İçeriğe atla

Hazaralar

Hazaralar
Dariceهزاره
Önemli nüfusa sahip bölgeler
 Afganistan4,000,000 (2009)[1][2]
 Pakistan1,550,000, içermek 500,000 in Quetta[3][4]
 İran500,000[5]
 Avrupa Birliği130,000[6]
 Türkiye26,000[7]
 Avustralya20,000 (2014)[8]
 Kanada10,300[9]
 Endonezya3,800[10]
Diller
Hazaragi, Dari
(Farsça doğu çeşitleri)
Din
Ağırlıklı olarak Islam
(Şii çoğunluk, önemli Sünni azınlık)[11][12]

Hazaralar, Afganistan nüfusunun yaklaşık %9'unu oluşturan etnik grup. Hazaralar, çoğunlukla Şiî inancına sahiptirler ve bazıları Sünni.[13][14][15] Yoğun olarak Bamyan'ı da içine alan Hazaristan bölgesinde yaşarlar. Hazaralar, Afganistan'daki en kalabalık üçüncü etnik gruptur.[16][17][18][19] Ayrıca 650.000 ve 900.000 arasında olduğu tahmin edilen nüfuslarıyla Pakistan'daki azınlık gruplardan biridir. Pakistan'daki Hazara nüfusunun çoğu Ketta şehrinde yaşar.[20]

Köken

Afganistan'ın başlıca nüfus unsurlarından biri olmasına rağmen Hazaraların bilimsel araştırmalar ve DNA araştırmaları sonucu ancak Türk-Moğol kökenli oldukları bilinmektedir.İç Asya kökenliler gibi çekik gözleri, fiziksel özellikleri, yüz kemikleri ve kültür ile dillerindeki benzerliklerden dolayı Orta Asya Türkleri ve Moğollarla ilişkilendirilirler.[21] Hazaralara yapılan genetik analizlerde kısmen Türk/Moğol kökenli oldukları görülmüştür.[22] Bununla birlikte, 16. yüzyılın başlarında Babür İmparatorluğu'nun kurucusu Babür, Baburnama'da "Hazara" adını kaydetmiş ve Hazara nüfusundan "Türkmen Hazaralar" olarak bahsetmiştir.Bu sonuca göre dilleri Farsça etkisinde kalarak değişmiş bir orta Asya Türk/Moğol topluluğudur.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "The World Factbook". 7 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2019. 
  2. ^ "Afghanistan | Data". data.worldbank.org. 17 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2022. 
  3. ^ Census of Afghans in Pakistan 2005 19 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., UNHCR Statistical Summary Report (retrieved August 14, 2016)
  4. ^ Yusuf, Imran (5 Ekim 2011). "Who are the Hazara?". Tribune. 3 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2016. 
  5. ^ Smyth, Phillip (3 Haziran 2014). "Iran's Afghan Shiite Fighters in Syria". The Washington Institute for Near East Policy. 11 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2017. 
  6. ^ "Austria holds refugee talks as young Hazaras flee persecution to make 'dangerous' journey to Europe – ABC News (Australian Broadcasting Corporation)". mobile.abc.net.au. 29 Şubat 2016. 21 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2017. 
  7. ^ "Afghan Hazara Refugees Seek Justice in Turkey". 3 Haziran 2014. 3 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2022. 
  8. ^ Nowell, Laurie (16 Temmuz 2014). "The Hazaras of Dandenong". The Age. 19 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2017. 
  9. ^ The population of people with descent from Afghanistan in Canada is 48,090. Hazara make up an estimated 30% of the population of Afghanistan depending to the source. The Hazara population in Canada is estimated from these two figures. Ethnic origins, 2006 counts, for Canada 23 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  10. ^ Afghan Hazaras' new life in Indonesia: Asylum-seeker community in West Java is large enough to easily man an eight-team Afghan football league, Al Jazeera, 21 Mart 2014, 5 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 5 Ağustos 2016 
  11. ^ The Afghans, Their History and Culture, Religion 28 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  12. ^ "شناسنامه الکترونیکی،آخرین فرصت تثبیت هویت هزارههای سنی و اسماعیلی | سایت طرح نو، باشگاه اندیشه و گفتوگو". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2021. 
  13. ^ Casper, Jayson. "Dari TV Host: Afghanistan Will Now See 'Pure Christianity'". News & Reporting. 26 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2022. 
  14. ^ "Afghan Christians among those at risk as Taliban advance » SAT-7 UK". 2 Ağustos 2021. 2 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  15. ^ Garrison, V. David. "Global Peoples Profiles:: Hazara of Afghanistan and Deccanis of India". www.missionfrontiers.org. 6 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  16. ^ Dupree, L. (2006). "AFGHANISTAN" [iv. Ethnography]. Encyclopædia Iranica (Online bas.). 10 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Şubat 2020. 
  17. ^ "Afghanistan: 31,822,848 (July 2014 est.) @ 9% (2014)". The World Factbook. Central Intelligence Agency. 17 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2015. 
  18. ^ Hyder, Kamal (12 Kasım 2011). "Hazara community finds safe haven in Peshawar". Al Jazeera English. 1 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2011. 
  19. ^ "COUNTRY PROFILE: AFGHANISTAN" (PDF). Library of Congress Country Studies. 11 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Ağustos 2017. 
  20. ^ Malik Ayub Sumbal. "The Plight of the Hazaras in Pakistan". The Diplomat. 22 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2017. 
  21. ^ Blunden, Jane (2014). Mongolia. Bradt Travel Guides. s. 68. ISBN 978-1-84162-416-7. 17 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Şubat 2020. 
  22. ^ Hartl, Daniel L.; Jones, Elizabeth W. (2009). Genetics: Analysis of Genes and Genomes. s. 262. ISBN 978-0-7637-5868-4. 12 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Şubat 2020. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Afganistan</span> Batı, Orta ve Güney Asyanın birleştiği yerde bulunan devlet

