İçeriğe atla

Hazar Depresyonu

Hazar Depresyonu ve Uzaydan Kuzey Hazar Denizi

Hazar Depresyonu (KazakçaКаспий маңы ойпаты, Kaspıı mańy oıpaty; RusçaПрикаспи́йская ни́зменность, Hazar Ovası) veya Pricaspian/Peri-Hazar Depresyonu/Ovası, yeryüzündeki en büyük kapalı su kütlesi olan Hazar Denizi'nin kuzey kısmını kaplayan alçak bir düzlük bölgedir.[1] Aral ve Hazar denizlerini kapsayan daha geniş Aral-Hazar Depresyonu'nun daha büyük kuzey kısmıdır.

Hazar denizinin seviyesi deniz seviyesinden 28 metre (92 ft) aşağıdadır, ancak depresyon içindeki bazı yerler daha da alçaktır; bunlar arasında Aktau yakınlarındaki Karagiye, -132 metre (−433 ft) ile en düşük seviyededir.

Depresyon Ryn Çölü'nün güney ucunda yer alır ve hem Kazakistan hem de Rusya sınırları içinde yer alır. Rusya'nın Kalmıkya Cumhuriyeti'nin büyük bir kısmı Hazar Depresyonu içinde yer almaktadır. Volga ve Ural Nehri bu bölgeden Hazar Denizi'ne akmaktadır. Ural ve Volga nehirlerinin deltaları geniş sulak alanlardır. Kuzey Hazar depresyonu kıtasal veya yarı kurak çöl biyomunun bir parçasıdır. Bölge yılda ortalama 300 mm (12 inç) yağmur almaktadır ve bölgenin %10'undan azı sulanmaktadır.

Hazar Depresyonu, deniz seviyesinin altında yer alan geniş bataklık alanlarından oluşmaktadır. Yaklaşık 200.000 km2 (77.000 sq mi) alan kapsamaktadır ve Orta Asya'nın en büyük düz ova alanlarından biridir.[2] Bölge yeraltı petrol ve gaz rezervleri açısından çok zengindir ve petrol ve doğal gaz boru hatları depresyonu kuzeyden güneye ve doğudan batıya geçmektedir. Birçok jeolog Hazar Denizi ve depresyonun tektonik kuvvetler tarafından oluştuğuna inanmaktadır. Bazıları Kuzey Hazar depresyonunun eski zamanlarda büyük bir tuz gölü oluşturacak şekilde açık okyanustan ayrıldığına inanmaktadır. Antik İpek Yolu'nun bir kısmı bu bölgeden geçmiştir. Depresyondaki en büyük iki şehir Rusya'da Astrahan ve Kazakistan'da Atırau'dur . Bugün bölgede ağırlıklı olarak hayvancılık yapılmaktadır.

Depresyon ayrıca tuz kubbeleri, özellikle Volgograd tuzu için de dikkat çekmektedir. Tuzluluk Ryn Çölü'nden Hazar Denizi'ne doğru ilerledikçe önemli ölçüde artar. Rus uydu fotoğrafları, Kazakistan'ın batısındaki Hazar Depresyonunda büyük tuz kubbeleri (yaklaşık 1.200 adet) ortaya çıkardı. Chelkar Deposit adı verilen bir kubbe 3.237 km2 (1.250 sq mi) bir alanı kaplamaktadır ve yaklaşık 8 kilometre (5 mi) derinliğindedir.

Depresyonun güney bölgesi veya Hazar Denizi'nin kuzey kıyısı, gelgit olaylarından kaynaklanan nemli alanların geniş gelişimi ile karakterizedir. Depresyon, Hazar Denizi çevresindeki bölgede yaşayan binlerce farklı türün de bulunduğu birçok böcek türüne de ev sahipliği yapmaktadır. Çalışmalar, çoğunlukla Volga Nehri'nden gelen su kirliliğinin, Hazar Depresyonunun biyolojik çeşitliliği için ciddi bir tehdit oluşturduğunu göstermiştir. Su kirliliği esas olarak endüstriyel, tarımsal ve evsel deşarjlardan kaynaklanmaktadır.

