İçeriğe atla

Hemşin Prensliği

Hemşin Prensliği
Համամշէն
790-1486
BaşkentHamamshen
Yaygın dil(ler)Ermenice, Hemşince
Resmî din
Ermeni Apostolik Kilisesi
HükûmetPrenslik
Prens 
Tarihî dönemOrtaçağ
• Kuruluşu
790
• Dağılışı
1486
Öncüller
Ardıllar
Arminiya
Osmanlı Devleti

Hemşin Prensliği veya Hamamşen Prensliği, 790 yılında, Arapların Ermenistan'ı işgalinden ve bu işgalden sonra Müslüman Araplar tarafından kurulan Arminiya devletinden kaçan Ermeniler tarafından Doğu Karadeniz bölgesinde kurulan bir prensliktir. 1486 yılında Osmanlı İmparatorluğu tarafından son verilmiştir.[1]

Tarih

8. yüzyıldan önce, bölgenin tamamı Lazlardan oluşmaktaydı. 8. yüzyılın sonlarına doğru, Prens Hamam ve babası Prens Shapuh Amatuni, beraberinde 12.000 kişiyle birlikte Arap istilasından kaçmak için Doğu Karadeniz bölgesine göç ettiler. Bu sürece kadar bölge Abhazya Krallığı'na aitti. Prens Hamam ve beraberindekiler, o sırada atıl durumda olan Tambur şehrine ve çevresindeki köylere yerleştiler. Prens Hamam şehri yeniden inşa etti ve şehre Ermenice "Hamam'ın mezrası" anlamına gelen Hamamşen adını verdi. Bu şehir, tarihi Ermeni bölgesi Tayk'ın kuzeyindedir.

Hemşin Prensliği farklı devletlerle çevrili olmasına rağmen bağımsızlığını korumuştur. 1461'de Trabzon İmparatorluğu’nun Osmanlı İmparatorluğu tarafından yıkılmasının ardından, bölgedeki büyük Hristiyan gücü dağıldı ve nihayetinde 1480-1486 yılları arasında bölge Osmanlı İmparatorluğu tarafından fethedildi.[1]

Hemşin'in son prensi olan II. Baron David, Trabzon'un fethinden sonra Osmanlılar tarafından İspir'e sürgüne gönderildi. Prensliğin merkezi olan Kaçkar, Osmanlılar tarafından yıkıldı. Der Hovhannes Hamshentsi d.1497, o zamanlarda önemli bir keşiş, filozof ve hatipti.[2]

Prensliğin yıkılışından sonra Hamshentsi Ermenileri, Trabzon eyaletine bağlı Karadeniz bölgesine dağılmış ve batıda Samsun'dan doğuda Hopa'ya kadar yayılmıştır. Osmanlı yönetimi sırasında Laz halkının vergilendirilmesi ve İslamlaştırılması sırasında bazı Hemşinli topluluklarına, Müslümanlarla eşit olabilmeleri ve Müslümanların tacizlerinden korunabilmeleri için İslam'a geçmeleri yönünde baskı yapıldı, bu süreçte vergi ve baskıdan kaçmak için birçok Hemşinli dağ ve orman içlerindeki izbe bölgelere yerleşti. Husep isminde birisi, bir grupla beraber gizli Cevizlik köyünü bulmak için Sera Deresi'ne gitmiş, bu köy yaklaşık otuz yıl gizli kalmayı başarmıştır.[1]

Mirası

Birkaç yüzyıl sonra, Hamamşen ismi Hemşin ismine dönüştü. Hamamşen Ermenileri (Hemşinliler), Ermeni sosyal ve kültürel dünyasından ayrıldılar ve kendi etnik kimliklerini geliştirdiler. İslamiyete geçenler de Ermeni kimliklerini yitirmiş, etnik olarak Osmanlılaştırılmış ve Ermeni kökenlerini unutmuşlardır. Hristiyan kalanlar Ermeni kimliklerini korudular ve sonraları Rus İmparatorluğu'nda bulunan Abhazya'ya kaçtılar.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b c Simonian, Hovann (24 Ocak 2007). The Hemshin: History, Society and Identity in the Highlands of Northeast Turkey. ISBN 9781135798307. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2019. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Rum</span>

