İçeriğe atla

Henry McMahon

Sir Henry McMahon
1915 yılında McMahon
Doğum28 Kasım 1862
Shimla, Britanya Hindistanı
Ölüm29 Aralık 1949 (87 yaşında)
Londra, İngiltere
MeslekDiplomat, devlet görevlisi
Tanınma nedeniHüseyin-McMahon Yazışmaları

Henry McMahon (Sir Vincent Arthur Henry McMahon) (28 Kasım 1862-29 Aralık 1949) Britanya Hindistanı Ordusunda görev yapmış olan asker ve 1915-1917 arasında Britanya Mısırı'nda diplomat. Kendisi en çok I. Dünya Savaşı sırasındaki Hüseyin-McMahon Yazışmalarıyla bilinir.[1] Osmanlı İmparatorluğu topraklarının paylaşılmasına dair gizli bir belge olan Sykes-Picot Anlaşması'nın Rusya'da Ekim Devrimiyle iktidara gelen Bolşevikler tarafından kamuoyuyla paylaşılmasının ardından görevini bırakmıştır. Kendisinin adı Thomas Edward Lawrence tarafından kaleme alınan ve Arap Ayaklanmasının anlatıldığı Bilgeliğin Yedi Sütunu adlı eserde sıkça geçer.

Askeri kariyeri

Asil bir aileye mensup olan McMahon, Britanya Hindistanı'nda doğar. Eğitimini tamamladıktan sonra Britanya Hindistanı Ordusuna katılan McMahon 1909 yılında yarbay olur. Bu dönemde Farsça, Afganca, Hintçe ve Arapça konuşur durumdadır. 1915 yılında Britanya Mısırı'na İngiliz delegasyonunun başı olarak atanır. Görevi, Savaş Bakanlığına atanan Kitchener'dan devralır. McMahon bu dönemde Osmanlı İmparatorluğu denetimindeki Arap bölgesinin I. Dünya Savaşı sonrasındaki olası paylaşımı ve savaş sırasında bir Arap Ayaklanması hazırlanması planlarına dahil olur. İngiliz istihbaratı, Britanya Ordusu ve İngiltere Dışişleri Bakanlığı tarafından koordine edilen ve büyük oranda abartılmış olan Arap Ayaklanmasının Fransızlara gereğinden çok taviz verilerek ilerlediğini, İngiliz birliklerinin Çanakkale'ye değil de İskenderun'a saldırması gerektiğini düşündüğünü dile getirmiştir. Savaşın ardından ordudaki ve devletteki görevlerinden ayrılmıştır.

Kaynakça

  1. ^ Yazışmalara dair Dmitriy Shevelyov araştırması 12 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 11 Şubat 2021 tarihinde erişilmiştir

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Sykes-Picot Anlaşması</span> Birleşik Krallık ve Fransa arasında 1916 yılında yapılan gizli anlaşma

Sykes-Picot Anlaşması 1916 yılında Birleşik Krallık ve Fransa arasında imzalanan, Rusya ve İtalya tarafından onaylanan, Osmanlı İmparatorluğu'nun parçalanması durumunda karşılıklı olarak kabul edilen etki ve kontrol alanlarını tanımlayan gizli bir anlaşmadır.

<span class="mw-page-title-main">I. Dünya Savaşı</span> Avrupada başlayan küresel savaş (1914–1918)

I. Dünya Savaşı, 28 Temmuz 1914 tarihinde başlayıp 11 Kasım 1918 tarihinde sona eren Avrupa merkezli küresel bir savaştır. II. Dünya Savaşı'na (1939-1945) kadar Dünya Savaşı veya Büyük Savaş olarak adlandırılmıştır. Savaşın taraflarından biri olan Osmanlı İmparatorluğu'nda "Genel Savaş" anlamında Harb-i Umumi, halk arasında ise Seferberlik olarak adlandırılmıştır. 1917'de Amerika Birleşik Devletleri'nin savaşa katılmasına kadar bu savaş ABD basınında Avrupa Savaşı olarak anılmıştır. Savaşan taraflar, çoğunlukla Avrupa, Kafkasya, Amerika, Orta Doğu ve Afrika ile Asya'nın bazı bölgelerinde çatıştılar.

