İçeriğe atla

Hayme Hatun

Hayme Hatun
Osmanlı Padişahı Osman Gazi'nin babaannesi Hâyme Hâtûn'nun Türbesi, Çarşamba, Domaniç
DoğumHâyme
12. yüzyıl[1]
?
Ölüm?
Defin yeriÇarşamba, Domaniç
Dinİslam
EvlilikSüleyman Şah[1]
Çocuk(lar)Ertuğrul Gazi[1]
Sungur Tekin[1]
Gündoğdu Bey[1]
Dündar Bey[1]

Hayme Hâtun veya Hayma Ana,[1] Osmanlı Devleti'nin kurucusu olan Osman Gazi'nin ninesi, Ertuğrul Gazi, Sungurtekin Bey, Gündoğdu Bey ve Dündar Bey'in annesidir. Kendisine Osmanlı İmparatorluğu'nun Devlet Ana (Devlet Anası) unvanı verilmiş ve tanınmıştır.[2]

İsminin kökeni

Hayma'nın çağrıştırdığı sözcük, çadır anlamındaki Arapça "hayme"dir. Ancak daha yeni Müslüman bir Türkmen kızına Hayme adı verilmesi mantıksızdır. Tarihçi Anthony Dolphin Alderson bunu "Haime" yazmış. Zamanla Hayma'ya dönüşen sözcük aslında, "ay" kökünden "ayma", "aymak", "ayman" gibi Türkçe bir ad olmalı. Divanü Lügâti't-Türk'te, "ayamak" (lâkap vermek, korumak), "aymak" (söylemek); Tarama Sözlüğü'nde de "aymak" (ayıltmak, aklını başına getirmek) sözcükleri vardır.[3]

Anısı

Necdet Sakaoğlu'nun bildirdiğine göre, tarihçiler tarafından fazla araştırılmamış olan Hayma Ana'nın anısı Domaniç beldesinin halkı tarafından yaşatılmıştır. Çarşamba köyündeki bir mezarın yüzyıllar boyunca yöre halkı tarafından Hayma Hâtun'un kabri olarak ziyaret edildiğini duyan Osmanlı Padişahı II. Abdülhamid 1892 yılında burada bir türbe inşa ettirmiştir.[4] Diğer taraftan da İdris-i Bitlisî Heşt Behişt isimli tarihinde Osman Gazi'nin küçük oğlu Alâeddin Paşa'yı Bilecik'te annesinin yanında ikamet ettirdiği yazmaktadır.[5]

Yaşamı

Osmanlı padişahlarının Müslüman olmayan cariyelerle evlenmeleri geleneği henüz başlamadığı için Hayma Hâtun'un Türk olduğu söylenir.[1] Bir başka inanışa göre ise, Hayme Ana, Kaya Alpoğlu Süleyman Şah'ın eşi, Ertuğrul Gazi'nin annesi ve Osmanlı Devleti'nin kurucusu Osman Gazi'nin de büyükannesidir. Kocası Süleyman Şah'ın Fırat Nehri'ni geçerken boğularak ölmesi üzerine Kayı Boyu'nun başına geçen Hayme Ana, Selçuklu Sultanı Alâeddin Keykubad'ın yer göstermesi üzerine önce Ankara Karacadağ, ardından da Domaniç ve Söğüt'e yerleşir. Ertuğrul Gazi, "Devlet Ana" diye de anılan annesi Hayme Ana'yı, Çarşamba köyünde her yıl çadır kurduğu bir tepe üzerine defnettirdi. Hayma Ana'nın mezarının, Ertuğrul Gazi'nin Söğüt'teki türbesinin uzağında Domaniç'te olması, yaylak-kışlak yaşantısına bağlanarak Hayma'nın Kayıların yayladığı bir yaz mevsiminde öldüğü söylenebilir.[6] Sultan II. Abdülhamid, 1892'de Hayme Ana'nın kabri üzerine bugünkü türbeyi yaptırdı. Çarşamba köyünde ölen Hayme Ana için mezarı başında anma töreni düzenleniyor.[7] Hayme Hatun'un türbesi ve Hayme Ana heykeli Kütahya'nın Domaniç ilçesinde görülebilecek en önemli yerlerden biridir.[8]