Rum, Doğu Roma İmparatorluğu sınırları içinde yaşamış ve Roma yurttaşı haklarına sahip olmuş halk veya kişidir. Bu kimselerin çeşitli etnisiteye sahip bireylerden oluşan bir topluluk olmalarına karşın ilerleyen zamanda bu kimselerin konuştukları Latinceyi bırakarak Yunancayı benimsemeleri ve çoğunluğun Müslümanlardan oluştuğu yerlerde yaşamaları nedeniyle daha sonradan bu kelime, Yunanistan dışında Müslüman ülkelerde oturan Yunan asıllı kimseleri ifade etmek için kullanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Vartavar</span>

Vartavar Ermenistan ile Türkiye'nin Doğu Karadeniz bölgesinde kutlanan bir festivaldir. Türkiye'de Rize'nin Çamlıhemşin ve Hemşin ilçelerinin yüksek kesimlerinde yaşayan bir halk olan Hemşinliler tarafından Temmuz ve Ağustos ayları içerisinde köyden köye değişen tarihlerde, dinlenmek ve eğlenmek amacıyla yapılan ve Trabzon'da yayılan derneklerden farklı olarak, herkesin değil de daha çok genç kız ve erkeklerin horon edip diğerlerinin seyretmesi ile kutlanan bir yayla şenliğidir.

<span class="mw-page-title-main">Abhazya</span> Güney Kafkasyada kısmen tanınan devlet

Abhazya, Gürcistan'ın kuzeybatısında, Karadeniz'in doğusunda yer alan tarihsel bölgedir. Abhazya adı, tarihsel bölge dışında, de facto Abhazya Cumhuriyeti ile Gürcistan'a bağlı Abhazya Özerk Cumhuriyeti'ni de ifade etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Trabzon İmparatorluğu</span> Orta Çağda Karadenizde kurulmuş Bizans Yunan devleti

Trabzon İmparatorluğu ya da Tzaniti (Lazistan) Krallığı, Orta Çağ'da Doğu Karadeniz'de kurulmuş yerel krallık. Dördüncü Haçlı Seferi sırasında Bizans İmparatorluğu'nun yıkılmasından kısa bir süre önce bağımsızlığını ilan etmiş ve 257 yıl boyunca "Roma İmparatoru" olarak Karadeniz kıyılarına hükmetmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Abhazlar</span> Güney Kafkas halkı

Abhazlar Abhazya’da yaşayan Kuzeybatı Kafkasya halkı. Abhazya dışında en büyük Abhaz nüfusu Türkiye’dedir. Türkiye’deki Abhazların ataları 19. yüzyılda diğer Kafkas halklarıyla birlikte Ruslar tarafından sürgün edilmiştir. Ayrıca Rusya, Kazakistan ve Ukrayna’da da Abhaz nüfusu vardır. Kuzey Kafkasya’da yaşayan Abazalar ile Abhazların aynı kökenli olduğu kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Gürcistan tarihi</span>

Gürcistan tarihi, Gürcistan'da tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan dönem boyunca yaşanan olayları kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Megrelya</span>

Megrelya, Gürcistan'ın batısında, tarihsel bölgelerden biridir. Eskiden Odişi olarak adlandırılıyordu. Bölgenin yerli halkı Megreller, Güney Kafkasya halklarından biridir ve Megrelce konuşurlar; ama yazı dili Gürcüce'dir. Yönetim bölgesi olarak Megrelya, kuzeyindeki Svaneti bölgesiyle birlikte Samegrelo-Zemo Svaneti bölgesini oluşturur ve bu bölgenin yönetsel merkezi Zugdidi kentidir.

