankaları Sistemi Başkanı Marriner Stoddard Eccles ekonomik bunalım döneminde faizleri düşük tutarak yüksek hacimli kamu harcamalarına girişmiş, sonrasında ise silahlanmayı destekleyecek şekilde savunma sanayiine yatırım yapılmasını sağlamışlardır.

Yolsuzluk ve örgütlü suçla mücadele

Morgenthau, Hazine bakanı olarak konumunu yolsuzlukla ve örgütlü suçla mücadele için kullanmıştır. Ancak istihbarat alanında bir yapılandırma girişimi FBI Başkanı J. Edgar Hoover tarafından baltalanmıştır. Hoover yeni bir yapılanmanın başında bulunduğu kurumu gölgelemesinden çekinmiştir. Buna rağmen Hazine Bakanlığı bünyesindeki kurumların istihbarat alanında koordinasyonunu sağlayan bir yapı kuran Morgenthau buranın başına daha önce suç örgütü lideri Al Capone'u başarıyla tasfiye etmiş Elmer Lincoln Irey'yi getirmiştir. Kansas'daki Big Tom Pendergast ve mafya lideri Charles Carrollo örgütleri bu işbirliği sayesinde çökertilmiştir.

Yahudi mülteciler

II. Dünya Savaşı sırasında yaşanan Holokost karşısında Müttefik Devletler yavaş davranmış ve gerekli yanıtları üretememiştir. 1943 yılında Hazine Bakanlığı Dünya Yahudi Kongresi'nin planını kabul etmiş, Yahudilerin Nazi Almanyası'nın işgalindeki Avrupa'dan kaçırılması için İsviçre'deki bloke banka hesaplarının açılmasını onaylamıştır. Ancak bu açılım ABD Dışişleri Bakanlığı ve İngiltere'nin oylaması nedeniyle çok yavaş ilerlemiştir. Resmî süreç onaylarını pas geçerek yapılan işlemler Yahudilerin ABD'ye sığınmasının önü açılmış, 1944-45 döneminde 200 bin Yahudi bu sayede kurtarılmıştır.

Morgenthau Planı

Ana madde: Morgenthau Planı

1944 yılında II. Dünya Savaşı sürmekteyken Morgenthau, savaşın ardından nasıl bir Almanya kurulması gerektiğine dair önerilerde bulundu. Buna göre Almanya ağır sanayii altyapısı tasfiye edilecek, özellikle Ruhr bölgesi tamamen ortadan kaldırılarak yakın bir vadede yeniden hayata geçmesinin önlemleri alınacaktı. 16 Eylül 1944 tarihli İkinci Quebec Konferansında Roosevelt ve Morgenthau, bu konuya dair çekimser İngiliz Başbakanı Winston Churchill'i Lend-Lease antlaşmasını da kullanarak planın uygulanmasına ikna ederler. Churchill planın ağır koşullarını bir miktar gevşetse de plan Almanya'nın temelde bir tarım toplmu olarak var olmasını öngörmekteydi.

Ancak plan Roosevelt kabinesinin ve özellikle Henry Stimson'ın şiddetli eleştirileriyle karşılaşmıştır. Ayrıca plan basına sızdırılınca kamuoyunda Roosevelt'e karşı tepki oluşmuştur.

Halen iktidarda olan Naziler, kendi iktidarlarından sonra olacak olanlara dair planların ortaya çıkmasını çok iyi kullanmışlardır. Propaganda Bakanı Joseph Goebbels Wehrmacht'ın canla başla savaşmasını sağlayan bu argümanı propaganda için yoğun şekilde işlemiştir. Özellikle savaşın son dönemlerindeki şiddetli direnişin sebepleri arasında bu etken de belirtilmelidir.

Roosevelt'in ardından Başkanlık görevine gelen Harry Truman, Avrupa'da zaferin ardından yayınladığı JCS 1067 numaralı emirle adını koymadan Morgenthau Planını uygulamay koyar, buna göre işgal edilen Alman topraklarından ABD komutanlarına Almanya'nın ekonomik olarak yeniden kalkınması için hiçbir adım atılmaması emrediliyordu.

Morgenthau, işgal altındaki Almanya'ya gönderdiği ve "Morgenthau boys" olarak adlandırılan Hazine Bakanlığı uzmanları sayesinde JSC 1067 gereklerinin yerine getirildiğinden emin olmaya çalışmıştır. Morgenthau'nun 1945 ortalarındaki istifasının ardından bölgede greve devam eden bu yetkililer 1947 yılında JSC 1067 iptal edilip JSC 1779 yayınlanınca görevlerini sona erdirmişlerdir. Yeni emir uyarınca varlıklı, düzenli bir Avrupa'nın oluşabilmesi için üretken istikrarlı bir Almanya'nın elzem olduğu belirtiliyordu.