Popüler kültürdeki yeri

2014-2019 yılları arasında TRT 1 de yayınlanan Diriliş Ertuğrul dizisinde Hülya Darcan tarafından canlandırılmıştır.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b c d e f g h Sakaoğlu, Necdet (2008). Bu mülkün kadın sultanları: Vâlide sultanlar, hâtunlar, hasekiler, kadınefendiler, sultanefendiler. Oğlak Yayıncılık. s. 25. ISBN 978-9-753-29623-6. 15 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2016. 
  2. ^ "HAYME HATUN DEVLET ANA". Devlet-i Aliyye-i. 21 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2023. 
  3. ^ Sakaoğlu, N. Bu Mülkün Kadın Sultanları, Alfa Yayım, 2015, s,28
  4. ^ Sakaoğlu, Necdet (2008). Bu mülkün kadın sultanları: Vâlide sultanlar, hâtunlar, hasekiler, kadınefendiler, sultanefendiler. Oğlak Yayıncılık. s. 26. ISBN 978-9-753-29623-6. 7 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2016. 
  5. ^ Sakaoğlu, Necdet (2008). Bu mülkün kadın sultanları: Vâlide sultanlar, hâtunlar, hasekiler, kadınefendiler, sultanefendiler. Oğlak Yayıncılık. s. 27. ISBN 978-9-753-29623-6. 15 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2016. 
  6. ^ Sakaoğlu, N. a.g.e., Alfa Yayım, 2015, s,30
  7. ^ Hayme Ana'yı Anma ve Göç Şenlikleri 27 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  8. ^ Hayme Ana Türbesi 11 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
Wikimedia Commons'ta Hayme Hatun ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Bibliyografya

  • İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, C.I
  • Selim Yıldız, “Hayme Ana”, Vilayetlerin Sultanlığından Faziletlerin Sultanlığına Osmanlı Devleti, Kütahya 1999, s.40
  • Mehmed Maksudoğlu, Osmanlı Tarihi, İstanbul 2001, s.21

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Nilüfer Hatun</span> Orhan Gazinin eşi ve Murad Hüdavendigarın validesi. Valide Hatun ( 1362 - 1383)

Nilüfer Hatun,, Yarhisar Tekfuru'nun kızı, Osmanlı Devleti'nin ikinci padişahı Orhan Gazi'nin eşidir. Rumeli Fatihi Süleyman Paşa ve Osmanlı Devleti'nin üçüncü padişahı I. Murad'ın annesidir. Bursa ve İznik'te büyük izler bırakmıştır. Bursa'nın Nilüfer ilçesinin ve Nilüfer Çayı'nın adı ondan gelmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Saliha Dilaşub Sultan</span> Sultan İbrahimin Hasekisi ve II.Süleymanın validesi. Valide Sultan (1687 - 1689)

Saliha Dilâşub Sultan Osmanlı İmparatorluğu'nun Valide Sultanı, padişah II. Süleyman'ın annesi ve Sultan İbrahim'in eşiydi.

<span class="mw-page-title-main">Nakşidil Sultan</span>

Nakşidil Sultan, Osmanlı padişahı II. Mahmud'un annesi, Valide Sultan ve I. Abdülhamid'in eşiydi.

Gülcemal Kadınefendi, Osmanlı padişahı Mehmet Reşat'ın annesi ve ve Sultan Abdülmecid'ın eşlerinden biriydi.

<span class="mw-page-title-main">Şehsuvar Sultan</span> II.Mustafa Hanın kadını ve III.Osman Hanın validesi. Valide Sultan (1754 - 1756)

Şehsuvar Sultan, Osmanlı padişahı III. Osman'ın annesi, Valide Sultan ve Sultan II. Mustafa'in eşiydi.

<span class="mw-page-title-main">Emine Mihrişah Kadınefendi</span> III. Mustafanın annesi ve Sultan III. Ahmedin eşi

Emine Mîhrişâh Kadınefendi Osmanlı padişahı III. Mustafa'nın annesi ve Sultan III. Ahmed'in eşiydi.

