Helenistik Yahudilik

Yahudilik

Helenistik Yahudilik, Yahudi dini ile Eski Yunan kültürünün sentezi olan bir Yahudilik meşrebiydi. Büyük İskender'in fetihleri sonrası MÖ 4. yy'ın sonlarında kurulan İskenderiye ve Antakya, Roma İmparatorluğu'nun yıkılışına ve Müslümanların fetihlerine kadar olan dönemde, Helenistik Yahudiliğin merkezleriydi. Helenistik Yahudilik, İkinci Tapınak Dönemi'nde Kudüs'te de mevcuttu. Burada, geleneksel Musevilik taraftarları ile Helenistik Yahudilik taraftarları, çatışma halindeydiler.

İkinci Tapınak Dönemi Yahudiliği ile Helenistik kültürün sentezinin en bilinen örneği, Koini Yunancası ile yazılmış olan Septuagint'tir. Septuagint, Tanah'ın Yunancaya tercümesidir. Helenistik Yahudi yazarlar içinde, felsefi eserleriyle bilinen Filon en bilinenlerindendir.

Helenistik Yahudilik, 2. yy civarında yok olmaya başladı. Bunun sebepleri tam olarak bilinmemektedir. Sebebi, Antakya'daki Koini Yunancası konuşan topluluğun zamanla Hristiyanlığın içinde erimesi ya da marjinalize olup silinmesi olabilir.

Helenleşme

İskender’in fetihleri sonrası Makedonya’nın sınırları

Büyük İskender'in MÖ 4. yy'daki fetihleri, Yunanların yerleşmiş olmadığı birçok bölgeye Yunan kültürünün ve kolonilerinin yayılmasına sebep oldu. Buna Helenleşme de denmektedir. Bu bölgelerden birisi de Levant'tır (Günümüzde Lübnan, İsrail, Filistin, Ürdün, Suriye'nin batısı ve Antakya'yı kapsar). İskender'in generalleri Seleukos ve Batlamyus krallıklarını kurdular. Daha önceki Yunan kolonileşmelerinden farklı olarak bu defaki Yunan kolonilerine, başlıca İskenderiye ve Antakya'ya, belirli bir ana şehirden (metropolis) değil, Yunan dünyasının değişik şehirlerinden insanlar göç etti.

Levant dışındaki ülkelerde yaşayan Yahudiler, Helenistik diasporayı oluşturdu. Mısır'daki diaspora, bunları en bilinenidir.^[1] İskenderiye'den yönetilen Batlamyus Krallığı ile Filistin'deki Yahudiler arasında yakın ekonomik ilişkiler ve İskenderiye'deki Yahudi önderleri ile Batlamyus kraliyet hanedanı arasında dostane ilişkiler kuruldu. Diğer yerlerdeki Yahudi diasporasının durumu hakkında pek fazla bilgiye erişilememiştir. Bununla birlikte, aşağı yukarı Mısır'daki durumun benzeri olduğu tahmin ediliyor^[2]

Kaynakça

^ "The Jewish Diaspora in the Hellenistic Period" 30 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Syracuse Üniversitesi.
^ Harald Hegermann; “The Diaspora in the Hellenistic Age”; "The Cambridge History of Judaism, Vol. 2"; Ed. Davies and Finkelstein; s. 115 - 166

İlgili Araştırma Makaleleri

Yunanca (Yunanca: Ελληνικά Elliniká veya Eλληνική γλώσσα Ellinikí Glóssa

Kopuntu veya diaspora, çok uzun bir zamandan beri bir kavim, ulus veya inanç mensuplarının ana yurtlarından koparak başka yerlerde azınlık olarak yaşamaları. Sözcük hem kopma eylemini hem de kopup azınlık olarak yaşayan kimseleri ifade eder.

Kitâb-ı Mukaddes, Mukaddes Kitap veya Kutsal Kitap, Eski Ahit ve Yeni Ahit'i kapsayan, Hristiyan inanışının temelini oluşturan ve Hristiyanlarca kutsal sayılan kitaptır.