Kaynakça

  1. ^ "Caspian Sea » Background". Caspian Environment Programme. 8 Nisan 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2011. 
  2. ^ "Qara Torpaqlar". 25 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2020. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Hazar Denizi</span> Dünyanın en büyük gölü

Hazar Denizi dünyanın en büyük gölü veya eksiksiz bir deniz olarak sınıflandırılan dünyanın en büyük iç su kütlesidir. Adını Hazar Kağanlığı'ndan almıştır. Güneydoğu Avrupa ve güneybatı Asya'dadır ve dünyanın en büyük tuzlu su gölüdür. Hem deniz, hem de göl özelliklerini taşımaktadır. Petrol yataklarınca zengindir. Tektonik göllere örnektir. Endoreik bir havza olarak, Avrupa ile Asya arasında, Kafkasya'nın doğusunda, Orta Asya'nın geniş bozkırlarının batısında ve Batı Asya'daki İran platosunun kuzeyinde yer almaktadır. Denizin yüzey alanı 371.000 km2 ve hacmi 78.200 km3'tür. Tuzluluk oranı yaklaşık %1,2 olup, bu oran çoğu deniz suyunun tuzluluğunun yaklaşık üçte biri kadardır. Kuzeydoğuda Kazakistan, kuzeybatıda Rusya, batıda Azerbaycan, güneyde İran ve güneydoğuda Türkmenistan ile sınırlanmıştır. Hazar Denizi çok çeşitli canlı türlerine ev sahipliği yapmaktadır ve en çok havyar ve petrol endüstrileriyle tanınmaktadır. Petrol endüstrisinden kaynaklanan kirlilik ve Hazar Denizi'ne akan nehirler üzerine inşa edilmiş barajlar, denizde yaşayan organizmaları olumsuz etkilemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Aral Gölü</span> Kazakistanda çoğu kurumuş olan bir göl

Aral Gölü, Kazakistan - Karakalpakistan (Özbekistan) sınırları içinde olan göldür. Önceki yıllarda 68.000 km² yüz ölçümüyle Asya'nın ikinci, dünyanın dördüncü büyük gölüydü. Son yıllarda aşırı sulama nedeniyle eski yüzölçümünün %90'ını kaybetmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Ural Nehri</span>

Ural Nehri veya Yayık Nehri, Rusya ve Kazakistan topraklarından geçen nehir.

<span class="mw-page-title-main">Volga Deltası</span> Rusyada bir ırmak deltası

Volga Deltası, Avrupa'da ülkenin iç kısmında olan nehir deltalarının en büyüğüdür. Avrupa'nın en büyük nehir sistemini meydana getirir. Volga nehri Kalmıkya Cumhuriyeti'nin kuzey doğusundaki, Rusya'nın Astrahan eyaletinden Hazar Denizi'ne akar. Delta hazar çukurunda yer alır. Deltanın uzak doğu kısmı Kazakistan'a uzanır. Delta, Astrahan şehrinden 60 km akıntı yönünde Hazar Denizi'ne boşalır.

<span class="mw-page-title-main">Seyhun</span> Kırgızistan, Özbekistan, Tacikistan ve Kazakistandan geçen bir akarsu

Seyhun veya Siriderya, Orta Asya'da bir nehirdir. Ceyhun nehri ile birlikte tarihi Maveraünnehir bölgesini oluştururlar.

Mangışlak Yarımadası Kazakistan'nın güneybatısında, Hazar denizi'nin doğu kıyısında bir bölgedir. Bu bölge Kazakistanın Mangistav Eyaleti'nin sınırları içinde, en büyük şehri Aktau, 1992 yilina kadar Shevchenko 'dır. Kara-Tau (Kara-Dağ) sıradağları hariç, Yarımada deniz seviyesinin altındadır; Batyr havzası ortalama 130 metre deniz seviyesinden altındadır. Yarımadada Ham petrol, Doğalgaz, Mangan ve Kömür madenleri bulunur. Çöl iklimi olan yarımadada bitki örtüsü azdır, bu yüzden çok sayıda küçük ve büyük baş hayvancılığa elverişli değildir.

<span class="mw-page-title-main">Kazakistan'daki göller listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Kazakistan'daki göllerin büyük bölümü kapalı havzadır. Bu yüzden ırmaklar genelde göllere doğru akar. En önemli drenaj sistemi Yedisu olarak bilinen bölgedir. Aşağıda önemli göllerin listesi bulunmaktadır. Bunların bir kısmı komşu ülkelerde de alana sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Avrupa Platosu</span>

