Hendek, Sakarya
| Hendek | |
|---|---|
 Türkiye'de bulunduğu yer | |
 İlçe sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Sakarya |
| Coğrafi bölge | Marmara Bölgesi |
| İdare | |
| • Kaymakam | Halil İbrahim Acır |
| • Belediye başkanı | İrfan Püsküllü [1] (BBP) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 581 km² |
| Rakım | 180 [2] m |
| Nüfus (2018) | |
| • Toplam | 84.099 |
| • Yoğunluk | 93.233/km² |
| • Kır | - |
| • Şehir | - |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| Posta kodu | 54300 |
| İl alan kodu | 0264 |
| İl plaka kodu | 54 |
Hendek, çok küçük bir bölümü Karadeniz Bölgesi, daha büyük bölümü Marmara Bölgesi sınırları içinde kalan, idari olarak Sakarya iline bağlı bir ilçedir.
Hendek ilçesi 92 mahalleden oluşmaktadır.
2023 yılı ADNKS verilerine göre ilçe toplam nüfusu 90.153'tür.[3] Yeni büyükşehir belediye yasasına göre köylerin hepsi mahalle olduğundan kır nüfusu bulunmamaktadır.
Tarihçe
Osmanlı döneminden önceki tarihi hakkında yeterince bilgi bulunmamaktadır. Doğu Roma İmparatorluğu döneminde İstanbul ve Anadolu geçiş yolu üzerinde bulunan Hendek'in kayıtlarda ismi Lateas olarak geçmektedir.12. Asırda Türkistan'ın Gürcan bölgesinden göç eden Türk kabilelerinin bir kısmının bugünkü Hendek ilçesinin bulunduğu yere gelerek yerleştikleri ve buraya Handok adını verdikleri, Handok'un zamanla Hendek olarak değiştiği sanılmaktadır.[4] Osmanlı döneminde yörenin, Osman Bey'in komutanlarından Konur Alp tarafından, ele geçirilmesiyle bu bölge Osmanlı'ya bağlanmıştır.[5] Bu dönemlerde ilçeye bir süreliğine Konuralp dendiği kaydedilmiştir.[6]
Hendek Kanuni Sultan Süleyman döneminde köy konumundadır.[7] 1877-1878 Osmanlı - Rus Savaşı sonrasında bölgeye kaybedilen Kafkasya coğrafyasından pek çok göçmen yerleştirilmiştir. Bu olaydan sonra bölgenin nüfusunun artmasıyla köy statüsünden nahiye statüsüne yükselmiştir. Balkanların Osmanlı'nın elinden çıkmasından sonra bölgeden göçen göçmenlerin bir kısmı Hendek'e yerleştirilmişlerdir.[8]
İlk Belediye Teşkilatı 1907'de kurulan Hendek, Cumhuriyetin ilan edilmesinden sonra Kocaeli'ne bağlı kaza halini almıştır. Sakarya'nın 21 Haziran 1954'te il olması ile Hendek de ilçe statüsüne kavuşmuştur.[9]
Coğrafi konumu
İlçe, eski E-5 yeni adı ile D-100 Karayolu üzerinde İstanbul'a 170 km, Ankara'ya 275 km Adapazarı'na 30 km kurulmuştur. TEM Otoyolu da güneyinden geçip deniz seviyesinden yüksekliği 175 metredir. Sakarya merkezin 10 metropol ilçesinden biridir.
