İçeriğe atla

Hazine-i Evrak binası

Koordinatlar: 41°00′42″K 28°58′40″D / 41.01167°K 28.97778°D / 41.01167; 28.97778
Hazine-i Evrak
Harita
Genel bilgiler
TürArşiv binası
Mimari tarzNeo-rönesans
Koordinatlar41°00′42″K 28°58′40″D / 41.01167°K 28.97778°D / 41.01167; 28.97778
Başlama1846
Tamamlanma1848
Tasarım ve inşaat
Mimar(lar)Gaspare Fossati
Yapının banisi, Sultan Abdülmecid
Mustafa Reşit Paşa

Hazine-i Evrak binası, İstanbul’da, Osmanlı İmparatorluğu’nun modern anlamda ilk arşiv binası olarak 1848’de inşa edilen binadır.

Uzun yıllar Osmanlı Arşivi'ni barındırmış olan binanın mimarı Gaspare Fossati’dir. Neo-Rönessans özellikler taşıyan bir binadır[1] Yapımı 1848’de tamamlanmış; 1850’den itibaren içine arşiv malzemeleri yerleştirilmeye başlamış; resmi açılış ise 1853’te gerçekleşmiştir. Cumhuriyet döneminde Başbakanlığa Devlet Arşivleri 1 no'lu depo binası olarak kullanılan yapı 2008 yılında restore edilerek Ulusal ve Uluslararası Araştırma, Arşiv, Belgeleme ve Okuma Salonu olarak kullanıma açılmıştır.[2]

Tarihçe

Avrupa ülkelerinde elçi olarak görev yapmış ve bu ülkelerde arşive verilen değeri kavramış olan Mustafa Reşid Paşa’nın 28 Eylül 1846’da sadrazamlığa gelmesinden sonra Osmanlı Devleti’nde arşiv çalışmaları hızlanmış; defterhane ve mahzenlerde olumsuz koşullarda saklanan arşiv malzemeleri için Avrupa’daki örneklerine uygun nitelikte bir bina yapılması düşüncesi gelişmişti. Binanın yapımı, Sultan Abdülmecid’in 8 Kasım 1846 tarihli iradesi ile karar altına alındı. Gülhane Parkı’nın girişindeki Alay Köşkü’nün karşısında yer alan bu binaya arşiv defterlerini “devletin hazinesi” olarak gören anlayıştan ötürü binaya “arşiv” değil de “Hazine-i Evrak” adı verildi.[2]

Kütüphane şeklinde geniş ve muntazam kâgir bir bina yapılması isteniyordu. Binanın projesi ve uygulaması işi Gaspare Fossati'ye verildi. Rutubet ve yangın üzerinde en çok durulan iki konu oldu. Başlangıçta bir kat olarak inşa edilmesi düşünüldüğü halde zemin rutubetinden tam kurtulamayacağı ve büyük evrak sandıklarının içine sığdırılamayacağı düşüncesi ile yapım aşmasında iki kat olarak yapılmasına karar verildi.[2] İnşaat 12 Kasım 1848'de tamamlandı. Binanın neminin tamamen çekilip kuruması için iki sene beklendi. Arşiv malzemeleri 1850 yılından itibaren yerleştirilmeye başlandı. Yangına karşı bir önlem olarak bina yakınındaki dükkân ve arsaların istimlâk edildi; Bâb-ı Âli tarafına boydan boya duvar çekildi. Resmi açılış 1853'te gerçekleşti ve yapı fiilen kullanılmaya başladı.

Osmanlı dönemi boyunca sürekli bakım ve onarımı yapılan binanın bazı önemli belgeleri I. Dünya Savaşı sırasında 208 sandık içinde Konya Anber Reis Camisi'ne konulmak üzere gönderildi. Belgeler 1916 yılında geri getirildi.

Yapı, Cumhuriyet döneminde de arşiv binası olarak hizmet vermeye devam etti. Sürekli tamir ve içten eklerle yaşatıldı.[2] Bina, ihtiyacı karşılamayınca 1974'te Sultanahmet'te yeni bir binanın inşası başlamış, ancak 1988'de tamamlanabilmiştir.[3]

Tarihi Hazine-i Evrak binası ise 2006-2007 yılları arasında Mimar Acar Avunduk tarafından restore edilmiş ve 2008 yılında Osmanlı Arşivleri Genel Müdürlüğü'ne bağlı araştırma ve okuma salonu olarak hizmete girmiştir.[1]

Kaynakça

  1. ^ a b "Didem Boyacıoğlu, Hazîne-i Evrâk Binası ve Batılılaşma, Mimarlık, Sayı 360, Temmuz-Ağustos 2011". 17 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2015. 
  2. ^ a b c d "Acar Avunduk, Hazine-i Evrak'tan "Ulusal ve Uluslararası Araştırma, Arşiv, Okuma ve Belge Salonu'na", Vakıf Restorasyon Yıllığı, Sayı 2, Yıl 2014" (PDF). 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2015. 
  3. ^ "Berkan Özyer, Restorasyon Otel, Hukuk Yalan, Tarih Talan oldu, # Tarih Sayı 8, Ocak 2015". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2015. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

Hünkâr Köşkü Müzesi, Bursa'da Uludağ'ın eteklerindeki Temenyeri'de bulunan tarihî yapıda 2003 yılında ziyarete açılan bir müze.