Afganistan ya da resmî adıyla Afganistan İslam Emirliği, Orta Asya'nın güneyinde denize kıyısı olmayan bir ülkedir. Doğu ve güneyde Pakistan; batıda İran; kuzeyde Türkmenistan, Özbekistan ve Tacikistan; kuzeydoğuda ise Çin ile komşudur. 652.000 km² yüz ölçümlü, kuzey ve güneydoğusunu düzlüklerin oluşturduğu dağlık bir ülkedir. Başkenti ve en büyük şehri Kâbil'dir. Yaklaşık 40 milyonluk nüfusunun çoğunluğunu Peştunlar, Tacikler, Hazaralar ve Özbekler oluşturur. Ülke, uluslararası alanda Afganistan İslam Cumhuriyeti olarak tanınmaktadır. ABD'nin Afganistan'dan çekilmesine akabinde gerçekleşen Taliban saldırıları ile 15 Ağustos 2021'de Taliban'ın başkent Kâbil'i ele geçirmesi sonucunda kurulmuş olup, yönetimin devri konusundaki tartışmalar ve görüşmeler devam etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Taliban</span> Afganistan merkezli İslamcı hareket

Taliban, Afganistan'da yönetimi elinde bulunduran Diyubendi İslamcı hareket ve askeri organizasyondur. Kendilerine Afganistan İslam Emirliği demekte olup ülke içinde bir savaş sürdürmüştür. İslam şeriatını yayma amacıyla Molla Muhammed Ömer tarafından 1994 yılında kurulan Taliban'ın 2016'dan beri lideri Mevlevi Hibetullah Ahundzade'dir. Grup; eroin gibi narkotiklerin ticaretinin yanı sıra haraç toplama, fidye ve alıkoyma gibi faaliyetlerle finanse edilmektedir. Ayrıca 2010'ların ortalarında, önceki hükûmetin yönetiminde yasadışı olan madencilik faaliyetlerinin kontrolünü ele geçirmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Afganistan İslam Cumhuriyeti</span> Afganistanda hüküm sürmüş eski bir devlet

Afganistan İslam Cumhuriyeti, Afganistan Savaşı sırasında 2004-2021 yılları arasında Afganistan'da var olan bir İslam cumhuriyetiydi. 2001'de ABD'nin Afganistan'ı işgal etmesinin ardından Taliban liderliğindeki Afganistan İslam Emirliği'nin ele geçirilmesi sonrası 2004 yılında kuruldu. 15 Ağustos 2021'de ülkenin büyük bölümünün kontrolü Afganistan İslam Emirliği'ne geçti. Afganistan'ın uluslararası olarak tanınan tek meşru devleti olduğu iddia edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Beluçça</span>

