İçeriğe atla

Hendek

Başlığın diğer anlamları için Hendek (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Warwickshire, İngiltere'de, çevresinde hendek bulunan bir ev

Hendek, özellikle kale, bina veya kenti çevreleyen geniş, derin ve genellikle suyla dolu tahkimattır. Bazı örneklerde su engeli olarak da daha karmaşık yapay göllere evrildiği görülmüştür. Modern dönemlerde hendek veya su engelleri artık önleyici etkileri kaybolduğundan görsel olarak tercih edilmeye başlanmıştır.

Geliştirilmesi ve kullanımı

Savunma amaçlı

Antik Çağ

Antik Mısır'da Buhen kalesinin kuzeyden görünümü

Bilinen en eski hendekler Mısır'daki kazılarda ortaya çıkmıştır. Antik Mısır'ın Nubiya bölgesindeki Buhen tahkimatı bunun örneklerindendir. Babil, Asur uygarlıklarında da hendek görülmüştür.

Orta Çağ

Steinfurt, Almanya'da hendekli bir ortaçağ kalesi

Orta Çağ boyunca kalelerin etrafına açılan hendekler tahkimatı artırmak amacıyla kullanılmaya başlanılmıştır. Uygun koşullarda hendekler suyla doldurulurdu. Hendek sayesinde kuşatmada kullanılan silahların kale surlarına yaklaşmasına engel olunur. Ayrıca istihkamcıların yerin altından surlara yaklaşması da engellenmiş olur. Sonraki dönemde özellikle topçuluğun gelişmesiyle hendek yerine kale savunmasında ilave koruma sağlayan tabya ortaya çıkmıştır. Yıldız kale tasarımlı kalelerde hendekler kullanılmaya devam edilmiştir.

Afrika

Günümüzde Nijerya sınırları içindeki Benin kentinin savunma tahkimatında sur ve hendek kullanılmıştır.[1]

Asya

Japonya'da kalelerin etrafındaki su dolu hendekler yoğunlukla kullanılmıştır. Kentin merkezinde yer alan bu kaleler sayesindeki hendekler su yoluyla taşıma konusunda da kullanılmıştır. Hendekler Çin'deki Yasak Şehir, Hindistan'daki Vellore, Kamboçya'daki Angkor Vat ve Tayland'daki Chiang Mai'de hendek kullanılmıştır.

Amerika

Amerika kıtasında Mississipi kültüründe tahkim edilmiş köylerin dışına hendekler yapıldığı bilinmektedir.[2] Bunun yanı sıra Mayalar Becan kentinde hendek kullanmıştır.

Modern kullanım

Hendekler günümüzde askeri tahkimat olarak kullanılmasa da modern tehlikelere göre hâlen engel olarak kullanılmaktadır. Bununla birlikte ortaya çıkan çeşitli ayaklanma ve çatışmalarda bir eylem türü veya savunma aracı[3] olarak olarak zaman zaman kullanılır.

Güvenlik

ABD'nni Güney Karolina eyaletinde Wylie Gölü üzerinde kurulu olan Catawba Nükleer Santralinin etrafı güvenlik amacıyla doğal gölün yanı sıra suni beton hendeklerle çevrilidir. Ayrıca çeşitli sınır bölgelerinde yasadışı geçişlerin engellenmesi için doğal engel olarak kullanılmaktadır.[4]

Hayvanat bahçeleri

Günümüzdeki çok sayıda modern hayvanat bahçesi artık hayvanları kafeslerin yerine diğer tarafına geçilemez hendeklerle insanlardan ve birbirlerinden ayırmaktadır.[5]

Galeri

  • Hollanda Naarden'deki hendek
    Hollanda Naarden'deki hendek
  • ABD Florida'daki hendek
    ABD Florida'daki hendek
  • Mayalara ait Becan kentinin hendek sistemi
    Mayalara ait Becan kentinin hendek sistemi
  • İskoçya'daki Caerlaverock Kalesi ve hendeği
    İskoçya'daki Caerlaverock Kalesi ve hendeği
  • Japonya'daki Matsumoto Kalesi ve hendeği
    Japonya'daki Matsumoto Kalesi ve hendeği
  • İngiltere'deki Bodiam Kalesi ve hendeği
    İngiltere'deki Bodiam Kalesi ve hendeği

Kaynakça

  1. ^ Uzunluk olarak Çin Seddinden sonra en uzun insan yapısıdır, 16 bin km uzunluğundadır. Yapımı MÖ 800 - MS 1400 arasında sürmüştür. İngilizler tarafından 1897 yılında yıkılmıştır.
  2. ^ Günümüze kadar gelebilmiş bu yapılar Arkansas'daki Parkin Archeological State Park bünyesindedir Resmî internet sitesi 16 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 29 Nisan 2013 tarihinde erişilmiştir
  3. ^ Asker Rojava-Nusaybin arasına hendek kazıyor 25 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., BirGün, 13 Şubat 2016, Erişim tarihi: 26 Mart 2016.
  4. ^ Mısır tarafından Gazze Şeridi ile sınır bölgesine hendek inşa edilmesi planları 2004 yılında düşünülüyordu İlgili The Guardian haberi 20 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 29 Nisan 2013 tarihinde erişilmiştir
  5. ^ Bu sistem ilk kez Almanya'nın Hamburg kentindeki Hagenbeck Hayvanat Bahçesinde uygulanmıştır Resmî internet sitesi 7 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Almanca) 29 Nisan 2013 tarihinde erişilmiştir
Wikimedia Commons'ta Hendek ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Zigetvar Kuşatması</span> 1566da Zigetvar Kalesinin Osmanlı güçlerince fethedilmesiyle sonuçlanan kuşatma