Ekim 1945'te Morgentahu önerdiği planı ayrıntılarıyla ele aldığı Germany is Our Problem[a] adlı kitabı yayınlar. Roosevelt ölmeden az önce kitabın yayınlanmasına izin vermiştir. Kasım 1945'te ABD Silahlı Kuvvetleri İşgal komutanı konumundaki General Dwight Eisenhower Almanya'da bulunan askerî yetkililere dağıtılmak üzere ücretsiz 1000 adet kitabın alınmasına izin vermiştir.

Morgenthau 1945 yılındaki istifasının ardından Almanya'ya şiddetli bir barış uygulanması konusunda ısrarcı olsa da sonuçta Soğuk Savaş'ın da etkisiyle sanayileşmiş ve görece Nazilerden arındırılmış müttefik bir Almanya söylemi baskın çıkar.

Bretton Woods

Ana madde: Bretton Woods

Morgenthau, dönemin Başkanı Roosevelt tarafından Bretton Woods Konferansının Başkanı olarak atanır. Bu önemli konferansta Bretton Woods sisteminin, IMF ve Dünya Bankası'nın temelleri atılmıştır. 1 Temmuz 1944'teki açılış oturumunda konferans başkanlığına seçilmiştir.

Sonraki hayatı

1945 yılında Harry S. Truman ABD Başkanı olunca Morgenthau onunla beraber Potsdam Konferansı'na gelmekte ısrarcı olmuştur. Eğer talebi kabul edilmezse istifa edeceğini söylemesi üzerine Truman derhal istifa etmesini söylemiş ve görevden alınmasını sağlamıştır. Bunun ardından hayatını Yahudilere yardıma vakfetmiş, yeni kurulan İsrail devletine mali konularda danışmanlık yapmıştır.

Kişisel hayatı

Morgenthau, Lehman Brothers kurucularından Mayer Lehman'ın torunu Elinor Lehman Fatman ile evlenmiş ve üç çocukları olmuştur: Joan Elizabeth Morgenthau Hirschhorn, Henry Morgenthau III ve Robert M. Morgenthau.

Anısı

Notlar

  1. ^ Almanya bizim sorunumuzdur

Kaynakça

  1. ^ Gemideki devir teslim törenine ait 1 Ağustos 2016 tarihli military.com haberi 9 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 9 Kasım 2021 tarihinde erişilmiştir

İlgili Araştırma Makaleleri

Bretton Woods sistemi, II. Dünya Savaşı sırasında Temmuz 1944'te ABD'nin küçük bir kasabası olan Bretton Woods'da toplanan Birleşmiş Milletler Para ve Finans konferansında ortaya çıkan iktisadi sistemdir. Bu konferansa 44 ülkenin temsilcileri katılmıştır ve bu konferansa gelen devletlerin yarısından fazlası az gelişmekte olan ülkelerdir. Ayrıca Romanya dışındaki sosyalist ülkeler fona üye olmamış ve sistemin dışında kalmışlardır. Aynı zamanda Bretton Woods sisteminin kurulma sebeplerinden biri olan 1929 yılında yaşanan ekonomik buhran ve hemen ardından gelen dünya savaşı ile ekonomisi dibe vuran ülkeler, uluslararası alanda yaşanan para değişiminin duraksama noktasına gelişi ve savaş sebebiyle ülkeler arası alım satım ticaretinin durması, uluslararası alanda tekrar parasal döngünün düzelmesi ve ekonomik istikrarın sağlanması için böyle bir sistemin kurulması amaçlandı.

<span class="mw-page-title-main">Harry S. Truman</span> 33. Amerika Birleşik Devletleri başkanı (1945–1953)

Harry S. Truman, Amerika Birleşik Devletleri'nin 33. başkanıdır. Göreve 1945 yılında o zamanki başkan olan Franklin D. Roosevelt'in görev başında ölmesi sonucu başkan yardımcısı iken gelmiştir. Başkanlığa geldiğinde II. Dünya Savaşı'nın son ayları yaşanıyordu.

<span class="mw-page-title-main">Franklin D. Roosevelt</span> 32. Amerika Birleşik Devletleri başkanı (1933–1945)

Franklin Delano Roosevelt, adının ve soyadının baş harfleri FDR ile de anılır, 1933'ten 1945'teki ölümüne kadar 32. Amerika Birleşik Devletleri başkanı olarak görev yapan Amerikalı siyasetçi. En uzun süre görev yapan ABD başkanı olan FDR, iki dönemden fazla görev yapan tek başkandır. İlk iki dönemi Büyük Buhran'la mücadeleye odaklanırken, üçüncü ve dördüncü dönemlerinde odağını Amerika'nın İkinci Dünya Savaşı'na katılmasına çevirdi.