Nüfus
| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| Hendek ilçesi (Kocaeli) | |||
| 1927[10] | 24.573 | 4.861 | 19.712 |
| 1935[11] | 24.040 | 4.932 | 19.108 |
| 1940[12] | 25.109 | 4.925 | 20.184 |
| 1945[13] | 28.254 | 5.688 | 22.566 |
| 1950[14] | 33.013 | 6.644 | 26.369 |
| Hendek ilçesi (Sakarya) | |||
| 1955[15] | 35.150 | 7.469 | 27.681 |
| 1960[16] | 39.681 | 9.880 | 29.801 |
| 1965[17] | 42.721 | 10.788 | 31.933 |
| 1970[18] | 45.635 | 12.627 | 33.008 |
| 1975[19] | 48.291 | 15.291 | 33.000 |
| 1980[20] | 51.768 | 17.303 | 34.465 |
| 1985[21] | 54.795 | 19.717 | 35.078 |
| 1990[22] | 60.268 | 23.397 | 36.871 |
| 2000[23] | 63.703 | 28.537 | 35.166 |
| 2007[24] | 74.890 | 45.090 | 29.800 |
| 2008[25] | 74.607 | 45.017 | 29.590 |
| 2009[26] | 74.084 | 44.418 | 29.666 |
| 2010[27] | 73.815 | 44.247 | 29.568 |
| 2011[28] | 73.918 | 44.680 | 29.238 |
| 2012[29] | 75.113 | 46.276 | 28.837 |
| 2013[30] | 76.134 | 76.134 | veri yok |
| 2014[31] | 76.664 | 76.664 | veri yok |
| 2015[32] | 78.179 | 78.179 | veri yok |
| 2016[32] | 80.264 | 80.264 | veri yok |
| 2017[32] | 81.635 | 81.635 | veri yok |
| 2018[32] | 84.099 | 84.099 | veri yok |
| 2019[32] | 85.570 | 85.570 | veri yok |
| 2020[32] | 86.612 | 86.612 | veri yok |
| 2021[32] | 88.105 | 88.105 | veri yok |
| 2022[32] | 90.153 | 90.153 | veri yok |
| 2023[32] | 91.486 | 91.486 | veri yok |
Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.
Spor
Hendekspor, ilçeyi Türk futbolunda Bal Ligi düzeyinde temsil etmektedir.[33] Takım, karşılaşmalarını 1.500 kişilik Hendek Atatürk Stadyumu'nda oynamaktadır.
Hendek'in en başarılı olduğu spor dallarının başında güreş gelmektedir. Hendek Güreş İhtisas Kulübü, kurulduğu günden bugüne 15 yılda 13 Avrupa ve Dünya Şampiyonları yetiştirmiştir. Ayrıca Hendek Güreş dalında (TOHM) Türkiye Olimpiyat Hazırlık Merkezlerinden biridir.==Turizm==Türbeler bakımından çok zengin olan ilçe Din Turizmi için de uygun sayılabilir.
- Çiğdem Yaylası: Yapısıyla ilgi çeken evlerin bulunduğu Çiğdem Yaylası, turizmci, gezgin ve yazarlardan oluşan büyük bir jüri tarafından Türkiye'nin en güzel on yaylası arasında gösterilmiştir. Topukotu olarak adlandırılan çimle kaplı geniş alanı, küçük ve hafif eğimli tepeleri ile yaylanın oldukça hoş bir manzarası vardır. Yaylada her yıl Temmuz ayının ikinci haftasında yayla şenlikleri düzenlenmektedir. Şenlikte yayladaki hayvancılık ile yetişen sebze ve meyveler tanıtılmakta, ayrıca çeşitli eğlenceler yer almaktadır.
- Selman / Salman Dede Türbesi: Kocaali/Karasu yolu üzerinde Çam Dağı mevkiindedir. Bugün de ziyaret edilen türbenin çevresinde yılın belli bir günü (7 Temmuz), Selman Dede etkinlikleri adı altında hayır pilavı dağıtılmaktadır.
- Eren Dede Türbesi: Türbe Köprübaşı'ndadır. Burası Dereboğazı'ne bağlı bir mevki iken bugün ayrı bir mahalle olmuştur.
- Keremali Dede Türbesi: Keremali Dağı'ndadır. Mevki olarak Göksu yakınındadır. Dağa adını veren eren için yılda bir (15 Ağustos) Keremali Dede etkinlikleri adı altında etkinlik düzenlenir.
- Sarı Dede Türbesi: Türbe Mahmutbey, 62 Evler mevkiinde, Bağdat Caddesi'ndedir.