İskenderiye veya Aleksandria, Kahire ve Giza'dan sonra Mısır'ın üçüncü, Afrika'nın ise yedinci büyük kenti ve ekonomik merkezi olan bir kenttir. Toplamda 5.381.000 insanın ikamet ettiği İskenderiye, Akdeniz boyunca Mısır'ın kuzey kıyısı üzerinde yaklaşık 40 km uzanır. İskenderiye popüler bir turizm merkezidir ve aynı zamanda Süveyş'ten gelen doğalgaz ve petrol boru hatları sebebiyle önemli bir sanayi merkezidir.

Koine, Helenistik Dönemde Attik Diyalekt'ten sonra gelişen ve Yunanistan dışındaki bölgelerde de kullanılan, bu sebeple sadece Yunanlar'ın değil Yunan olmayanların da kullandıkları bir halk lehçesi. Aynı zamanda Romalıların Yunan toplumuyla anlaşmak için kullandığı lehçedir.

Siyonizm, tarihî İsrail Toprakları olarak tanımlanan topraklarda bir Yahudi devletinin asırlar sonra yeniden kurulmasını destekleyen, savunan ve Yahudi milliyetçiliğini temel alan ideolojik fikir hareketidir. Modern Siyonizm, 19. yüzyılın sonlarında Orta ve Doğu Avrupa'da ulusal bir canlanma hareketi olarak hem şiddetlenen antisemitizm dalgalarına tepki olarak hem de "Yahudi Aydınlanması" olarak da bilinen Haskala'ya bir cevap olarak ortaya çıktı. Kuruluşundan çok kısa bir süre sonra varlıklı Yahudi soyluların ilgisini çeken hareket, Osmanlı İmparatorluğu'nun kontrol ettiği Filistin'de sürdürülebilir bir Yahudi devletini, 1900 yıl sonra tekrar yaratmayı amaçlıyordu.

Antik Yunanistan, bugünkü Yunanistan toprakları ile Küçük Asya'da (Anadolu) yaşayan toplumların kurduğu devlet ve uygarlıkların, MÖ 756 ile MÖ 146 tarihleri arasında hüküm sürdükleri bölgenin adı.

Helenistik Dönem, Büyük İskender'in istilalarıyla başlayan, Antik Dünya'da Grek etkisinin doruğa ulaştığı dönemdir. Dönem, Klasik Grek Dönemini izlemiştir ve Helenistik Dönem'in ardından, Klasik Grek egemenliğindeki bölge Roma Cumhuriyeti hakimiyetine geçmiştir. Bu dönemde dahi Klasik Grek kültürü hâlen Roma hakimiyetine sızmıştır. Öyle ki Latincenin yanı sıra Grekçe konuşulmaya ve yazılmaya devam edildi. Helenistik Dönem bazen, Klasik Grek Uygarlığı'nın gerileme ve çöküş dönemi olarak görülmektedir. Bir başka açıdan da Klasik Grek Uygarlığı ile Roma Uygarlığı arasında bir geçiş dönemi olarak görülür. Dönemin başlangıcı çoğu kez Büyük İskender'in ölüm tarihi olan MÖ 323 olarak alınır. Dönemin sonu ise Yunanistan Yarımadası'nın Roma Cumhuriyeti tarafından işgal edildiği MÖ 146 olarak kabul edilir. Bazı tarihçiler ise Büyük İskender'in imparatorluğu'ndan kalan son devlet olan Ptolemaios Hanedanlığı'nın Aktium Savaşı'nda yenilgiye uğrayıp yıkıldığı tarih olan MÖ 31-30 tarihini Dönem'in sonu olarak kabul ederler.

Seleukos İmparatorluğu, Türkçe kullanımlar ile Selefkos veya Selevkos, İskender'in ölümünden sonra Makedonya İmparatorluğu'nun parçalanmasıyla İskender'in generallerinden I. Seleukos tarafından kurulan Helenistik imparatorluk. Başkentleri önce Seleukia, sonraları ise Antakya'ydı. Doğu Akdeniz'de, Irak'ta, İran'da, Türkmenistan'da, Pamir'de ve Hindistan'ın batısında bulunan topraklarda egemenliklerini sürdürmüşlerdir. Toprakları Roma İmparatorluğu tarafından ele geçirilinceye kadar Doğu Akdeniz'in hâkimiydiler. Seleukosların geniş toprakları 25 civarında eyalete bölünmüştü. “Strategos” veya “satrap” unvanlı valilerce yönetilen bu eyaletler Pers zamanındaki satraplıklardan daha küçüktü.