<span class="mw-page-title-main">Tophane</span> İstanbul da semt adı

Tophane, İstanbul'un Beyoğlu ilçesinde, boğaz kıyısında bir semttir. II. Mehmet İstanbul’u fethinden sonra 1455'te Tersane-i Amire (Haliç) ve 1460 Tophane-i Amire’yi (Tophane) kurarak İstanbul’da ilk sanayi hamlesini başlatmıştır. Tophane, bu özelliği nedeniyle Osmanlı döneminde İstanbul'un en eski sanayi bölgelerinden biridir denilebilir.

<span class="mw-page-title-main">Arşiv</span> belge ve yazıların saklandığı yer

Arşiv ya da belgelik, bütün dünyada kurumların gerçek ve tüzel kişilerin faaliyetleri sonucunda meydana gelen, idari, hukuksal, tanıklık, kurumsal değeri olan ya da tekrar kullanılmak üzere üretilen her türlü görsel, yazılı ve data bilgilerinin tutulduğu ve saklandığı yerdir.

<span class="mw-page-title-main">İbrahim Sarim Paşa</span> 181. Osmanlı sadrazamı

İbrahim Sarim Paşa, Osmanlı devlet adamı ve diplomattır. Abdülmecid saltanatında 29 Nisan 1848-12 Ağustos 1848 tarihleri arasında üç ay on üç gün sadrazamlık yapmıştır. Ayrica Hariciye Nazırlığı, Maliye Nazırlığı ve Ticaret Nazırlığı görevleri yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Sadberk Hanım Müzesi</span>

Sadberk Hanım Müzesi, Sarıyer, İstanbul'un Sarıyer ilçesindeki Büyükdere semtinde bir müzedir.

<span class="mw-page-title-main">Av Köşkü Saray Müzesi</span> Kocaelinin İzmit ilçesinde bulunan müze

Abdülaziz Av Köşkü ya da başka bir adıyla Kasr-ı Hümayun, İzmit'te bulunan barok ve ampir üslupta bir köşktür. Son şeklini Abdülaziz devrinde alan yapı, Osmanlı Devleti'nde İstanbul dışında yapılan tek küçük saray olarak bilinir. Mimarı Garabet Amira Balyan'dır. Günümüzde müze olarak kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kurtuluş Savaşı Müzesi</span> I. TBMM Binası (1920–1924)

Kurtuluş Savaşı Müzesi veya I. TBMM Binası, Ankara'nın Altındağ ilçesinde bulunan bir tarih müzesidir. Ulus Meydanı'na komşu olan yapı, 1924 yılına kadar Türkiye Büyük Millet Meclisinin ilk binası olarak kullanılmıştır. 1961 yılında müzeye çevrilerek "Türkiye Büyük Millet Meclisi Müzesi" adıyla ziyarete açılmıştır. Teşhir salonlarının ve koleksiyonun yenilenmesiyle 23 Nisan 1981 tarihinde Kurtuluş Savaşı Müzesi adıyla yeniden hizmete girmiştir. Hâlen Kültür ve Turizm Bakanlığı bünyesinde hizmet veren müzede Kurtuluş Savaşı yılları ve Cumhuriyet'in ilanına ilişkin eserler sergilenmektedir.

Afyon Bolvadin Müzesi, Afyon'un Bolvadin ilçesinde yer alan, hem arkeolojik, hem etnografik eserlerin sergilendiği belediyeye ait karma bir müzedir.

<span class="mw-page-title-main">Hariciye Nezâreti</span> Son dönem Osmanlı Hükümetlerinde devletin dış siyasetini yürüten kurum

Hariciye Nazırlığı ya da Hariciye Nezareti Son dönem Osmanlı Hükümetlerinde devletin dış siyasetini yürütmekle görevli, günümüzdeki Dışişleri bakanlığı'na karşılık gelen kurumdur. İstanbul'da günümüzde İstanbul Valiliği işlevini gören Babıali binasında sadrazamlıkla aynı binayı paylaşmıştır.