Doğu Avrupa Platosu Kuzey ve Orta Avrupa Ovası'nın doğusunda bulunan ve 25 derece boylamından doğuya doğru uzanan platoları içerir. En batısında Volhynian-Podolian Upland ve doğu sınırında Volga Yaylası bulunur. Ovada ayrıca Dnepr Havzası, Oka-Don Ovası ve Volga Havzası gibi büyük nehir havzaları bulunmaktadır. Doğu Avrupa Platosunun güney sınırlarını Kafkas ve Kırım Dağları oluşturur. Kuzeydoğu Polonya, Estonya, Letonya ve Litvanya'nın çoğunluğunu kapsayan Kuzey Avrupa Platosu ile birlikte, Avrupa Platosunu oluşturmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Aralkum Çölü</span>

Aralkum Çölü, bir zamanlar Aral Gölü'nün kuruması ile göl tabanında 1960'tan sonra ortaya çıkan çöldür. Kuzeyi Kazakistan, güneyi Özbekistan topraklarında bulunur. Dünyanın bu en genç çölüne Ağkum adı da verilir. Karakum Çölü ve Kızılkum Çölü ile komşudur. 40 m derinliğe, 60.000 km2 alana sahip gölden geriye ancak %10'u kalmıştır. Bölgede "Karakum Çölü ve Kızılkum Çölüne bir de Aralkum Çölü eklendi" denilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Aral Gölü'nün kuruması</span>

Aral Gölü'nün kuruması - Aral Gölü'ndeki su seviyelerindeki yıllık düşüşle ilişkili ekolojik, biyolojik, sosyal sorunlar ortaya çıkaran bir toprak ve iklim felaketi. Aralkum Çölü bu sürecin sonucunda meydana gelmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Ryn Çölü</span>

Ryn Çölü veya Ryn-Peski Çölü, Batı Kazakistan'da, Hazar Denizi'nin kuzeyinde ve Volga Yaylası'nın güneydoğusunda yer alan bir çöldür. Çölün sınırları keskin bir şekilde tanımlanmamıştır. Bazı haritalar çölü neredeyse tamamen Hazar Depresyonu içinde gösterirken, neredeyse Hazar Denizi kıyılarına uzatırken, diğerleri ise depresyonun kuzeyinde göstermektedir. Ural Nehri'nin batısında 46 ° N ve 49 ° N enlem ve 47 ° E ila 52 ° E boylamları arasında yer alır. Sıcaklıklar yaz aylarında 45-48 °C (113-118 °F) arasındaki aşırı yükseklere ulaşabilirken ve kışın -28--36 °C (-18--33 °F) kadar düşebilir.

<span class="mw-page-title-main">Astrahan Tabiatı Koruma Alanı</span>

Astrahan Tabiatı Koruma Alanı (Rusça: Астраханский заповедник, Volga'nın Hazar Denizi'nin kuzeybatı kesimlerinde ulaştığı Volga Deltası'nın adalarını ve sulak alanlarını kapsayan bir alanı kapsayan bir Rus zapovednikidir. Koruma alanı geniş sazlık, hasır otu ve söğütlerle kaplıdır ve su kuşları ve yürüyen kuşlar için önemli bir yuvalama alanıdır. Beluga mersin balığı da dahil olmak üzere 50 tür kaydedilen koruma alanı balık bakımından zengindir. Koruma alanı, Astrahan Oblastı'nın Ikryaninsky Bölgesi'nde yer almaktadır. Bölge 1975'ten beri uluslararası öneme sahip bir Ramsar sulak alanının bir parçası olmuştur ve 1984'ten beri Dünya Biyosfer Rezervleri Ağı içinde yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Hazar ova çölü</span>

Hazar ova çöl ekolojik bölgesi, kuzey bölgesindeki Volga ve Ural Nehri deltaları da dahil olmak üzere Hazar Denizi'nin kuzey ve güneydoğu kıyılarını kapsayan bir ekolojik bölgedir. Bölge nispeten düşük miktarlarda yağış almasına rağmen, yaban hayatı nehir haliçleri ve denizin kendisi tarafından desteklenmektedir. Sulak alanlar, kuş yuvalama ve göçmen dinlenme için uluslararası öneme sahip bir alandır. Ekolojik bölge Palearktik biyocoğrafik bölgesi ve Çöller ve Xeric Çalılıkları biyomundadır. 103.200 milkare (267.300 km2) bir alana sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Bogdo-Baskunçak Tabiatı Koruma Alanı</span>

