İçeriğe atla

Hayrettin Belli

Mahmut Hayrettin Belli
Meclis-i Mebûsan
6. Dönem Mebusu
Görev süresi
12 Ocak 1920 - 18 Mart 1920
Seçim bölgesi1919Çatalca
Kişisel bilgiler
Doğum 1893
Diyarbakır, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm 8 Haziran 1949
Ankara, Türkiye

Mahmut Hayrettin Belli (1893, Diyarbakır - 8 Haziran 1949, Ankara), Osmanlı-Türk siyasetçi, hukukçu ve asker.

Edirne Belediye meclisi üyeleri 1930 oturanlar soldan 1.Şerif Bilgen, soldan 3. Şevket Dağdeviren, soldan 5. Hayrettin Belli, ayaktakiler sağdan 2. Ekrem Demiray, sağdan 4. İbrahim Akıncı, sağdan 6. Hafız Rakım Ertür

Yaşamı

Babası Telgraf Müdürü Mehmet Mihri Bey ve annesi Atife Hanım olan Hayrettin Belli 1893 yılında Diyarbakır’da dünyaya geldi.

1908 yılında girdiği İstanbul Hukuk Fakültesi’nden 1912 yılında mezun oldu. Silivri’ye yerleşerek Silivri Savcısı olarak göreve başladı. 1915 yılında Galiçya savaşına katıldı.

I. Dünya Savaşı’nın yenilgi ile sona ermesiyle, 3 Temmuz 1918’de VI. Mehmet (Vahdettin) Osmanlı Devleti’nin son padişahı olarak tahta geçti. 30 Ekim 1918 tarihinde imzalanan Mondros Bırakışması’ndan sonra Padişah VI. Mehmet, 21 Aralık 1918’de Meclis-i Mebusan’ı dağıttı. Halkın bütün tepkisine ve Meclis-i Mebusan Anayasasının açık hükmüne rağmen uzun süre kapalı tuttu. Ancak 12 Ocak 1920’de yeniden toplantıya çağırdı. 16 Mart 1920’de İstanbul’un işgali üzerine genel meclis, işgal güçlerinin baskısıyla 11 Nisan 1920’de resmen kapatıldı (Mondros Bırakışmasının geçerliliği için Meclis-i Mebusan tarafından onaylanması gerekiyordu. Fakat imzalanan antlaşma, genel hükümleriyle tam bir işgal antlaşması niteliği taşıdığı için vekiller tarafından reddedilmiş ve bu durum işgal güçlerinin hiç hoşuna gitmemiştir.)

Hayrettin Belli, 6. dönem Çatalca mebusu olarak Son Osmanlı Meclis-i Mebusan’a girdi. Burada Sivas Kongresi kararlarının görüşülmesi sırasında Mustafa Kemal Paşa'ya bağlı genç mebusların baskısıyla Kongre kararları onaylandı. 17 Şubat 1920'de oybirliği ile altı maddelik Misak-ı Millî kabul edildi. Bu maddelerin en önemlisi şüphesiz Hatt-ı Mütareke dahil ve haricindeki Türklerle meskun toprakları bölünmez bir bütün olarak kabul eden  I. maddedir.[1]

Anlaşma Devletleri Misak-ı Milli'nin kabul edilmesinden sonra, Sevr Anlaşması'nı Osmanlı hükûmetine kabul ettirmek amacıyla 16 Mart 1920'de İstanbul’u resmen işgal etti. Meclis buna rağmen 18 Mart'ta son bir kez daha toplandı. Meclis Anlaşma Devletleri tarafından basılınca, padişah tarafından 11 Nisan'da dağıtıldı. Belli, I. Dünya Savaşı sonrasında Edirne'de işgalleri protesto etmek ve Trakya'nın savunmasını planlamak için Belediye Başkanı Şevket Dağdeviren, Edirne Milletvekili Faik Kaltakkıran, Avukat Şeref Aykut, Tüccar Kasım Yolageldili tarafından 1918 yılında kurulan Trakya-Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nde görev aldı.[1][2][3] Çatalca üyesi olarak, 31 Mart - 2 Nisan 1920’de düzenlenen Lüleburgaz Kongresi’nin 67 delegesinden biri oldu. 9-13 Mayıs 1920 tarihleri arasında Edirne Erkek Öğretmen Okulu'nda yapılan ve 220 üye ile toplanan Büyük (Edirne) kongresine de katıldı ve İcra Komitesi Üyesi seçildi. İstanbul’un işgalinden sonra Şakir Kesebir ve Süleyman Faik Bey’le birlikte Sadrazam Ferit Paşa’yı ziyaret etti.[1][2][4]

25 Nisan 1922’de Batı Trakya Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin kurucuları arasına katıldı.[1][2][3][4]

Hayrettin Belli, 1923’e kadar İstanbul Kadıköy ve Trakya’da İngilizlerden saklandı. Bu dönemde Silivri’nin Çanta bölgesinde çete etkinlikleri ile Yunan birliklerine kayıplar verdirdi. Cumhuriyet’in ilanından sonra Edirne’ye yerleşti. Burada Edirne Barosu’nun kurucu başkanlığı ve serbest avukatlık yaptı. 1942 yılına kadar yaşadığı Edirne’den ayrılarak Ankara Atatürk Orman Çiftliği’nin Hukuk Müşavirliğine atandı ve 1949 yılına kadar bu görevini sürdürdü.[1]