Zigetvar Kuşatması, 1566 yılında Zigetvar kalesinin Osmanlı güçlerince fethedilmesiyle sonuçlanan kuşatma ve Kanuni Sultan Süleyman'ın son seferidir.

<span class="mw-page-title-main">Kilitbahir Kalesi</span> Çanakkale Boğazında bulunan kale

Kilitbahir Kalesi, yani "denizin kilidi kalesi", 1462 yılında Çanakkale Boğazı'nın Avrupa kıyısına inşa edilen kaledir.

<span class="mw-page-title-main">Kale</span> Orta Çağ boyunca Avrupa, Asya ve Orta Doğuda soylular tarafından inşa edilen müstahkem yapı

Kale ya da kermen, düşmanın gelişinin beklendiği yollar üzerine, stratejik öneme sahip olan şehirlere, geçit ve dar boğazlara savunma amaçlı olarak inşa edilen ordusal yapı. Bu tür tahkimatlar antik çağlardan beri kullanılmıştır. ve askerî işlevlerinin yanı sıra idari, siyasi ve ekonomik merkez olarak iş görmüştür. Kimi kaleler saray halkına konaklama imkanı sağlardı. Kalelerde kuleler ve surlar gibi farklı özelliklere sahip bölümler bulunurdu. 15. yüzyılda topların yaygınlaşmasıyla Orta Çağ kaleleri işlevlerini yitirdi ve yerini İtalyan tarzı kalelere bıraktı.

<span class="mw-page-title-main">Rende, İtalya</span> İtalyanın Calabria bölgesinde, Cosenza iline bağlı ilçe (komün)

Rende, güney İtalya'nın Calabria bölgesinde Cosenza ili'ne bağlı bir kent ve bir komün. Rende komünü iki bölgeden oluşur. Eski şehir büyük bir tepe üzerinde eski Norman kalesi atrafında kurulmuştur. Modern Rende şehri düzlüktedir ve Cosenza şehirsel bölgesinin bir parçasıdır. Rende yeni şehri "Calabria Üniversitesi (UNİCAL)" kampüslerinin bulunduğu şehirsel bölgedir. Rende komünü nüfusu yaklaşık 35.500 kişidir ama üniversite öğrencileri ile birlikte bu nüfusun 60.000 kişi civarında olduğu bildirilir. Büyük Cosenza metropoliten şehirsel bölgesini nüfusunun ise 269.000 kişi olduğu tahmin edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Sur</span> bir alanı potansiyel saldırganlardan korumak için kullanılan güçlendirme

Sur, bir yerleşim yerini savunma amacıyla inşa edilen bir tür tahkimattır. Antik dönemlerden beri yerleşim yerleri ya da kalelerin etrafına inşa edilen surlar, Berlin Duvarı örneğindeki gibi modern dönemlerde de kullanılır. Tarihî surlar üzerinde, savunmayı ve gözetleme kabiliyetini artırmak amacıyla yuvarlak ya da köşeli surdan daha yüksek şekilde yapılan kulelere 'burç' adı verilir. Modern sur amacını taşıyan duvarlarda ise bu yapılara sadece gözetleme kulesi denir. Kimi surlarda, etkinliği artırmak için surun dış cephesine hendek kazılır.

<span class="mw-page-title-main">Tokat Kalesi</span>

Tokat Kalesi, yapım tarihi ve hangi medeniyet tarafından yapıldığı bilinmeyen kermen. Kaleye ait en eski izler 5 ya da 6. yüzyıla ait olup kalenin bu yıllarda var olduğu bilinmektedir. Yapının inşa edildiği kayalıklar doğal bir kale özelliğine sahip olmakla beraber surlar ve kale içerisindeki odalar insanlarca yapılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Tahkimat</span> savunma savaşı ve üsler için tasarlanan savunma yapıları

Tahkimat veya istihkâm, savaşlarda kullanılmak üzere savunma amaçlı inşa edilmiş askerî yapılar ve binaları tanımlar. İnsanoğlu binlerce yıllık uygarlık tarihinde çok çeşitli şekillerde savunma amaçlı yapı inşa etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Anti-tank engelleri</span>

Anti-tank engelleri, modern savaşlarda tanklara karşı savunma amaçlı yapılmış olan özel engeldir. Tahkimat yapılan bölgelerin etrafına açılan hendek şeklindeki anti-tank engeli sayesinde tankın ilerleyişinin durdurulması amaçlanır. İlk olarak I. Dünya Savaşı'nda İngiliz tanklarına karşı Almanlar tarafından kullanılmıştır.

