İçeriğe atla

Hayvanat bahçesi

Berlin Hayvanat Bahçesi

Hayvanat bahçeleri, farklı coğrafyalara ait hayvanların, doğal veya yapay engellerle sınırlandırılmış alanlarda kent insanlarıyla buluşturulduğu mekanlardır.

Çeşitli hayvan türlerini koruyup nesillerinin devamını sağlamak, eğitim ve öğretimde yararlanmak, hayvanlar üzerinde bilimsel çalışmalar için olanak yaratmak ve kent insanlarının yaban hayvanları ve davranışlarını izleyip gözleyebilecekleri rekreasyon etkinliklerinde bulunmalarını sağlamak gibi amaçlarla tesis edilirler.[1]

Geçmişi

1905, Paris

Eski Mısır tapınaklarının yanında da, mabetlere kurban edilecek hayvanları saklamak için bir yer ayrılırdı. Tarihte ilk hayvan koleksiyonun M.Ö. 1100 yılında Çin İmparatoru Vu-Vang tarafından yapıldığı kabul edilir.[1] İmparator, sarayda "Bilgi Bahçesi" adını verdiği bir bölüm ayırmıştı. M.Ö. 1000 ile 400 arasında Kuzey Afrika, Hindistan ve Çin'de çok sayıda küçük hayvanat bahçesi kuruldu. Eski Yunan ve Roma'da hayvanların soyluların zevki için sergilenmesi popüler hale geldi.[2]

Hükümdarların ve soyluların prestij koleksiyonları tarzında hayvanat bahçeleri Türkçede "arslanhane" olarak anılmıştır. 16. yüzyılda Osmanlı saraylarında yabani ve yırtıcı hayvanların korunduğu ve terbiye edildiği birer "arslanhane" bulunmakta ve yabani hayvanlar, Sultan'ın gücünün bir göstergesi olarak saraydaki törenlerde sergilenmekteydi. Hayvan koleksiyonları 16. 17. ve 18. yüzyılda Avrupa kraliyet ve asiller çevresinde yaygınlaşmış, Fransa Kralı XI. Louis, 1650'de Versay Sarayı'nda Avrupa'nın ilk hayvanat bahçesini kurmuştu. Versay Sarayı'ndan esinlenerek Viyana'da Prens 1. Franz tarafından 1752'de kurulan Schönbrunn Sarayı'nda oluşturulan hayvan koleksiyonu, günümüz hayvanat bahçelerinin öncüsü kabul edilir ve günümüze kadar etkinliğini sürdürür.[2]

1910, Hamburg

Halka açık modern hayvanat bahçeleri ise Aydınlanma Çağı'nda yaygınlaştı. Hayvan davranışlarını ve anatomisini araştırmak isteyen araştırmacılar için hayvanları onların doğal yaşam alanlarına yakın veya benzeyen yerlerde tutma gereği ortaya çıktı. İlk modern hayvanat bahçesi (Ménagerie du Jardin des plantes) 1793 yılında Paris'te kuruldu.

19. yüzyılda, izleyenlerin merak duygusunu tatminden çok bilimsel araştırma yapılmasına olanak sağlamak üzere hayvan koleksiyonları oluşturulmaya başlandı. 1828 yılında Londra'da kurulan hayvanat bahçesi bunun örneklerindendir.

1907'de Hamburg'da kurulan hayvanat bahçesi, hayvanları kuşatmada parmaklıklı kafesler yerine, görünüşte yapay olduğu belli olmayan, aşılması imkânsız hendekleri kullanan ilk hayvanat bahçesi idi. Bu hayvanat bahçesi, bir vahşi hayvan satıcısı olan Carl Hagenbeck tarafından kuruldu. Türlerin yaşam ortamlarının birebir benzerlerinin yaratılması ve ziyaretçilerin de bu ortamlarda bulunmasını ortaya koyma düşüncesi ilk defa 1976'da Seattle'daki Woodland Park Hayvanat Bahçesi master planı kapsamında ortaya çıktı.[1]