<span class="mw-page-title-main">Rabia Şermi Kadınefendi</span> III. Ahmedin eşi ve I. Abdülhamidin annesi

Râbi'â Şerm-î Kadınefendi, Osmanlı padişahı I. Abdülhamit'in annesi ve Sultan III. Ahmet'in eşi.

<span class="mw-page-title-main">Devlet Hatun</span> Yıldırım Bayezidın eşi ve Mehmed Çelebinin validesi. Valide Hatun ( 1413 - 1414)

Devlet Hâtûn (Tam adı: Tâcü'l-havatin Devlet Hâtun bint-i Abdullah) (doğum: ? - ölüm: Ocak 1414); Yıldırım Bayezid'in on ikinci eşi ve Osmanlı Padişahı I. Mehmet’in öz annesidir.

<span class="mw-page-title-main">II. Gülbahar Hatun</span>

II. Gülbahar Sultan ya da Gülbahar Ayşe Hatun, Osmanlı padişahı Yavuz Sultan Selim'in öz annesi ve II. Bayezid'in sekizinci eşidir.

<span class="mw-page-title-main">I. Gülbahar Hatun</span> Fatih Sultan Mehmedin eşi ve II.Bayezidin validesi. Valide Hatun (1481 - 1492)

Emine Gülbahar Hatun, Osmanlı padişahı Fatih Sultan Mehmed'in 1446'da Manisa'da evlendiği ilk eşi, Gevherhan Hatun'un ve II. Bayezid'in annesi.

Bu liste, Osmanlı padişahlarının eşlerini listelemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Sitti Mükrime Hatun</span>

Sitt-i Mükrîme Hatun, II. Mehmet'in yedi eşinden üçüncüsüdür.

<span class="mw-page-title-main">Malhun Hatun</span> Osman Gazinin eşi 1280 yılında evlendiği ilk eşi

Malhun Hâtun, Mal Hâtun, Mala Hatun ya da Kameriye Hâtun, ikinci Osmanlı padişahı Orhan Gazi'nin annesi ve Osman Gazi'nin evlendiği ilk eşidir.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı Hanedanı</span> Osmanlı İmparatorluğunu yöneten aile

Osmanlı Hanedanı, Osmanlı İmparatorluğu'nu yaklaşık 623 yıl yöneten hanedandır. Osmanlılar, Osmanoğulları, Âl-i Osman ve Hanedan-ı Âl-i Osman olarak da bilinir. Hanedan, adını Osmanlı Beyliği'nin kurucusu olan Osman Bey'den alır.

II. Ayşe Hâtûn (d. 1476, Bahçesaray, Kırım, Kırım Hanlığı - ö. 1539, Kırım); Kırım hanı Mengli Giray'ın kızıdır. Osmanlı Padişahı I. Selim'in Birinci hasekisidir.

Theodora Hatun ya da Theodora Kantakuzini, Bizans prensesi, İmparator VI. İoannis ile Cermen asıllı Kraliçe İrini Asanina' nın üç kızından biridir Osmanlı Sultanı Orhan Gazi'nin dördüncü ve son eşidir.

Atiye Sultan, Osmanlı Padişahı II. Mahmud ile Pervizifelek Kadın Efendi'nin kızı ve Sultanlar Abdülmecid ve Abdülaziz'in üvey kız kardeşi.

<span class="mw-page-title-main">I. Ayşe Hatun</span>

I. Ayşe Hâtûn, عایشه خاتون (doğumu: 1453, Elbistan - ölümü: 1505, Trabzon) Dulkadiroğulları Beyliği'nden Alaüddevle Bozkurt Bey'in kızı, II. Bayezid'in Dördüncü eşi ve Yavuz Sultan Selim'in mânevî / öz annesidir.

Ümmü Gülsüm Sultan, Sultan IV. Mehmed ve Kaniye Hatun'un kızı olan bir Osmanlı sultanıdır. II. Mustafa ve III. Ahmed'in üvey kız kardeşidir.

<span class="mw-page-title-main">Bidâr Kadınefendi</span> Osmanlı padişahı II. Abdülhamidin eşi

Bidâr Kadınefendi, Osmanlı padişahı II. Abdülhamid'in eşi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.