<span class="mw-page-title-main">Sohum</span> Abhazya Cumhuriyetinin başkenti

Sohum, Karadeniz kıyısında bulunan bir şehir. Abhazya Özerk Cumhuriyeti'nin de başkentidir. Osmanlı dönemindeki adı Sohumkale'ydi.

<span class="mw-page-title-main">Hemşinliler</span> etnik grup

Hemşinliler, yoğun yaşadıkları yerler Türkiye'nin Rize, Erzurum'un Tortum, İspir, Artvin'in Hopa ve Kemalpaşa ilçeleri, Trabzon'un Araklı ve Sürmene ilçelerinde olan, nüfusu yaklaşık iki yüz bin kişiden oluşan ve Hemşince veya Türkçe ana dilli etnik gruptur. Hemşinli tanımı Hemşin'de yaşayanları değil kendine ait ortak bir kültürü, dili olan topluluğu ifade etmektedir. Hemşinlilerin önemli bir kısmı bugün Türkiye'nin büyük şehirlerine ve Rusya, Gürcistan, Özbekistan gibi başka ülkelere dağılmış durumdadır. Bunun siyasi, ekonomik ve dini pek çok nedeni bulunmaktadır. Hemşinlilerin çoğunluğunun mensup olduğu din İslam'dır.

<span class="mw-page-title-main">Lazlar</span> Etnik grup

Lazlar (Lazca: Lazepe, Lazi Güney Kafkas dillerinden Lazca konuşan ve Türkiye ve Gürcistan'ın Karadeniz kıyısındaki bölgelerinde yaşayan bir etnik gruptur.

<span class="mw-page-title-main">Hemşince</span>

Hemşince, arkaik bir Ermenice lehçesi olup Batı Ermenice içerisinde sınıflandırılır. Doğu Karadeniz'de kendilerini Hemşinliler olarak adlandıran kişilerce konuşulur.

Lazistan, Lazların yaşadığı coğrafi ve tarihi bölgedir. Karadeniz'in güneydoğu kıyısı boyunca ince bir şerit halinde uzanır ve Güney Kafkasya'nın güneybatı ucu ile Anadolu'nun kuzeydoğu ucunu kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Lazistan Sancağı</span>

Lazistan Sancağı, Osmanlı Devleti'nde önce Trabzon Eyaletine, sonra Trabzon Vilayeti'ne bağlı idari birimlerden biridir. 1920 yılında ise bağımsız hale getirilmiştir. Sancağın idari merkezi önce Batum, 1878 yılında Batum Rusya'ya geçtikten sonra Rize kenti idi.

<span class="mw-page-title-main">Trabzon</span> Trabzon ilinin merkezi olan şehir

Trabzon, Trabzon ilinin merkezi olan şehridir. Karadeniz Bölgesi'nin Doğu Karadeniz Bölümü'nde yer alan ilin Karadeniz'e kıyısı bulunur. Günümüzde Karadeniz Bölgesi'nin Samsun'dan sonra ikinci büyük kentidir. 12 Kasım 2012 tarihinde kabul edilen büyükşehir yasa tasarısı ile büyükşehir belediyesi olmuş ve merkez ilçe kaldırılarak Ortahisar ilçesi kurulmuştur. Trabzon iki il ile birlikte de "şehzadeler şehri" olarak anılır. Evliya Çelebi Trabzon için şöyle demiş: "Bu şehre küçük İstanbul denilse yeridir. İrem bağları gibi süslü bir şehirdir burası.'' Fatih Sultan Mehmed ise Trabzon'u kuşattığı vakit şöyle söylemiştir: ''Trabzon fethedilmeden İstanbul fethedilmiş sayılmaz.''