<span class="mw-page-title-main">V. Gustav</span>

Gustav V, İsveç Kralı II. Oscar ile Norveç Kraliçesi Sofia of Nassau en büyük oğullarıdır. 1907 yılında tahta çıktı ve 1950 yılında vefat edene kadar tahtta kaldı.

<span class="mw-page-title-main">Henry Morgenthau</span> Amerikalı diplomat (1856 – 1946)

Henry Morgenthau, Amerikalı bir avukat, iş insanı ve Amerika Birleşik Devletleri büyükelçisiydi. En çok Birinci Dünya Savaşı sırasında Osmanlı İmparatorluğu'nun Amerikan büyükelçisi olarak ünlendi. Amerika Birleşik Devletleri'nin 27 Kasım 1913-Şubat 1916 tarihleri arasındaki Osmanlı İmparatorluğu büyükelçisi olarak görev yaptı. Amerikan siyasetçi Henry Morgenthau Jr.'ın babası, 1975-2009 yılları arası New York bölge savcısı olarak görev yapan Robert M. Morgenthau'nın dedesidir.

<span class="mw-page-title-main">George Marshall</span>

George Catlett Marshall, II. Dünya Savaşı sırasında ABD Genelkurmay Başkanı (1939-1945). Daha sonra dışişleri (1947-1949) ve savunma bakanı (1950-1951) olarak hükûmette görev almıştır. Türkiye ve diğer 15 Avrupa ülkesinin ekonomik bağlılığını başlatan Marshall Planı olarak bilinen Avrupa Kalkınma Programı'nın yaratıcısıdır.

<span class="mw-page-title-main">Dean Acheson</span> Amerikalı siyasetçi ve avukat

Dean Gooderham Acheson, Amerikalı devlet adamı ve avukat; ABD dışişleri bakanı (1949-1953), ABD başkanlarından dördünün danışmanı. II. Dünya Savaşı'nı izleten Soğuk Savaş döneminde ABD'nin dış politikasının mimarlığını yapmış, Sovyetler Birliği ve öteki komünist ülkelere karşı Batı İttifakı'nın oluşturulmasında etkili olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Air Force One</span>

Air Force One ABD başkanlarını taşıyan başkanlık uçağıdır. Mavi-beyaz renkli Boeing 747 modelidir. Air Force One ABD başkanı'nın içinde bulunduğu, hava kuvvetlerine ait hava aracının kodudur. Başkanlık uçağı, Amerikan başkanlığı ve gücünü önemli bir sembolüdür. Air Force One'ın kuyruk numarası 28000 ve 29000 olan iki jet uçaktan başkanın bindiğine verilen isimdir. ABD'de, devlet başkanı, tüm silahlı kuvvetlerin başkomutanıdır. Bu sebepten dolayı başkanın adımını attığı her askeri araç call sign değiştirir ve bağlı olduğu kuvvetin isminin ardına one eklenerek başkomutanın araçta olduğu vurgulanır.

<span class="mw-page-title-main">Ernst Hanfstaengl</span>

Ernst Franz Sedgwick Hanfstaengl, Nazi Almanyası'nda Adolf Hitler için çalışan yabancı basın sekreteri. Daha sonra Franklin D. Roosevelt için çalıştı ve bir kez yazar Djuna Barnes ile meşgul oldu.

<span class="mw-page-title-main">Marshall Planı</span> Amerikan merkezli ekonomik yardım planı

Marshall Planı, II. Dünya Savaşı sonrasında 1947 yılında önerilen ve 1948-1951 yılları arasında yürürlüğe konmuş ABD kaynaklı, antikomünist hedefleri olan bir ekonomik yardım paketidir. 16 ülke, bu plan uyarınca ABD'den ekonomik kalkınma yardımı almıştır.

<span class="mw-page-title-main">İşgal Almanyası'nda gıda</span>

İşgal Almanyasında gıda, II. Dünya Savaşının sona ermesinin ardından 2 yıl boyunca ABD hükûmeti ve belli oranda Müttefik Devletler tarafından İşgal Almanyasının batı kısmında uygulanan gıda politikasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Nazilerden arındırma</span> nazilerden arınma hareketi

Nazilerden arındırma veya denazifikasyon, II. Dünya Savaşı'nın ardından Müttefik Devletler tarafından Alman ve Avusturya toplumlarında uygulanan ve nasyonal sosyalizmin etkisini kültür, toplum, ekonomi, basın, hukuk ve siyaset alanlarından silmek için uygulanan politikaları anlatır. Politika kapsamında sorumlu örgüt liderleri görevden alınmış, ilgili kurumlar kapatılmıştır. Politika, savaşın hemen ardından toplanan Potsdam Konferansı'nda kararlaştırılmıştır. Politika kapsamındaki uygulamalar Soğuk Savaş'ın başlamasıyla beraber fiilen sona erdirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Tahran Konferansı</span>