I. Ptolemaios Soter veya Batlamyus, Büyük İskender'in bir generali olup onun ölümünden sonra Diadokhlar mücadelesinde öne çıktı. Diadoki devletlerinden biri olarak Antik Mısır'da MÖ 305/304'te firavun unvanını da alarak döneminde krallık yapmıştır. Ptolemaios Krallığı ve Ptolemaios hanedanı kurucusudur. Kurduğu hanedana babasının ismine atfen da Lagidan hanedanı ismi de verilmiştir.

Yahudi Aramicesi üzerinde İbranice etkisi bulunan Aramice dillerinin genel adıdır.

Yevanik,, Helenistik dönem'den beri varlığı süren Romanyot 'un konuştuğu bir lehçedir. Koini Yunancası'nın bir kolu olan ve çok büyük bir olasılıkla ölü olan ya da neslinin yok olmasının eşiğinde olan bu dilde İbraniceden kelimeler de bulunur. Yunanlar tarafından kolayca anlaşılabilen Yevanik, Romanyotlar tarafından İbranice harfler kullanılarak yazılır.

Antik Yunanca, Koine'nin Yunanlaşma döneminin batı dili olarak gelişmesinden önce Antik dönemde birçok lehçeye ayrılmıştır. Tıpkı Çağdaş Yunancanın Koine'den türeyen birçok lehçeye ayrılması gibi.

Yahudi tarihi, Yahudi halkının, inancının ve kültürünün tarihidir. Yahudi tarihi yaklaşık altı bin yıllık bir süreyi ve yüzlerce farklı topluluğu kapsadığından, burada ancak genel bir şekilde ele alınabilmektedir. Aşağıda sıralanan ana maddelerde ve bu maddede belirtilen her ülkedeki Yahudi topluluklarının ayrı tarihlerine ek bilgiye ulaşılabilir.

Yohanan Hurkanus Haşmonayim (Makkabiler)in MÖ 2. yüzyılda lideriydi. Görünen o ki, "Hurkanus" ismini tahta geçtiği zaman almıştır.

Yahudi diasporası, günümüz Yahudilerinin ataları olan inançlı İbranilerin anavatanı Kenan topraklarından zorla çıkartılıp, dünyanın diğer bölgelerine zorunlu göçe mecbur bırakılmaları ile başlayan, Yahudilerin 'İsrail Diyarı' dışındaki oluşumu. Modern İbranicede "dağınık" anlamına gelen Tefutzot (תפוצות) kelimesi Alman asıllı Amerikan akademisyen Simon Rawidowicz tarafından 1930'larda kullanılmaya başlandı.

Antakya, Asi Nehri kıyısına kurulmuş bir antik kent. Kalıntıları günümüz Antakya şehrinde bulunur ve modern şehre ismini verir.

Ptoleme Krallığı veya Batlamyus krallığı Mısır'daki Helenistik Dönem krallığıdır. Krallık MÖ 323'te Büyük İskender'in ölümünden sonra I. Ptolemaios Soter tarafından kurulmuş ve Ptolemaios hanedanı tarafından yönetilmiştir. Krallık VII. Kleopatra'nın ölümünden sonra MÖ 30'da Roma İmparatorluğu tarafından yıkılmıştır.

Orta Çağ Yunancası, ayrıca Bizans Yunancası olarak da bilinir. Geleneksel olarak 1453'te İstanbul'un Fethi ile tarihlenen, 5-6. yüzyıllarda Klasik Antik Çağ'ın sonu ile Orta Çağ'ın sonu arasındaki Yunan dilinin bir aşamasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Suriye Rumları</span> Suriyedeki Rum toplumu

Suriye Rumları veya Suriye Yunanları M.Ö. 7. yüzyılda gelmiş ve Helenistik Dönem'de ve Seleukos İmparatorluğu'nun burada merkezlendiği dönemde daha belirgin hale gelmişlerdir. Bugün Suriye'de, çoğu Suriye vatandaşı olan ve çoğunlukla Halep, Baniyas, Tartus ve başkent Şam'da yaşayan yaklaşık 4500 kişilik bir Rum/Yunan topluluğu bulunmaktadır. Ayrıca Hamidiye'de Yunanca konuşan yaklaşık 8000 Girit kökenli Müslüman bulunmaktadır.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.