Devlet-i Âliye-yi Osmâniyye'de çağdaş bir arşiv oluşturma düşüncesi 19. yüzyılın ortalarına dayanmaktadır. Tanzimat (1839) sonrası, Hazîne-i Evrâk Nezâreti 1846 yılında kurulmuş ve kısa süre sonra sayma ve belgeleri bölümlemeye başlamıştır. Bu çalışma 20. yüzyılın ilk yarısında Abdurrahman Şeref, Ahmed Refik Altunay, Ali Emiri, İbnülemin Mahmud Kemal İnal, Muallim Cevdet İnançalp, Kâmil Kepecioğlu ve Lajos Fekete gibi ünlü öğretim üyeleri gözetiminde devam etmiş. Yaklaşık 350.000 kayıtlardan ve 100 milyon belgeden, yüzde 75'i sınıflandırılmış ve katalog oluşturulmuş, bu işlem günümüze kadar devam etmektedir. Osmanlı arşivleri evrak ve defter 'lerden oluşur.

<span class="mw-page-title-main">Gaspare Fossati</span>

Gaspare Trajano Fossati, Tanzimat devrinde geldiği İstanbul’da yirmi yıl yaşamış ve başta Ayasofya’nın restorasyonu olmak üzere çok sayıda mimari proje gerçekleştirmiş İtalyan mimar.

<span class="mw-page-title-main">Eski Darülfünun binası</span>

Eski Darülfünun binası, ilk Osmanlı üniversitesine hizmet etmek üzere 1846-1863 yılları arasında İstanbul’un Sultanahmet semtinde Mimar Fossati tarafından saray üslübunda inşa edilmiş; 1933 yılında yangın sonucu yıkılmış tarihi yapı.

Konya Etnografya Müzesi ilkin eğitim amaçlı olarak inşa edilen bina 1975 yılında Etnografya Müzesi olarak hizmete açılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı Arşivi</span> Devlet arşivi

Osmanlı Arşivi, Osmanlı İmparatorluğu'nun ilk yıllarından yıkılışına dek geçen sürede imparatorluğun imzaladığı anlaşmalar, tutulan defterler ve diğer tüm belgelerin yer aldığı bir arşivdir. Arşiv, günümüzde resmî olarak Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi olarak adlandırılmaktadır ve Devlet Arşivleri Başkanlığına bağlıdır. Arşivin muhafaza edildiği kompleks İstanbul'un Kâğıthane ilçesinde bulunmakta olup Osmanlı Arşivi Külliyesi adını taşımaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Devlet Arşivleri Başkanlığı</span> Ankara’da, Türkiye Cumhuriyeti’ne ait arşiv malzemesiyle arşivlik malzemenin muhafaza edildiği, düzenlenip istifadeye sunulduğu kurum.

Devlet Arşivleri Başkanlığı, arşiv hizmet ve faaliyetlerini düzenlemek ve kamuda belge yönetimini sağlamak üzere Türkiye Cumhurbaşkanlığına bağlı olarak görev yapan devlet kurumu. 1984 tarihli ve 3056 sayılı Başbakanlık Teşkilat Kanunu ile Cumhuriyet Arşivi, Osmanlı Arşivi ve Dokümantasyon Daire Başkanlıklarını kapsayan bir kurum olarak kuruldu.

<span class="mw-page-title-main">Adana Kültür ve Sanat Merkezi</span>

Adana Kültür ve Sanat Merkezi, Türkiye'nin Adana kentinde, eski Adana Kız Lisesi binasında bulunan kültür merkezidir.

İstanbul Muhafız Dairesi, Seraskerlik Dairesi, Askeri Tevkifhâne Binası veya halk arasındaki adı ile Bekirağa Bölüğü Gaspare Fossati tarafından 1841 yılında tasarlanan ve hapishane olarak kullanılan bina. Bölük, Tanzimat yöneticilerinin mimarlık eğitimi görmüş bir mimara yaptırdıkları ilk yapı olması bakımından önemlidir. Bekirağa Bölüğü, Osmanlı İmparatorluğu döneminde önce Seraskerlik, sonra da Harbiye Nezareti'nin içinde cezaevi olarak kullanılmıştır. Binanın resmî adı İstanbul Muhafız Dairesi'dir.

<span class="mw-page-title-main">Bulgur Palas</span> İstanbulda tarihî yapı

Bulgur Palas ya da özgün adıyla Bolulu Habip Bey Konağı, Fatih'te bulunan yapı.

<span class="mw-page-title-main">Millî ve Üniversite Kütüphanesi (Zagreb)</span> Hırvatistanın Millî kütüphanesi ve Zagreb Üniversitesini merkez kütüphanesidir.

Millî ve Üniversite Kütüphanesi (Zagreb) (NSK), Hırvatistan'ın Millî kütüphanesi ve Zagreb Üniversitesi'ni merkez kütüphanesidir.

<span class="mw-page-title-main">İstanbul Kitaplığı</span>

Çelik Gülersoy Vakfı İstanbul Kitaplığı, İstanbul'da Ayasofya'nın arkasındaki Soğukçeşme Sokağı'nda bulunan, İstanbul şehrini konu alan eserleri ve görsel malzemeyi toplamayı amaçlayan vakıf kütüphane.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.