- Vahap Dede Türbesi: Karadere yakınlarındadır.
- Şeyh İsmail İzzettin Türbesi: Şeyhler mahallesindedir.
- Hendek Bayraktepe projesi: Hendek Belediyesi'nin başlattığı projeye göre, Bayraktepe'sinde Türk boyunun Orta Asya'dan Anadolu topraklarına gelmesinden bu güne kadar kurdukları 16 Türk devletini temsil eden bayraklar, bayrakların altındaki kitabelerde devletlerin simgeleri rölyefler, amfi tiyatro salonu, Zemin çalışmalarında satranç ve çeşitli spor dallarına yönelik çalışmalar, 300 m² 1 katlı betonarme bina, bina üzerine 2 katlı toplamda 600 m² kütük ev, ziyaretçiler için yaklaşık 1000 m²otopark alanı, ziyaretçilerin Bayrak Tepesi'ne ulaşımlarını sağlayacak üst geçitten oluşuyor.==Hendekli tanınmış kişi | arşivengelli = evet}}r ==
- Gaffar Okkan - Diyarbakır Emniyet Müdürü iken faili hâlen meçhul olan bir suikast sonucu öldürülmüş Diyarbakır emniyet müdürüdür.
- Süleyman Seba - Futbolcu, Spor yöneticisi
- Kerim Korcan - Yazar
- Ali Birinci - Tarihçi, Türk Tarih Kurumu eski başkanı
- Nevzat Ercan - Siyasetçi, 19., 20. ve 21. Dönem Sakarya Milletvekilli, Eski Orman Bakanı
- Rasim Betir - Türk asker, Orgeneral, 1996-1998 2. Ordu Komutanı, 1998-2000 Jandarma Genel Komutanı
- Muhammed Levent Bülbül - Siyasetçi, 27., 28. Dönem Sakarya Milletvekili, MHP TBMM Grup Başkanvekili
Kardeş şehirler
Hendek'in 6 tane kardeş şehri bulunmaktadır.[34]
Bakıhanov, Azerbaycan
Bahçesaray, Türkiye
Komrat, Moldova
Tokmok, Kırgızistan
Tatlısu, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti- Taraklı, Türkiye
Kaynakça
- ^ "İrfan Püsküllü; "Bundan sonra işimiz gücümüz Hendek"". 1 Nisan 2024. 1 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Coğrafi Durum". 1 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Sakarya - İlçelerimiz". Sakarya Valiliği. 18 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2023.
- ^ Recep Yaşa (2018). "Sakarya'nın Tarihi Coğrafyası", Sakarya'nın Fiziki Beşeri Ve İktisadi Coğrafya Özellikleri. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Yayınları. s. 6.
- ^ Murat Cebecioğlu (2011). "Hendek Adapazarı Akyazı Tarihi ve Şeyh İsmail Vakfı Belgeleri. Sakarya: Hendek Belediyesi Kültür Yayınları. s. 88.
- ^ Meltem Okay (2008). "Hendek Kazası Temettuat Defterleri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. s. 16.
- ^ Enver Konukçu (2010). "Hendek: Tarihten Sayfalar. Sakarya: Hendek Belediyesi Kültür Yayınları. s. 8.
- ^ "İlçe tarihi". Hendek Kaymakamlığı. 16 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2023.
- ^ "Tarihçe". Hendek Belediyesi. 1 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2023.
- ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016.
- ^ . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f g h i
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Hendek Nüfusu - Sakarya". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Sakarya Hendek Nüfusu". nufusune.com.
- ^ {{Web kaynağı | başlık = Hendekspor Bal Liginde | url = https://www.tff.org/Default.aspx?pageID=1596&grupID=2468#grp 3 Nisan 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ "Kardeş Şehirler Hendek Belediyesi". 1 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2023.
Dış bağlantılar
- YerelNet
- Hendek Kaymakamlığı 29 Ekim 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Hendek Belediyesi 3 Nisan 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