<span class="mw-page-title-main">Arap-İsrail savaşları</span> Arap ülkeleri ve İsrail Devleti arasındaki savaşlar

Arap-İsrail savaşları, Arap Birliği ülkeleri ve İsrail arasındaki politik gerilim ve askeri savaşlar dizisidir. Modern Arap-İsrail savaşlarının kökenleri, 19. yüzyıl sonlarına doğru ortaya çıkan Siyonizm ve Arap milliyetçiliğine dayanır. Yahudiler tarafından tarihi anavatan olarak adlandırılan toprakları, Pan-Arap hareketi, Filistinli Araplara ait olarak görür ve Pan-İslamist bağlamda ise, bu toprakların, Müslümanlara ait olduğuna inanılır. Filistinli Yahudiler ve Araplar arasındaki savaş; 20. yüzyılın başlarındaki Nebi Musa ayaklanması (1920), Jaffa ayaklanması, 1929 yılında Filistin ayaklanması ve 1947 yılında büyük bir sivil savaşa dönüşen ve 1948 yılında İsrail Devleti'nin kurulmasıyla bütün Arap Ligi ülkelerine sıçrayan Arap başkaldırışıyla ortaya çıktı.

<span class="mw-page-title-main">I. Dünya Savaşı'nda Osmanlı cepheleri</span> 29 Ekim 1914 ve 30 Ekim 1918 tarihleri arasında Osmanlı İmparatorluğunun savaştığı cepheler

Osmanlı cepheleri, Osmanlı İmparatorluğu'nun I. Dünya Savaşı'nda çarpıştığı cephelerdir.

<span class="mw-page-title-main">Fransa'nın Mısır ve Suriye seferi</span>

Mısır Seferi, 1798-1801 yılları arasında Fransa'nın Mısır ve doğu ticaret yolları üzerinde üstünlük elde etme amacıyla sürdürdüğü askeri sefer; 1798-1802 Osmanlı-Fransız Savaşı ve İkinci Koalisyon Savaşı'nda evre.

<span class="mw-page-title-main">Arap Ayaklanması</span> Arapların, 1916-1918 yıllarında Osmanlı İmparatorluğu egemenliğine karşı başlattığı ayaklanma olayı

Arap Ayaklanması, Arap İsyanı veya Arap İhaneti, I. Dünya Savaşı sırasında Haziran 1916 tarihinde Yemen'de Aden, Suriye'de Halep'i kapsayan bağımsız ve birleşik bir Arap devleti kurmak amacıyla Şerif Hüseyin bin Ali tarafından başlatılan silahlı isyandır.

<span class="mw-page-title-main">I. Abdullah</span>

I. Abdullah,, Ürdün Kralı. Arap-İsrail savaşları sırasında öldürüldü, yerine oğlu 1. Talal geçmiştir.

<span class="mw-page-title-main">I. Faysal</span> 1921den 1933e kadar Haşimi Irakın ilk kralı

I. Faysal, 1920 yılında kurulan kısa ömürlü Suriye Krallığı ve ardından Irak Krallığı kralı. Taç giydiği 23 Ağustos 1921 tarihinden, kalp krizi geçirerek öldüğü 1933 yılına kadar 12 sene hüküm sürmüştür. Kendisini Hicaz Kralı ilan ederek Osmanlı İmparatorluğu'na karşı Arap İsyanını başlatan Şerif Hüseyin'in üçüncü oğludur.

<span class="mw-page-title-main">Horatio Herbert Kitchener</span>

Horatio Herbert Kitchener, 1. Kont Kitchener, Britanyalı komutan, diplomat ve devlet adamı.