Beluçça, Hint-Avrupa dil ailesinin İran dilleri koluna ait bir dildir. İran'ın güneydoğusunda Sistan ve Belucistan, Pakistan'ın güneybatısında Belucistan eyaletleri, Afganistan'ın güney bölgelerinde ve Türkmenistan'da konuşulmaktadır. Ethnologue'a göre,8,8 milyon konuşanı olan dilin konuşurlarının 6.28 milyonunun Pakistan'da yaşadığı düşünülmektedir. İsa öncesinde Hazar ve komşu bölgelerinde hüküm süren Pers ve Med uygarlıkları ile bağı olan bir dildir. Hint-Avrupa dil ailesine bağlı bir kuzeybatı İran dili olan Beluçça aynı gruptan olan Farsçayla yakından ilişkilidir. Günümüzde Pakistan, Belucistan, doğu İran ve Afganistan'da konuşulmaktadır. Afganistan'da bazı bölgelerde halkın çoğunluğunun konuştuğu bölgesel dillerden biridir. Yoğun olarak konuşulduğu bölgeler için üçüncü resmi dil olarak kabul edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Sovyetler Birliği'nin Afganistan'a müdahalesi</span>

Sovyetler Birliği'nin Afganistan'a müdahalesi veya Sovyet-Afgan Savaşı, Sovyet kontrolündeki Afganistan Demokratik Cumhuriyeti'nde (DRA) 1979'dan 1989'a kadar süren uzun süreli bir silahlı çatışmaydı. Savaş, Soğuk Savaş'ın büyük bir çatışmasıydı, çünkü DRA, Sovyetler Birliği ve müttefik paramiliter gruplar arasında Afgan mücahitlere ve onların müttefik yabancı savaşçılarına karşı yoğun çatışmalar yaşandı. Mücahitler çeşitli ülke ve kuruluşlar tarafından desteklenirken, desteklerinin çoğunluğu Pakistan, ABD, İngiltere, Çin, İran ve Basra Körfezi'ndeki Arap ülkelerinden geldi. Yabancı güçlerin katılımı, savaşı ABD ile Sovyetler Birliği arasında bir vekalet savaşı haline getirdi. Çatışmalar 1980'ler boyunca çoğunlukla Afgan kırsalında gerçekleşti. Savaş yaklaşık 3.000.000 Afgan'ın ölümüyle sonuçlandı, milyonlarcası da mülteci olarak ülkeden kaçtı. Ülke dışında yerinden edilen Afganların çoğu Pakistan ve İran'a sığındı. Afganistan'ın 1979 nüfus sayımına göre 13,5 milyonluk eski nüfusunun yaklaşık %6,5 ila %11,5'inin çatışma sırasında öldürüldüğü tahmin edilmektedir. Sovyet-Afgan Savaşı, Afganistan genelinde büyük yıkıma neden oldu ve bilim adamları tarafından Sovyetler Birliği'nin dağılmasına ve Soğuk Savaş'ın resmen sona ermesine katkıda bulunan önemli bir faktör olarak gösterildi.

<span class="mw-page-title-main">Afganistan'daki Yahudilerin tarihi</span>

Yahudilerin 2000 yıldan fazla yaşadığı Afganistan'da dış göçler nedeniyle nüfus zamanla büyük miktarda azalmıştır. Afgan Yahudi cemaatleri bugün en çok İsrail'de ve bir kısmı da ABD'de varlıklarını sürdürmektedir. Bugün Afganistan'da Zablon Simintov isimli tek bir Yahudi kalmıştır. Zablon, Afganistan'ın başkenti Kâbil'deki köhne sinagogun bakımıyla ilgilenmektedir; dünyanın çeşitli yerlerindeki Müslüman ve Yahudilerden gelen yardımlarla yaşamını sürdürmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Afganistan pasaportu</span> pasaport

Afgan pasaportu Pasaport Genel Müdürlüğü tarafından uluslararası seyahat amacıyla Afgan vatandaşlarına verilir. Geçerli bir Afgan kimlik kartına (Tazkira) sahip olan her kişi, her 5-10 yılda bir yenilenen bir Afgan pasaportu için başvurabilir ve alabilir.