Ölümü

Beyaz şeritli, Mustafa Kemal imzalı İstiklâl Madalyası sahibi olan Hayrettin Belli, 8 Haziran 1949'da Ankara'da hayatını kaybetti. Naaşı Ankara Cebeci Asri Mezarlığı'na defnedildi.[1]

Ailesi

Müveddet Belli ile evli olan Hayrettin Belli’nin Mihri Belli, Remime Köymen ve Türkan Ebcioğlu isimli 3 çocuğu vardır. Türkiye Komünist Partisi Merkez Komite Üyesi olan siyasetçi Mihri Belli, Hayrettin Bey’in oğludur.[1]

Kaynakça

  1. ^ a b c d e f g Altınel, B. Cem. Kuruluşunun 100. yılında Trakya Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Yöneticilerinin Yaşam Öyküleri (2018 bas.). Edirne: TC. Edirne Belediyesi. ISBN 978-605-67594-4-4. 
  2. ^ a b c Güner, Zekai. Trakya Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin Kuruluşu ve Faaliyetleri (1 Aralık 1918 - 13 Mayıs 1920) (1998 bas.). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi. 
  3. ^ a b Altınel, B. Cem (2017). 1863 - 1931 Şevket Dağdeviren ve Edirne'si (İstanbul bas.). Edirne Belediyesi Yayınları No: 27. 
  4. ^ a b Bıyıklıoğlu, Tevfik. Trakya'da Millî Mücadele Cilt 1, (1992 bas.). Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları. ss. 124-280. 

İlgili Araştırma Makaleleri

1920 Osmanlı Meclis-i Mebusanı ya da VI. Meclis-i Mebusan, 12 Ocak - 18 Mart 1920 tarihleri arasında görev yapan son Osmanlı Meclis-i Mebûsanı'dır. 16 Mart 1920'de İstanbul'un İtilaf Devletleri tarafından işgal edilmesi nedeniyle 18 Mart'ta çalışmalarını sonlandırdı. Bu meclisteki mebusların büyük bölümü 23 Nisan 1920 tarihinde Ankara'da açılan Büyük Millet Meclisi'ne katıldı.

<span class="mw-page-title-main">Faik Kaltakkıran</span>

Mehmet Faik Kaltakkıran, Türk siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Cafer Tayyar Eğilmez</span> Türk asker ve siyasetçi

Cafer Tayyar Eğilmez, Türk asker ve siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Şakir Kesebir</span> Türk politikacı

Mehmet Şakir Kesebir, Türk siyasetçi.

Şefik Bicioğlu, Türk bürokrat.

<span class="mw-page-title-main">Trakya-Paşaeli Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti</span>

Trakya-Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, 30 Kasım 1918 tarihinde Edirne'de kurulan Anadolu Hareketi yanlısı cemiyet.

Trakya'nın İşgali, İtilaf Devletleri kuvvetlerince I. Dünya Savaşı'ndan sonra gerçekleştirilmiştir. Mondros Ateşkes Antlaşması'ndan sonra, Edirne-İstanbul demiryolunu kontrol etmek üzere bir Fransız alayı Trakya'ya yerleşmiş bulunuyordu. Fransız generali Franchet d'Espèrey ile Yunanistan Başbakanı Venizelos arasında imzalanan antlaşma ile Kuleliburgaz-Hadımköy hattı Yunan ordusunun işgaline terk edilmişti. 14 Ocak 1919 tarihinde Hadımköy'den Kuleli ve Burgaz'a kadar bütün demiryolu istasyonları Yunanlar tarafından işgal edildi.

<span class="mw-page-title-main">Ali Galip Pekel</span>

Ali Galip Pekel, Türk siyasetçidir.

<span class="mw-page-title-main">Ahmet Hilmi Ergeneli</span> Türk siyasetçi

Ahmet Hilmi Ergeneli, Türk siyasetçidir.

<span class="mw-page-title-main">Şeref Aykut</span> Türk siyasetçi

Mehmet Şerafettin Aykut, Türk siyasetçi.

Galip Bahtiyar Göker, Türk siyasetçiydi.

<span class="mw-page-title-main">Şevket Ödül</span>

Şevket Ödül, Türk siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Ekrem Demiray</span> Türk siyasetçi

Ahmet Ekrem Demiray -, Türk siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Şevket Dağdeviren</span>

Mustafa Şevket Dağdeviren, Türk siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Kasım Yolageldili</span>

Kasım Yolageldili, Türk siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Şevket Dingiloğlu</span> Türk siyasetçi

Süleyman Şevket Dingiloğlu, Türk siyasetçi

<span class="mw-page-title-main">Ahmet Merter</span> Türk özgürlük savaşçısı

Ahırköylü Ahmet Muhtar Merter, Türk iş insanı, siyasetçi, Kırkpınar ağası. I. Dünya Savaşı'ndan sonra Yunan işgaline karşı Trakya direnişinin önde gelenlerinden biridir. İstanbul'daki Merter semtine ismini vermiştir.

<span class="mw-page-title-main">Müftü Osman Hilmi Efendi</span>

Edirne Müftüsü Osman Hilmi Efendi, Türk din adamı.

<span class="mw-page-title-main">Hafız Rakım Ertür</span> Türk hafız

Hafız Rakım Ertür, Türk din adamı.

Ali Seyfi Tülümen, Türk bürokrat.