Bogdinsko-Baskunçakski Tabiatı Koruma Alanı, yarı kurak bir bölgede Rusya'nın en büyük drenajsız tuz gölü olan Baskunçak Gölü ve Hazar Depresyonu'nun en yüksek noktası ve "şarkı söyleyen kayalara" ev sahipliği yapan Big Bogdo Dağı'na ev sahipliği yapan bir Rus 'zapovednik'idir. Volgograd ve Astrahan'ın yaklaşık ortasında, Volga'nın kuzeybatıdan Hazar Denizi'ne aktığı Volga Nehri Deltası'nın yaklaşık 200 km kuzeyinde yer almaktadır. Hazar Denizi'nin yaklaşık 20 km doğusunda Kazakistan sınırı bulunmaktadır. Baskunçak yüzyıllardır Rusya'nın tuz ihtiyacının giderildiği bir nokta olmuştur. Koruma alanı, kuzey Sibirya ile kışlama bölgeleri arasındaki kuş göç yolu üzerinde önemli bir alandır. Koruma alanı Astrahan Oblastı'nın Ahtubinski Bölgesi'nde yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kazakistan'da çevre sorunları</span>

Kazakistan, nükleer test alanlarından gelen radyasyon, Aral Denizi'nin küçülmesi ve eski tarım arazilerinin çölleşmesi gibi ciddi çevre sorunlarına sahiptir. Bu konular büyük ölçüde Kazakistan'ın Sovyetler Birliği altındaki yıllarından kaynaklanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kazakistan coğrafyası</span>

Kazakistan, Orta Asya ve Doğu Avrupa'da 48°K 68°D koordinatlarında yer almaktadır. Yaklaşık 2.724.900 km2 bir alana sahip olan Kazakistan, diğer dört Orta Asya ülkesinin toplam büyüklüğünün iki katından ve Alaska'dan %60 daha büyüktür. Ülke güneyde Türkmenistan, Özbekistan ve Kırgızistan ile; Kuzeyde Rusya; Batıda Hazar Denizi; Doğuda ise Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi ile sınır komşusudur.

<span class="mw-page-title-main">Türkmenistan coğrafyası</span>

Türkmenistan, Orta Asya'da karayla çevrili bir ülkedir ve batıda Hazar Denizi, güneyde İran ve Afganistan, kuzeydoğuda Özbekistan ve kuzeybatıda Kazakistan ile komşudur. 1991'in sonunda Sovyet sonrası devletlerin çoğu tarafından oluşturulan gevşek federasyon olan Bağımsız Devletler Topluluğu'nun (BDT) en güneydeki cumhuriyetidir.

<span class="mw-page-title-main">Büyük Rus Bölgeleri</span>

Büyük Rus Bölgeleri, Rusya Federasyonu'nda karakteristik kabartma biçimleri sergileyen sekiz jeomorfolojik bölgedir. Yedi tanesi Uralların doğusunda yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Suriye coğrafyası</span> Suriyenin coğrafi özellikleri

Suriye, Batı Asya'da, Arap Yarımadası'nın kuzeyinde, Akdeniz'in doğu ucunda yer almaktadır. Kuzeyde Türkiye, batı ve güneybatıda Lübnan ve İsrail, doğuda Irak ve güneyde Ürdün ile komşudur. Batıda sıradağlardan ve iç kesimlerde sarp bir alandan oluşur. Doğuda Suriye Çölü, güneyde ise Cebel el-Dürzi Sıradağları yer almaktadır. İlk bölge Fırat Vadisi tarafından ikiye bölünür. Fırat üzerinde 1973 yılında inşa edilen bir baraj, Suriye'nin en büyük gölü olan Esad Gölü adında bir rezervuar oluşturur. Suriye'nin en yüksek noktası Lübnan sınırındaki 2,814 metre yüksekliğindeki Hermon Dağı'dır. Nemli Akdeniz kıyısı ile kurak çöl bölgeleri arasında, ülkenin dörtte üçüne yayılan ve çöl boyunca esen sıcak ve kuru rüzgarları alan yarı kurak sarp bir bölge yer alır. Suriye'de toprakların yüzde 28'i ekilebilir, yüzde 4'ü kalıcı ürünlere ayrılmış, yüzde 46'sı çayır ve mera olarak kullanılırken sadece yüzde 3'ü orman ve ağaçlıktır.

<span class="mw-page-title-main">Emba Nehri</span> Kazakistanda bir nehir

Emba, Kazakistan'ın batısında Aktöbe eyaletinin Mugaljar ve Bayganin ilçeleri ile Atırav eyaletinin Jılıoy ilçesinden akan bir nehirdir. 712 kilometre (442 mi) uzunluğunda ve 40.400 kilometrekare (15.600 sq mi) drenaj havzasına sahiptir.