Çıkma kule, özellikle 14-16. yüzyıllarda kullanılmış olan kale surlarındaki korumayı artırmaya yarayan tahkimat türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Demir dikeni</span> Dikenli silah

Demir dikeni, özellikle tahkimatlarda korumayı artırmaya yarayan anti personel silahı ve engelidir. İki veya daha çok çivi veya metalde malzemenin bir dört yüzlü oluşturacak şekilde birleştirilmesinden meydana gelir.

<span class="mw-page-title-main">Ejderha dişi</span>

Ejderha dişi, ilk olarak II. Dünya Savaşı sırasında kullanılmış olan anti-tank engeli tahkimattır. Tank ve mekanize piyade hareketini engelleyip ölüm bölgelerine sevk etmek için kullanılır. Siegfried Hattında yoğun olarak kullanılmıştır. Bu engeller özel istihkam birlikleri ve araçları tarafından temizlenebilmektedir.

Gord, Orta Çağda Slavlar tarafından sıklıkla kullanılan tahkimatlı yerleşim yerine verilen isimdir.

<span class="mw-page-title-main">İç kale</span> bir kentin tahkim edilmiş çekirdek kısmı

İç kale, bir kentin tahkim edilmiş çekirdek kısmıdır. Tahkimatın dış bölümleri düşman eline geçtiğinde insanlar buraya sığınırdı. Önceleri ahmedek adıyla bilinirdi.

Yıldız kale, ilk olarak 15. yüzyılda İtalya'da görülen, Orta Çağ'da özellikle barutun ve topun muharebe alanlarına girmesiyle birlikte yapılmaya başlanan kale türevi bir tahkimattır.

Tuzak hendek, dibinde punji kazığı olan bubi tuzağı olarak kullanılan bir kazıklı tahkimat şeklidir. Genellikle hendeğin üzeri hafif doğal bitki örtüsüyle örtülerek kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">'s-Hertogenbosch</span>

's-Hertogenbosch, Hollanda'nın güneyinde Kuzey Brabant ilinin başkenti olan bir şehir ve belediye. S-Hertogenbosch Amsterdam'ın 80 km güneyinde konumlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Harmantepe Kalesi</span>

Harmantepe Kalesi, Sakarya ili, Söğütlü ilçesinde bulunan Bizans kalesidir. Söğütlü ilçesi, Harmantepe köyü yakınlarındadır. 12 veya 13. yüzyılda Bizans İmparatorluğunun doğu sınırlarını savunmak amacıyla yapılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Elvas Sınır Kasabası Garnizonu ve Tahkimatı</span>

Elvas Sınır Kasabası Garnizonu ve Tahkimatı, 2012 yılında UNESCO tarafından Dünya Mirası Sitesi olarak ilan edilen bir alandır. Elvas, Portekiz-İspanya sınırının yakınındaki Alentejo'daki bir Portekiz şehridir.

<span class="mw-page-title-main">Tahkimatın kullanılmaz hale getirilmesi</span> Yıkım türü

Tahkimatın kullanılmaz hale getirilmesi özellikle askerî, toplumsal ve siyasi öneme sahip tahkimatın tamamen yok edilmeksizin kullanılmaz hale getirilmesini anlatır. Çok karmaşık süreçlerin iç içe girdiği işlem özellikle Orta Çağ'dan çıkış döneminde iktidar kavgaları sırasında çeşitli taraflar tarafından kullanılmıştır. Özellikle İngiliz İç Savaşı sırasında ve sonrasında tahkimatın kullanılmaz hale getirilmesi kapsamında çok sayıda kale bu işlemden geçirilmiş, askeri anlamda tasfiye edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Roma askeri sınırları ve tahkimatları</span>

Roma askeri sınırları ve tahkimatları, Roma İmparatorluğu'ndaki toprak savunma stratejisinin en büyük parçasıydı. 2. yüzyılın başlarında, Roma İmparatorluğu toprak olarak genişlemesinin zirvesine ulaşmıştı ve daha önce İmparatorluk ve Cumhuriyet'te olduğu gibi sınırlarını sürekli genişletmek yerine, Romalılar stratejik konumlarını bir dizi tahkimat ve yerleşik hatlarla güçlendirerek konumlarını sağlamlaştırdı. Tarihçi Adrian Goldsworthy, Romalıların askerî güçlerinin fethetmelerine izin verdiği doğal sınırlara ulaştıklarını ve birçok Roma galibiyetine rağmen, askeri gelenekleri onları askeri olarak işgal edilemez kılan halkların erken-orta dönemlerde İmparatorluğun sınırlarının genişlemesine engel olduğunu söylüyor. Goldsworthy, özellikle Partlar, Sarmatyalılar ve Perslerin süvari tabanlı ordularının, Roma'nın piyade tabanlı ordularına karşı oldukça güçlü bir direniş gösterdiğini vurguluyor.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.