<span class="mw-page-title-main">Afganistan İslam Emirliği (1996-2001)</span> Taliban tarafından kurulan "de facto" devlet

Afganistan İslam Emirliği 1996'da kurulup 2001'deki Afganistan Savaşı ile çöken Taliban rejimi tarafından yönetilen Afganistan'ın Taliban rejimi tarafından adlandırılan ismi. Afganistan İslam Emirliği'nin görevde bulunmuş tek emiri Muhammed Ömer, iki başbakanı ise Muhammed Rabbani ile Muhammed Abdülkabir'dir. 2001 yılında çıkan Afganistan Savaşı sırasında 13 Kasım 2001 yılında başkent Kabil'in düşmesiyle yıkılmıştır. 15 Ağustos 2021 tarihinde başkent Kabil'in ele geçirmesiyle beraber Taliban Afganistan'ın yönetimini tekrar ele almıştır ve de facto hükûmetidir.

<span class="mw-page-title-main">Eşref Gani</span> Afgan siyasetçi

Muhammed Eşref Gani Ahmedzay, Eylül 2014-Ağustos 2021 tarihleri arasında Afganistan'ın 5. cumhurbaşkanı ve Afganistan İslam Cumhuriyeti'nin 2. ve son cumhurbaşkanı olarak görev yapmış Afgan politikacı, ekonomist ve antropolog. Hükûmeti Taliban tarafından devrildi.

<span class="mw-page-title-main">Vahan Koridoru</span>

Vahan Koridoru, Afganistan'ın Doğu Türkistan`a kadar uzanan kuzeydoğu topraklarının dar şerit durumunda, Pakistan'ın Keşmir bölgesi idaresini Tacikistan'dan ayıran ve Kuzeyden güneye kadarki Pamir Dağları ve Hindukuş Dağları arasına sıkışmış bir koridordur. Uzunluğu yaklaşık 350 km ve genişliği 13-65 kilometredir.

Ulusal Güvenlik Müdürlüğü Afganistan Hükûmetinin iç istihbarat ve güvenlik servisiydi. Merkezi Kabil'deydi ve Afganistan'ın 34 ilinin tümünde saha ofisleri ve eğitim tesisleri vardı. Doğrudan başkana ve meclise karşı sorumluydu. Çoğunluğu ABD Department of Homeland Security tarafından ve geri kalanı NATO ülkeleri tarafından eğitilmiş, aktif olduğu dönemde tahmini olarak 15,000-30,000 personeli olduğu düşünülmüştür. Ulusal Güvenlik Müdürlüğü, Afgan Ulusal Güvenlik Güçlerinin (ANSF) bir parçasıydı.

<span class="mw-page-title-main">Afganistan Krallığı</span> 1926-1973 yılları arasında Orta Asyada bir monarşi

Afganistan Krallığı, Güney ve Orta Asya'da 1926'da Afganistan Emirliği'nin halefi olarak kurulan bir anayasal monarşiydi. Tahta çıktıktan yedi yıl sonra ilk kralı Emanullah Han tarafından emirliğin krallığa dönüşümü ilan edildi. Monarşi, 1973 Afganistan Darbesi'yle birlikte sona erdi.

Ariana Afghan Airlines Co. Ltd., aynı zamanda Ariana olarak da bilinir, Afganistan'ın en büyük havayolu şirketi ve ülkenin bayrak taşıyıcı havayoludur. 1955 yılında kurulan Ariana, Afganistan'ın en eski havayolu şirketidir. Şirketin ana üssü Kabil Uluslararası Havaalanı'dır; bu havaalanından ülke uçuşlar ve aynı zamanda Afganistan'ın Hindistan, Rusya, Suudi Arabistan, Türkiye ve Birleşik Arap Emirlikleri gibi ülkelerle bağlantısını sağlayan uluslararası uçuşları düzenler. Hava yolunun merkezi Shāre Naw, Kabil olup tamamen Afgan hükûmetine aittir. Ariana Afghan Hava Yolları Ekim 2006 Avrupa Birliği'nde uçması yasaklanan hava taşıyıcıları listesinde yer almaktadır.