<span class="mw-page-title-main">Filistin Mandası</span> 1920-1948 yılları arasında varlığını sürdüren Birleşik Krallık yönetimi

Birleşik Krallık Filistin Mandası, Birleşik Krallık'ın Filistin'deki Osmanlı Devleti hakimiyetine son vermesiyle İtilaf Devletleri tarafından kararlaştırılan ve Milletler Cemiyeti tarafından Haziran 1922'de resmen onaylanarak kurulan manda cumhuriyeti.

<span class="mw-page-title-main">Britanya Ordusu'nda asker alımı</span> Britanyada asker toplama düzeni

Britanya Ordusu'nda asker alımı, 1707 yılında İngiltere Krallığı ile İskoçya'nın Büyük Britanya Birleşik Krallığında birleşmesinden itibaren günümüze kadar Britanya Ordusundaki silah altına alma politikasını anlatır. Genellikle gönüllülere dayanan asker alımı politikası sadece I. Dünya Savaşı'nın sonlarına doğru ve II. Dünya Savaşı sırasında değişmiş, bu savaşlarda genel seferberlik ilan edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Hüseyin-McMahon Yazışmaları</span>

McMahon-Hüseyin Yazışmaları, İngiltere'nin Mısır Valisi Henry McMahon ile Hicaz Emiri Şerif Hüseyin bin Ali arasındaki mektup değiş tokuşudur ve I. Dünya Savaşı sırasında, Osmanlı topraklarının paylaşılması konusunda yapılmış gizli görüşmelerden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Senussi Cephesi</span>

Senussi Cephesi, Kasım 1915-Şubat 1917 tarihleri arasında Sennusiler ile Büyük Britanya ve İtalyan güçlerinin savaştığı cephedir. Büyük Britanya ve İtalya zaferi ile sonuçlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Hicaz Krallığı</span> Orta Doğuda Hicaz bölgesinde hüküm sürmüş bir devlet

Hicaz Haşimi Krallığı, Orta Doğu'da Hicaz bölgesinde Haşimi Hanedanlığı tarafından yönetilmiş bir devletti. Arap İsyanı esnasında Mekke Şerifi Hüseyin'in Osmanlı ordusunu Arabistan Yarımadası'ndan sürmek için Britanya İmparatorluğu güçleri ile ittifak içinde mücadele etmesi sonrasında Osmanlı İmparatorluğu I. Dünya Savaşı'nda Britanya İmparatorluğu'na yenilerek, bölgeyi tamamen kaybetmiş ve Hicaz millî bağımsızlığını kazanmıştır.

Şam Protokolü, 23 Mayıs 1915'te İstanbul'daki Türk yetkililere danışma misyonu sırasında Şam'a yaptığı ikinci ziyarette Arap gizli toplumları el-Fatat ve Al-'Ahd tarafından Faysal bin Hüseyin'e verilen bir belgedir.

<span class="mw-page-title-main">Wyndham Deedes</span> İngiliz asker

General Sir Wyndham Henry Deedes İngiliz subay ve devlet adamı. İngiliz Ordusu bünyesinde II. Boer Savaşı'nda savaşmıştır. I. Dünya Savaşı öncesinde Osmanlı İmparatorluğu'ndaki İngiliz askeri heyeti bünyesinde İstanbul'da bulunmuş, Jandarma teşkilatının yeniden yapılandırılması süreçlerine katılmıştır. Savaşın patlak vermesiyle ülkesine geri dönmüş, Çanakkale Savaşı'nda savaşmıştır. Türkçe bilmesi ve bölgeyi tanıması nedeniyle Savaş Bakanı Horatio Herbert Kitchener tarafından Orta Doğu bölgesine dair çalışan istihbarat ekibine dahil edilmiştir. Savaşın ardından İngiltere tarafından yönetilen Filistin Mandası'nın üst düzey yöneticilerindendi.