Tahran Konferansı, 28 Kasım - 1 Aralık 1943 tarihleri arasında, Müttefik liderler, Joseph Stalin, Franklin D. Roosevelt ve Winston Churchill katılımıyla, SSCB'nin Tahran Büyükelçiliği'nde gerçekleşen ve o ana dek ilk kez tüm Müttefik liderlerin katıldığı bir strateji toplantısı idi. 22-26 Kasım 1943 tarihlerinde yapılan Kahire Konferansı'ndan hemen sonra yapılan bu liderler zirvesini, 1945 yılında yapılan Yalta Konferansı ve Potsdam Konferansları takip etti. Üç lider, toplantıya ajandalarındaki farklı gündemlerle başlamış olmakla birlikte, Nazi Almanyası'na karşı yeni bir cephe açılması konusunda oy birliği ile aldıkları bir kararla toplantıyı sonlandırdılar. Müttefiklerin Türkiye ve İran'la olan ilişkileri, Yugoslavya'daki operasyon, Japonya'nın durumu ve savaştan sonra yapılacaklar, Konferans'ta ele alınan diğer konulardı. İran'ın bağımsızlığının, müttefiklerin üç büyük üyesince tanındığına dair ayrı bir protokol de imza altına alındı.

<span class="mw-page-title-main">William D. Leahy</span> Amerikalı filo amirali

Filo Amirali William Daniel Leahy, II. Dünya Savaşı sırasında aktif görevde en üst düzey ABD askeri subayı olarak görev yapan Amerikan deniz subayı idi. Birden fazla unvan aldı ve ABD'nin II. Dünya Savaşı'nda aldığı tüm önemli askeri kararların merkezinde yer aldı.

II. Dünya Savaşı'nda görev almış en önemli politik veya askeri liderler.

<span class="mw-page-title-main">Edward Stettinius Jr.</span>

Edward Reilly Stettinius Jr, Franklin D. Roosevelt ve Harry S. Truman başkanlıkları zamanında Dışişleri Bakanlığı görevini 1944-1945 arasında yapmış ve 1945-1946 yılları arasında ABD'nin ilk Birleşmiş Milletler Daimi Temsilciliği görevini yürütmüş Amerikalı siyasetçi ve iş insanıdır.

<span class="mw-page-title-main">James F. Byrnes</span> Amerikalı siyasetçi (1882 – 1972)

James Francis Byrnes, Güney Karolina eyaletinden Amerikalı yargıç ve politikacıdır. Demokrat Parti'nin bir üyesi olan Byrnes, Amerika Birleşik Devletleri Kongresinde, yürütme kolunda ve Amerika Birleşik Devletleri Yüksek Mahkemesinde görev yaptı. Aynı zamanda Güney Carolina'nın 104. valisi idi ve onu Amerikan federal hükûmetinin her üç şubesinin en üst kademelerinde görev yaparken aynı zamanda eyalet hükûmetinde de faal olan çok az sayıda politikacıdan biri yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Ok Haç Partisi</span>

Ok Haç Partisi, Macaristan'da II. Dünya Savaşı öncesi ve sırasında etkili olmuş, Ferenc Szálasi önderliğinde aşırı sağcı bir partiydi. 15 Ekim 1944 - 28 Mart 1945 arasında iktidarda olan hareket Nazilerle iş birliği halinde oldu. İktidarı sırasında özellikle solcular, Yahudiler ve Romanlara karşı işledikleri yargısız infazlarda binlerce kişiyi katletmiştir. Ayrıca yaklaşık 80 bin Macar vatandaşı da Nazi toplama kamplarına gönderilmiştir. Savaşın ardından parti ve lider kadrosu Macar mahkemelerinde savaş suçlusu olarak yargılanmış ve hüküm giymiştir.

<span class="mw-page-title-main">Morgenthau Planı</span>

Morgenthau Planı veya asıl adıyla Suggested Post-Surrender Program for Germany, II. Dünya Savaşı sonrasında Nazi Almanyası'nın ardından kurulacak olan Almanya'nın silah sanayiinin tamamen ortadan kaldırılmasını ve ilgili endüstriyel üretimin sınırlandırılmasını öneren tasarıdır. 1944 yılında dönemin Amerika Birleşik Devletleri hazine bakanı Henry Morgenthau Jr. tarafından önerilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Épuration légale</span>

Épuration légale, II. Dünya Savaşı sırasında Nazilerin Fransa'yı işgalinin ardından kurulan Vichy rejiminin yıkılmasının ardından işgalden kurtarılan Fransa'da 1944-1949 arasında süren yasal tasfiye sürecini anlatır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.