Bu madde, 1709'da ilk Afgan devleti olan Hotak İmparatorluğu'nun kuruluşundan bu yana Afganistan devlet başkanlarını listeler.

8 Mayıs 2021'de Afganistan'ın batısında bulunan Kâbil'e bağlı bir Şii-Hazara bölgesi olan Dashte Barchi'deki Sayed al-Shuhada okulunun önünde, en az 85 kişinin öldüğü ve 147 kişinin yaralandığı bir bombalı araç saldırısı yapıldı. Saldırının ardından iki tane daha el yapımı patlayıcı (IED) patlaması meydana geldi. Kayıpların çoğunluğunu 11-15 yaş arası kızlar oluşturdu. Saldırı, yıllar boyunca Irak'ın bölgesel İslam Devleti ve Levant - Horasan Eyaleti'ne bağlı (IŞİD) mensup militanların sık sık saldırdığı bir mahallede gerçekleşti.

<span class="mw-page-title-main">2021 Taliban saldırısı</span> Afganistandaki askeri saldırı

2021 Taliban saldırısı, Taliban ve müttefik militan grupların Afganistan İslam Cumhuriyeti ve müttefiklerine karşı 1 Mayıs 2021'de başlayan ve 15 Ağustos 2021'de Kabil'in Düşüşü ile biten büyük bir saldırıydı. Saldırı sonucunda Taliban ülkeyi ele geçirdi ve Afganistan İslam Emirliği'ni kurdu.

<span class="mw-page-title-main">Kabil'in Düşüşü (2021)</span> Ağustos 2021de Talibanın Kabili ele geçirmesi

Kabil'in Düşüşü, Afganistan'ın başkenti Kabil'in 15 Ağustos 2021 tarihinde Taliban güçleri tarafından ele geçirilmesidir. Mayıs 2021'de Afgan hükûmetine karşı başlatılan askeri saldırının sonucudur. Şehrin ele geçirilmesinin ardından saatler sonra Afganistan Cumhurbaşkanı Eşref Gani ülkeden kaçtı. ABD birliklerinin ülkeden çekilmesinin ardından Afganistan'ın vilayet başkentlerinin çoğu, 29 Şubat 2020'den itibaren art arda düştü.

<span class="mw-page-title-main">Emrullah Salih</span> 2021den beri Afganistan başkanı

Emrullah Salih, Şubat 2020'den Ağustos 2021'e kadar Afganistan'ın birinci başkan yardımcısı olarak görev yapan ve 2018'den 2019'a kadar içişleri bakanı vekili olarak görev yapan Afgan bir politikacıdır. Ayrıca 2018'den 2019'da kadar Afganistan İçişleri Bakanı vekili olarak görev yaptı ve 2004'ten 2010'daki istifasına kadar Ulusal Güvenlik Müdürlüğü (NDS) başkanlığı ɡörevinde bulundu.

Afganistan, Peştuca ve Darice olmak üzere iki dilin hem resmi hem de en yaygın olarak konuşulduğu çok dilli bir ülkedir.

Abdul Ali Mazari(1946 - 13 Mart 1995) etnik bir Hazara milisi ve Sovyet-Afgan Savaşı sırasında ve sonrasında Hizb-e Wahdat partisinin siyasi lideriydi. Mazari, Afganistan'daki iç bölünmelerin çözümünün, her etnik grubun belirli anayasal haklara sahip olduğu ve topraklarını ve insanlarını yönetebildiği federal bir yönetim sisteminde olduğuna inanıyordu. 1995 yılında Taliban tarafından öldürüldü ve ölümünden sonra 2016 yılında Aşraf Gani hükûmeti tarafından 'Ulusal Birlik Şehidi' unvanı verildi. Afganistan'daki tüm etnik grupların, özellikle de Afganistan'da hâlâ zulüm gören Hazaraların eşit temsilini destekledi. Mehdi Mücahit isimli bir adam, 2022 yılında Abdul Ali Mazari'nin mirasını geri getirmeye çalıştı.