Türkiye'de halka açık hayvanat bahçesi ilk kez 1937 yılından sonra sırasıyla İzmir, Ankara ve İstanbul'da kuruldu. Günümüzde hayvanat bahçeleri Türkiye'de A ve B grubu olmak üzere sınıflandırılır. 2014 yılı itibarıyla 11 adet A grubu (en az yetmiş çeşit hayvan türü bulunduran) ve 15 B grubu (en fazla 69 çeşit hayvan türü bulunduran) olmak üzere 26 adet ruhsatlı hayvanat bahçesi ve akvaryum vardır.[3]

Hayvanların sergilenmesi

ABD'deki hayvanat bahçelerinin çoğunda doğal ortam mümkün olduğunca taklit edilir. Bazı hayvanat bahçelerinin gececil hayvanlar için özel bölümleri vardır. Bu bölümlerde insanların hayvanları görebilmesi için gündüzleri ışık yakılır, gece olduğunda ışıklar daha çok yakılır ki hayvanlar uyuyabilsin.

Hayvanat bahçelerinin birçoğunda mutlaka balıkların, omurgasızların ve deniz memelilerinin yaşaması için suyla doldurulan sergiler vardır. Bu sergilere akvaryum denilir. Akvaryumlar kendi aralarında tatlı su ve tuzlu su akvaryumu olarak ikiye ayrılır. Bazı akvaryumlar ise hayvanat bahçelerinden tamamen bağımsız olur.

Hayvanat bahçelerindeki kuşlara ayrılan bölüme kuş evi, sürüngenler ve böceklere ayrılan bölümlere ise teraryum denir. Ayrıca bazı hayvanat bahçelerinin kelebeklere ayrılan kelebek evleri de bulunur.

Hayvanların bakımı

Her hayvan türünün ayrı bir besine ihtiyacı vardır. Etçil hayvanların beslenme alışkanlıkları kendi aralarında değişir. Örneğin yılanlar avlarını parçalamaya uygun dişleri olmadığı için avlarını bütün yutmak zorundadır. Bu yüzden yılanlar haftalarca, hatta aylarca yemek yemeleri gerekmez. Aslan ve kaplan gibi diğer yırtıcılara ise haftada bir gün yemek verilmez. Bunun sebebi bu hayvanların her gün av bulamamalarıdır. Aynı şekilde kartal gibi yırtıcı kuşlara da haftanın bir günü yemek verilmez.

Otçul hayvanlar ise her gün bol bol yemek yemek zorundadır. Çünkü otlaklarda her zaman ot bulunur. Ancak bu durum çok yiyen hayvanlar için sorun olabilir. Örneğin bir fil günde yaklaşık 15 kg saman, 6 balya taze ot (kışın aynı miktarda kök), bol miktarda yulaf ezmesi, patates, havuç, elma ve biraz ekmek yemeleri gerekir.

Suaygırları ise günde 50 kg saman, yeşillik ve kök karışımı yemek zorundadırlar. Ancak bazı hayvanlar için yedikleri bitkinin türü önemlidir. Örneğin okapi için yediği bitkinin türü hiç sorun değildir. Ancak, örneğin koalalar okaliptüs yaprağından başka bir şey yemez. Bu yüzden Avustralya dışında nadiren yetiştirilirler. Panda ise bambudan başka bitki yemez. Bu bitkiyi de çok yedikleri için bakımları ayrıca zordur.

Et, saman, meyve ve sebzeler en kolay bulunan yiyeceklerdir. Ancak böcek yiyen hayvanlar için özellikle böcek üretmek gerekir. Genelde bu iş için çekirge, un kurdu ve sinek kurdu yetiştirilir. Böcek yiyen kuşlar ise katı yumurta sarısı, böcek, karınca larvası, soya fasulyesi ve çiğ kıymadan oluşan bir karışımlar beslenir .Hayvanat bahçelerinin çoğunda hayvanların sağlıklı beslenebilmesi için yemlerine vitamin eklenir. Bu şekilde eskiden hayvanat bahçelerinde sağlıklı yaşayamayan hayvanlar artık sağlıklı bir şekilde yaşayabilirler.

Foklar günde 3 ila 6 kg balık yemek zorundadır. Penguenler de balık yer ancak daha küçük oldukları için daha az balık yerler.

Hayvanat bahçelerindeki kafeslerin üzerinde yazan "Hayvanlara yiyecek vermeyiniz" uyarıları verilen yiyeceklerin sağlıklarını bozabileceği ve insanların ısırılma riski olduğu için yerleştirilmektedir.

Kaynakça

  1. ^ a b c Altuğ Turan, İpek; Malkoç True, Emine. "Kentsel Bir Dış Mekân Olarak Hayvanat Bahçeleri: Türkiye'den Öne Çıkan Örnekle". ADÜ Ziraat Dergisi 2017;14(2). 25 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2021. 
  2. ^ a b Yılmaz, Serap; Özbilen, Ali. "Hayvanat bahçeleri tasarım ilkeleri ve tipolojileri". SDÜ Orman Fakültesi Dergisi, Yıl: 2011, Sayı: 12. 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2021. 
  3. ^ "Türkiye'de B Grubu Hayvanat Bahçeleri ve Akvaryumların Durumu". DPÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, Haziran 2016, Sayı 36. 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2021. 

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Hayvanat bahçesi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Soğanlı Hayvanat Bahçesi</span>

Soğanlı Hayvanat Bahçesi , Bursa'da 1998 yılında hizmete açılan Avrupa standartlarındaki hayvanat bahçesidir.

<span class="mw-page-title-main">Akvaryum</span> balıklar ve suda yaşayan türler için şeffaf su deposu

Akvaryum, çoğunlukla cam ya da yüksek dirençli plastik gibi saydam malzemelerden yapılan, genellikle balık olmak üzere, bazen de omurgasızlar ve ayrıca amfibyumlar, deniz memelileri ve sürüngenler gibi suda yaşayan bitki ve hayvanların tutulduğu ve daha çok bu canlıların sergilenmesi amacıyla kullanılan içi su dolu, küçük bir cam kavanozdan büyük su tanklarına kadar geniş bir yelpazede yer alan kap ve yapılar. Akvaryum sahibi olmak dünya çapında yaklaşık 60 milyon kişi tarafından paylaşılan popüler bir hobidir. Çağdaş akvaryumların öncülerinin ilk çıktığı 1850'li yıllardan beri, özellikle akvaryum balıklarını sağlıklı tutabilmek için daha karmaşık ışıklandırma ve filtreleme sistemleri de geliştirildikçe akvaryum ile ilgilenenlerin sayısı artmıştır. Halka açık akvaryum'lar, evdeki akvaryumların büyük ölçekteki kopyalarıdır. Osaka Akvaryum, 5.400 m3'lük su tankı ve 580 türden oluşan su canlısı koleksiyonuna sahiptir ve Birleşik Krallık'ta yapılması planlanan National institute for research into aquatic habitats 40 hektarlık büyüklüğüyle dünyanın en büyük akvaryumu olacaktır.

<span class="mw-page-title-main">Boğaziçi Hayvanat Bahçesi</span> Kocaelide Bulunan Bir Hayvanat Bahçesi

Boğaziçi Hayvanat Bahçesi, Kuş Cenneti ve Botanik Parkı 1991 yılında, soyları tükenmekte olan hayvanların bakımlarını üstlenmek ve soylarının devamını sağlamak amacıyla Kuş Cenneti ve Çevre Güzelleştirme Vakfı bünyesinde ya da denetiminde Bayramoğlu, Darıca'da kurulmuştur. Başlangıçta çalışmalarına kuşlarla başlamışlar, hayvanlarla devam edip en sonunda ilgi alanlarına bitkileri de eklemişler. Bahçe halkın ziyaretine 1993 yılında açılmış. Zamanla bahçeye olan talep üzerine kullanım alanını 165 bin m²'ye çıkartmışlar. Kullanım alanlarının genişlemesi ile bahçede yer alan hayvan çeşidi sayısını 3000'nin, bitki çeşit sayısını ise 500'in üzerine çıkartmışlar.

<span class="mw-page-title-main">San Diego Hayvanat Bahçesi</span>

San Diego Hayvanat Bahçesi Kaliforniya, San Diego'daki Balboa Parkında bulunan, 4.000 hayvanı ve 800'den fazla türüyle dünyada bulunan en büyük ve gelişmiş hayvanat bahçelerinden biridir. Dünya Hayvanat Bahçeleri ve Akvaryumlar Birliği (WAZA) Üyesidir. Hayvanat Bahçesi içerisinde memeli, kuş, sürüngen, amfibi ve böcek türleri bulundurmaktadır.

Türlerin Yaşam Planı, 1981'de Amerikan Hayvanatbahçeleri ve Akvaryumlar Derneği tarafından hayvanat bahçelerinde ve akvaryumlarda çoğunlukla doğal yaşam ortamlarında yaşamları tehlike altında veya soyu tükenmek üzere olan türlerden alınmış canlıların hayatlarını devam ettirmelerini kolaylaştırmaya yönelik olarak geliştirilen bir programdır.

<span class="mw-page-title-main">Miami Deniz Akvaryumu</span>

Miami Deniz Akvaryumu, ABD'de, Florida eyaletinin Miami kentindeki okyanus akvaryumu (osenaryum).

Protokooperasyon , Simbiyotik yaşayan iki canlının mutualistik bir biçimde yaşam sürmesi fakat birbirlerinden ayrıldıklarında zarar görmemeleri durumudur.

<span class="mw-page-title-main">Londra Hayvanat Bahçesi</span>

Londra Hayvanat Bahçesi, dünyanın en eski hayvanat bahçesidir. 27 Nisan 1828 tarihinde Birleşik Krallık'ın başkenti Londra'da açılmıştır. İlk açıldığında buraya getiren türlerin bilimsel amaçta kullanılması öngörüldü. Ancak 1847'de halka açılmıştır. Günümüzde 755 tür, 16802 hayvanıyla tüm Birleşik Krallık'taki en büyük hayvanat bahçesidir. Londra Hayvanat Bahçesi 1980'lerde giderleri karşılamakta zorluk çekmeye başlamıştır. Bu durum hayvanların fiziksel koşulları etkilemeye başlaması ile 1991 yılında Londra Hayvanat Bahçesinin kapatılacağı haberleri yayınlanmıştır. Ancak Londra Hayvanat Bahçesi wombat, Tazmanya Canavarı gibi pek çok türün bölgede tek görülebildiği merkezdi. Bu yüzden halkın verdiği destekle ziyaretçi akışında artış yaşanarak kurum kapanma tehlikesini atlatmıştır. Hayvanat Bahçesinde goriller, kuşlar, Afrika kuşları, kelebekler, balıklar için özel bölümler hazırlanmıştır. 1826 yılında kurulan Londra Zooloji Kurumu tarafından yönetilir ve Regent Parkı'nın kuzey ucunda konumlanır.

<span class="mw-page-title-main">Alligator missisipiensis</span>

Amerika aligatoru, timsahlar takımının aligatorgiller (Alligatoridae) familyasından sürüngen türü.

<span class="mw-page-title-main">Berlin Zoolojik Bahçesi</span>

Berlin Zoolojik Bahçesi, Almanya'daki en eski ulusal hayvanat bahçesidir. 35 hektar alan kaplayan park 1844 yılında Berlin'de açılmıştır. 1.400 farklı tür ve 14.000 civarı memeli bulundurmasıyla Berlin Zoolojik Bahçesi, Dünya'da en ayrıntılı tür barındıran hayvanat bahçesidir. 1913 yılında, tasarımı zoolog Oskar Heinroth tarafından yapılan akvaryum hizmete girmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Panda</span>

Panda, kordalılar şubesinden, memeliler sınıfından ve otçullar takımından bir hayvandır.

<span class="mw-page-title-main">Tatlı su akvaryumu</span> dekoratif veya araştırma amaçlı ya da çok bilinen bir şekilde evcil hayvanların veya diğer organizmaların tatlı su içerisinde bulundurulduğu yuva

Tatlı su akvaryumu, dekoratif veya araştırma amaçlı ya da çok bilinen bir şekilde evcil hayvanların veya diğer organizmaların tatlı su içerisinde bulundurulduğu yuvadır. Modern akvaryumlar genellikle şeffaf cam veya akrilikten imal edilirler. Tipik sakinleri ise balık, bitki, amfibi, salyangoz, karides gibi omurgasızlardır.

<span class="mw-page-title-main">Akvaristlik</span>

Akvaristlik veya akvaryum hobisi, evde veya işyerinde bulunan bir akvaryumda ya da bahçede bulunan bir havuzda veya gölette balık yetiştiriciliği yapılmasına, akvaryum düzenlenmesine odaklı günümüzde popüler bir hobidir. Akvaristlik hobisini yapan kişiye akvarist adı verilir.

<span class="mw-page-title-main">Melbourne Hayvanat Bahçesi</span>

Melbourne Hayvanat Bahçesi, Avustralya ve dünya çapında 320'den fazla hayvan türü barındırmaktadır. Hayvanat bahçesi, Melbourne kent merkezinin 4 kilometre kuzeyindedir. Upfield demiryolu hattı üzerinde Royal Park istasyonundan, tramvay yolları 55 ve 19 üzerinden ve bisikletle Capital City Trail yolundan erişilebilir.

<span class="mw-page-title-main">Eskişehir Hayvanat Bahçesi</span>

Eskişehir Büyükşehir Belediyesi Hayvanat Bahçesi Eskişehir'de merkez Tepebaşı ilçesinde bulunan Sazova Bilim Kültür ve Sanat Parkı içinde yer alan bir hayvanat bahçesidir.

<span class="mw-page-title-main">Rostov Hayvanat Bahçesi</span> Rostov Oblastı, Rusyada bir hayvanat bahçesi

Rostov Hayvanat Bahçesi, Rusya' daki yaklaşık 90 hektarlık alanı kapsayan en büyük hayvanat bahçelerinden biridir. Rostov-na-Donu'da bulunan bu hayvanat bahçesi, Sibirya kaplanı gibi çok nadir türler de dahil olmak üzere 5000'den fazla hayvana ev sahipliği yapmaktadır.

Çimkent Hayvanat Bahçesi Kazakistan'da Çimkent ili içindeki hayvanat bahçesidir. Ülkenin en büyük ve en eski hayvanat bahçelerinden biridir. Çimkent Hayvanat Bahçesi 1980 yılında kurulmuştur. Hayvanat bahçesi 54 hektarlık alandan oluşmaktadır. Çimkent Hayvanat Bahçesi, Kırmızı kitapta bahsedilen 20'den fazla hayvan türünü içeriyor. Hayvanat Bahçesi hayvanları için yem gereksinimlerinin % 25'i 30 hektarlık arazide yetiştirilir.

Almatı Hayvanat Bahçesi Kazakistanın Almatı ili içerisinde bulunan bir hayvanat bahçesidir.Kazakistanın en büyük ve en eski Hayvanat Bahçesidir.7 Kasım 1937 yılında Kazakistanın Almatı ilinde açılmıştır.Aynı zamanda bir bilim ve eğitim kurumudur.21,7 hektarlık bir alanda bulunmaktadır (2014)

<span class="mw-page-title-main">Akvaryum balık yemi</span>

Akvaryum balık yemi bitki veya hayvan besinidir. Akvaryumlarda veya göletlerde tutulan evcil balıklar tarafından tüketilmek üzere tasarlanmıştır. Balık yemi türleri normalde, balıkları sağlıklı tutmak için gerekli olan makro besinleri, eser elementleri ve vitaminleri içerir. Akvaryum balık besleyici cihazı da uygulanır. Balık tutanların yaklaşık %80'i balıklarını, en yaygın olarak pul, pelet veya tablet şeklinde üretilen özel olarak hazırlanmış yiyeceklerle besler.

<span class="mw-page-title-main">Halka açık akvaryum</span> büyük akvaryumlara sahip tesis

Halka açık akvaryum veya Halka açık su hayvanat bahçesi, canlı suda yaşayan hayvan ve bitki örneklerini halkın izlemesi için barındıran bir hayvanat bahçesinin sudaki karşılığıdır. Halka açık akvaryumların çoğunda, ev akvaryumcularının tuttuklarından daha büyük tankların yanı sıra daha küçük tanklar bulunur. İlk halka açık akvaryumlar 19. yüzyılın ortalarında yapıldığından beri popüler hale geldi ve sayıları arttı. Çoğu modern akredite akvaryum, koruma konularını ve halkı eğitmeyi vurgular.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.