<span class="mw-page-title-main">Ellis Ashmead Bartlett</span>

Ellis Ashmead Bartlett Britanya İmparatorluk Nişanı sahibi İngiliz savaş muhabiri. I. Dünya Savaşı'nda Çanakkale Savaşı sırasında görev yapmıştır. Cepheden yazdığı haber ve değerlendirmelerle ANZAC efsanesinin doğmasına öncülük etmiştir. Ayrıca savaşın yürütülüş tarzına dair yazdığı eleştirel yazılar sayesinde Britanya Ordusu komutanlarından Ian Hamilton'un görevden alınmasında ve İngiliz birliklerinin Gelibolu'ndan ayrılmasında rol oynamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı İmparatorluğu'nun parçalanması</span> I. Dünya Savaşının ardından Osmanlı topraklarının parçalanması

Osmanlı İmparatorluğu'nun parçalanması, I. Dünya Savaşı'nı takiben Kasım 1918'de İstanbul'un Britanya, Fransa ve İtalya askerleri tarafından işgal edilmesinin ardından başlayan jeopolitik bir süreçti. Parçalanma, özellikle Osmanlı İmparatorluğu'nun Almanya ile ittifak kurmasının ardından yapılan Sykes-Picot Anlaşması gibi İtilaf Devletleri'nin savaşın ilk safhalarında yaptığı birtakım anlaşamalar üzerinden planlanmıştı. Eskiden Osmanlı İmparatorluğu'nu oluşturan büyük topraklar ve halklar, birkaç yeni devlete bölündü. Osmanlı İmparatorluğu; jeopolitik, kültürel ve ideolojik yönden önde gelen İslam devletiydi. Osmanlı'nın savaşın ardından parçalanması, Britanya ve Fransa gibi Batılı güçlerin Orta Doğu'ya hâkim olmasına sebep oldu ve modern Arap dünyası ile Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasına yol açtı. Anadolu Hareketi tarafından bu Batılı güçlere direnilse de, Osmanlı'nın ardıl devletleri kapsamında böylesi bir direniş II. Dünya Savaşı'nı takip eden hızlı dekolonizasyon sürecine kadar görülmedi.

<span class="mw-page-title-main">Şerif Ordusu</span> Arap İsyanının ana ordusu

Arap Ordusu olarak da bilinen Şerif Ordusu veya Hicaz Ordusu, I. Dünya Savaşı'nın Osmanlı cephelerinin bir parçası olan Arap İsyanı'nın arkasındaki askerî güçtü. 1916'da "Arapların Sultanı" ilan edilen Hicaz Krallığı'ndan Şerif Hüseyin bin Ali, Arap halkını bağımsız bir hükûmet altında birleştirme nihai hedefiyle Osmanlı İmparatorluğu'na karşı bir isyanda Şerif Ordusu'na liderlik etti. İngilizler tarafından hem mali hem de askeri olarak desteklenen Hüseyin'in kuvvetleri Hicaz'dan kuzeye doğru yavaş yavaş ilerledi ve İngiliz kontrolündeki Mısır Seferi Kuvvetleri ile birlikte savaşarak sonunda Şam'ı ele geçirdi. Şerif Ordusu mensupları burada Şerif Hüseyin'in oğlu Faysal liderliğinde Suriye Arap Krallığı olarak bilinen kısa ömürlü bir monarşi kurdu.

<span class="mw-page-title-main">Arap Bürosu</span> Birinci Dünya Savaşı sırasında 1916 yılında kurulan Kahiredeki İngiliz İstihbarat Dairesi.

Arap Bürosu, Birinci Dünya Savaşı sırasında 1916'da kurulan ve 1920'de kapatılan Kahire İstihbarat Dairesi'nin bir departmanıydı ve amacı Orta Doğu'daki Arap bölgeleri hakkında propaganda ve istihbarat toplamak ve yaymaktı.