Hayrettin Karaca
Hayrettin Karaca | |
|---|---|
 Hayrettin Karaca'nın Yalova'da bulunan heykeli. | |
| Doğum | 4 Nisan 1922 Bandırma, Osmanlı İmp. |
| Ölüm | 20 Ocak 2020 (97 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Defin yeri | Edirnekapı Şehitliği, İstanbul |
| Diğer ad(lar)ı | Toprak Dede, Erozyon Dede |
| Meslek | Sanayici, çevre aktivisti |
Hayrettin Karaca (4 Nisan 1922, Bandırma[1] - 20 Ocak 2020, İstanbul), Türk sanayici ve çevre aktivisti. Babası Örmeci Hocazade Halil Efendi, annesi Zehra Hanım olup her ikisi de Kırım muhaciri idi.
İş hayatı
Liseyi bitirdikten sonra ailesinin triko-örme işinin başına geçip onu ülkenin en başarılı sanayi kuruluşlarından biri haline getirdi. Karaca firması Türkiye'de ihracatın liderliğini yapmış, üstelik bunu diğer kuruluşlardan neredeyse 20 yıl önce gerçekleştirmiştir. Hayrettin Karaca bu konuda şöyle konuşmaktadır:
| “ | Ben sanayici olmak istemiyordum. İstediğim edebiyatla ilgilenip kalan zamanımı doğayla iç içe geçirmekti. Fakat o günlerde babamıza karşı çıkmak söz konusu değildi. | „ |
Ellili yaşlarında, Türkiye'nin ilk özel arboretumunu kurdu. Yurt içi ve yurt dışında gezdiği her yerden tohumlar topladı, botanik bahçelerini gezdi, bağlantılar kurdu. Bugün Yalova'daki Karaca Arboretumu, dünyanın her yerindeki botanikçiler tarafından bilinmektedir. Yılda iki kez yayınlanan Arboretum Magazine bilim adamlarının araştırma ve görüşlerinin yayınlandığı bir forumdur. 14.000 türü barındıran arboretum aynı zamanda ülkenin tehlikedeki türleri için bir gen koruma merkezidir. Hannover Üniversitesi'nden ekoloji profesörü Franz H. Meyer, Hayrettin Karaca'dan "Şimdiye kadar hiç böylesine kişisel çıkar gütmeden, kendini insanlığın yararına çalışmaya adamış birine rastlamadım." diye bahsetmektedir. Ayrıca, TEMA Vakfı'nın kurucularındandır. Kendisiyle yapılan nehir söyleşiden Erozyon Dede- Hayrettin Karaca Kitabı başlıklı bir kitap yayınlanmıştır.[2]
Özel Hayatı ve Ölümü
Hayrettin Karaca'nın ilk evliliğinden 1942 yılında oğlu Atay Karaca doğdu. Eşi genç yaşta hayatını kaybedince Sevim hanımla evlendi ve 3 çocuğu oldu. Bu evliliğinden olan oğlu Halil Karaca, 1984 yılında ameliyat esnasında öldü. İlk eşinden olan oğlu Atay ise 1993 yılında eşi Canan Karaca tarafından öldürüldü.[3]
"Toprak Dede" adıyla bilinen TEMA Vakfı kurucu Onursal başkanı Hayrettin Karaca 20 Ocak 2020 tarihinde İstanbul'da 97 yaşında ölmüştür. Cenazesi 22 Ocak 2020'de Fatih Camii'nden alınarak Edirnekapı Şehitliği'ne defnedilmiştir.
Ödüller
- Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Fakültesi tarafından Fahri Doktora 1990
- Birleşmiş Milletler Çevre Programının 'Global 500 Roll of Honour' Ödülü 1992
- Çevre Bakanlığı tarafından "Çevre Beratı" 1992
- Uluslararası Olimpiyat Komitesi tarafından verilen 'Çevre Ödülü' 1993
- Uluslararası Lions Club tarafından 'Melvin Jones Fellow Ödülü 1994
- Çevre Bakanlığı tarafından "Üstün Hizmet Ödülü" 1994
- ODTÜ tarafından 'Felsefe Onur Doktorası' 1995
- Ege Üniversitesi "Fahri Doktora"sı 1995
- Milli Olimpiyat Komitesi "Fair Play" Ödülü 1996
- Gazeteciler ve Yazarlar Vakfı "Hoşgörü Ödülü" 1996
- Atatürk Kültür Merkezi tarafından "Şeref Üyeliği Beratı" 1997
- Kırıkkale Üniversitesi ilk Fahri Doktora unvanı 1997
- ÇEVRETED tarafından "Çevreted 97 Onur Ödülü" 1997
- Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi "2000 Yılının Öncüleri" Ödülü 1998
- Genç Hukukçular Derneği tarafından "Yılın Yurttaşı" Ödülü 1998
- Türkiye Çocuk Dergisi tarafından Babalar Günü nedeniyle "Toprak Baba" unvanı 1998
- Anadolu Üniversitesi Fahri Doktora Ödülü 1998
- BİLSES Vakfı "Çevre Ödülü" 1998
- Ankara Çankaya İzci Grubu tarafından "Yılın Doğa Dostu" Ödülü 1998
- Ankara Gazeteciler Cemiyeti tarafından "Yılın Adamı" Ödülü 1999
- Türk Dünyası Yazarlar ve Sanatçılar Vakfı tarafından "1998 Türk Dünyasına Hizmet Ödülü" 1999
- TBMM Onur Ödülü 2005
- Right Livelihood Award 2012(Alternatif Nobel Ödülü)
- Birleşmiş Milletler "Orman Kahramanı Ödülü" 2013
- 1997: Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü
Kaynakça
- ^ Mine Şenocaklı. "Zengindik ama halkın yediğinden fazla yiyemez, giydiğinden fazla giyemezdik!". Vatan. 1 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2012.
- ^ Hristidis, Şengün Kılıç (2014). Erozyon Dede- Hayrettin Karaca Kitabı. İstanbul: İşbankası Kültür Yayınları. s. 488. ISBN 9789944882972. 5 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2020.
- ^ "Karaca ailesinin kaderi". Milliyet. 8 Ocak 2022. 22 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2001.