<span class="mw-page-title-main">Abhazya Prensliği</span>

Abhazya Prensliği, Gürcistan Krallığı içerisinde devam eden iç karışıklıklar içerisinde ortaya çıkmış feodal karakterli eski bir devlettir. Bağımsızlığını kaybetmesinden sonra önce Osmanlı İmparatorluğu tarafından sonra da Çarlık Rusyası tarafından belli ölçüde otonomi elde edip varlığını sürdürse de, 1864 yılında Rusya tarafından tamamen ele geçirilmiştir.

2022 yılı itibarıyla Hristiyan Ermeniler en eski Hristiyan kiliselerinden biri olan, Ermenistan'ın ulusal kilisesi olan Ermeni Apostolik Kilisesi'ne bağlıdır. MS 1. yüzyılda kurulmuştur ve MS 301'de devlet dini haline gelen ilk Hristiyan mezhebi olmuştur. Ülkenin etnik homojenliği nedeniyle, Yezîdîzm ve İslam gibi Hristiyanlık dışı dinlerin çok az sayıda inananı var.

Büyük Lazia Theması ya da Büyük Lazia Orta Çağ devleti olan Trabzon İmparatorluğu'nun (1204–1461) en doğusunda kalan parçasıydı. Kuzeydoğu Anadolu'da bulunan Doğu Karadeniz'in dağlık iç kısımlarında yer almaktaydı. İsmini bölgenin yerli halkı olan Lazlardan almıştır.

Lazların Helenleştirilmesi veya Yunanlaştırılması; Laz halkının tarihin ilk dönemlerinden Yunanların Karadenize gelip adında "Pontus" koydukları koloniyi ortaya çıkarmasıyla başlar. Helenleştirme/Yunanlaştırma; Yunan olmayan kişilerin, Yunanlaştırma politikasıyla Yunan kültürünü ve dilini benimsemesidir. Osmanlı döneminde Lazların Helenleşmesine örnek olarak Pontuslu Rumların Karadenizde olan etkisiyle Ortodoksluğa geçmesi ve Yunancayı Karadeniz'deki Rum etkisi yüzünden Yunanca'yı anadil edinip Lazca'yı unutmasıdır. İslam'ı beğenip seçen ve Türklerle güzel ilişkiler kuran Lazlar hayatta kalmaya başarırken; Yunanlara yanaşan ve diğer Lazlardan kendisini uzak tutan Lazlar kimliklerini kaybetmiş, Ortodoks ve Yunan baskısı altında kalıp asimile olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Arminiya</span>

Arminiya Ostikanatı veya Arminiya Emirliği olarak da bilinen Arminiya Müslüman Araplar tarafından Büyük Ermenistan, İberya Krallığı ve Albanya topraklarına verilen ve 7. yüzyılda bu bölgelerin fethedilmesinin ardından kullanılan siyasi ve coğrafi bir terimdir. İslam fetihlerinin ardından başta haraç karşılığında Arminiya eyaletini temsil etmesine ve Ermenilerin savaş zamanlarında sadakatine izin vermesine rağmen, Halife Abdülmelik ibn Mervan başkenti ile bir ostikan başkanlığında bölgeyi doğrudan Arap yönetimine bağlamıştır.

Ermenistan'da İslam, yedinci yüzyılda Ermeni Yaylası'na girmeye başladı. Arap ve daha sonra Kürt aşiretler, ilk Arap istilalarının ardından Ermenistan'a yerleşmeye başladı ve Ermenistan'ın siyasi ve sosyal tarihinde önemli bir rol oynadı. On birinci ve on ikinci yüzyıldaki Selçuklu istilaları ile Türk unsuru Arap ve Kürt unsurlarının yerini almıştır. İranlı Safevi Hanedanı, Afşar Hanedanı, Zend Hanedanı ve Kaçar Hanedanlığı'nın kurulmasıyla Ermenistan, nispeten bağımsız bir Hristiyan kimliğini korurken Şii dünyasının ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir.