İçeriğe atla

Hayırlı Cuma Anlaşması

Hayırlı Cuma Anlaşması veya Belfast Anlaşması, 1990'larda Kuzey İrlanda barış sürecinde gerçekleşen önemli bir siyasi gelişmedir. Kuzey İrlanda'nın bugünkü devredilmiş hükûmet sistemi bu Anlaşma üzerine dayalıdır. Anlaşma ayrıca, Kuzey İrlanda ve İrlanda ile İrlanda Cumhuriyeti ve Birleşik Krallık arasında bazı kurumlar kurmuştur.

Anlaşma, 10 Nisan 1998 Hayırlı Cuma gününde Belfast'ta kabul edilen, birbiriyle ilişkili iki belgeden oluşur:

  1. Kuzey İrlanda'daki siyasi partilerin çoğu tarafından çok partili anlaşma;
  2. Britanya ve İrlanda hükûmetleri arasında uluslararası anlaşma (Britanya-İrlanda Anlaşması).

Sivil ve kültürel haklar, silahların devreden çıkarılması, adalet ve kolluk ile ilgili hususlar Anlaşma'nın merkezini oluşturmuştur.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İrlanda</span> İrlanda adasında yer alan Batı Avrupa ülkesi

İrlanda ya da İrlanda Cumhuriyeti, kuzeybatı Avrupa'da bulunan ülke. Büyük Britanya'nın batısındaki İrlanda adasının yaklaşık altıda beşini kaplamaktadır. Başkenti ve en büyük şehri Dublin'dir, 4,9 milyonluk nüfusun yaklaşık %40'ı bu şehir ve banliyölerinde yaşar. Tek kara sınırı kuzeydoğudaki Birleşik Krallık'a bağlı Kuzey İrlanda ile olan İrlanda'nın batısı Atlas Okyanusu, doğusu İrlanda Denizi, güneydoğusu St George Kanalı, güneyi ise Kelt Denizi ile çevrilidir. Ülke, üniter bir yapıya sahiptir ve parlamenter demokrasi ile yönetilmektedir. Yasama gücü alt meclis Dáil Éireann ve üst meclis Seanad Éireann 'ndan oluşan Oireachtas (Parlamento)'nun elindedir. Cumhurbaşkanının görevleri semboliktir ancak bazı önemli güçleri ve görevleri bulunur. Başbakan (Taoiseach) Meclis tarafından seçilir ve cumhurbaşkanınca atanır.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey İrlanda</span> Birleşik Krallıkın parçası olan Batı Avrupa ülkesi

Kuzey İrlanda, İrlanda Adası'nda İrlanda'nın kuzeyinde yer alan Birleşik Krallık'a bağlı özerk ülke.

<span class="mw-page-title-main">İrlanda (ada)</span> Avrupanın kuzeybatısında Kuzey İrlanda ile İrlanda Cumhuriyeti arasında bölünmüş bir ada

İrlanda Adası, Avrupa'nın üçüncü büyük adasıdır. Kuzey Atlantik'te bulunur. Büyük Britanya adasından İrlanda Denizi ile ayrılmıştır. Güneyinde Kelt Denizi bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Avam Kamarası</span> Birleşik Krallık Parlamentosunun alt kanadı

Avam Kamarası, Birleşik Krallık'ta üyeleri beşer yıllık dönemler için seçimle işbaşına gelen milletvekillerinden oluşan alt meclistir. Kamaranın toplanma yeri, Birleşik Krallık'ın üst meclisi olan Lordlar Kamarası ile aynı yer olan Westminster Sarayı'dır. Bu meclisi oluşturan 650 üye, parlamento dağılana kadar, ülkedeki her seçim bölgesinden oy çokluğu sistemi ile seçilip, seçildikleri bölgeyi temsil ederler.

<span class="mw-page-title-main">Belfast</span> Birleşik Krallıkta bir şehir

Belfast, Birleşik Krallık'ta bir şehir. Kuzey İrlanda'nın hem en büyük şehri, hem de başkentidir. Aynı zamanda güneydeki Dublin'den sonra İrlanda adasındaki en büyük ikinci şehirdir. 2019 Birleşik Krallık nüfus sayımına göre şehirsel alan nüfusu 341.877 kişiyken, 671.559 kişi de Belfast Metropolitan Yerleşim Alanı'nda yaşamaktadır.

Sosyal Demokrat İşçi Partisi ya da SDLP, Kuzey İrlanda'nın iki büyük Cumhuriyetçi ve Milliyetçi partisinden biridir. 1970 yılında Gerry Fitt tarafından kurulmuştur. Sosyalist Enternasyonal'e üye sosyal demokrat bir partidir. Kuzey İrlanda Parlamentosunda 8 milletvekili bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">David Trimble</span>

William David Trimble, Kuzey İrlandalı politikacı.

İrlanda tarihi bugünkü İrlanda topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">İrlanda Bağımsızlık Savaşı</span> İrlanda Bağımsızlık Savaşı veya Anglo-İrlanda Savaşı, İrlanda Cumhuriyet Ordusunun Britanya Hükûmetine ve İrlandada bulunan kuvvetlerine karşı sürdürdüğü gerilla savaşıdır

İrlanda Bağımsızlık Savaşı ya da Anglo-İrlanda Savaşı, İrlanda Cumhuriyet Ordusu'nun Britanya Hükûmeti'ne ve İrlanda'da bulunan kuvvetlerine karşı sürdürdüğü gerilla savaşıdır.

<span class="mw-page-title-main">Peter Robinson</span> İngiliz siyasetçi

Peter David Robinson, Kuzey İrlanda'nın eski Birinci Bakanı ve Demokratik Birlik Partisi (DUP) lideridir. Aktif olarak Ian Paisley'in genel başkanı olduğu Demokrat Birlik Partisi'nin kurucu üyesi oldu. 1970 yılından beri Kuzey İrlanda siyaseti içinde yer aldı.

<span class="mw-page-title-main">Özgür İrlanda Devleti</span> 1922-1937 yılları arasında kuzeybatı Avrupada egemen olan devlet

Özgür İrlanda Devleti, 6 Aralık 1921 tarihinde Britanya hükûmeti ve İrlanda milliyetçilerinin imzaladığı İngiliz-İrlanda Antlaşması sonucunda kurulan bir dominyondur.

<span class="mw-page-title-main">Büyük Britanya Krallığı</span> 1707-1801 yılları arasında Kuzeybatı Avrupada egemen olan bir devlet

Eski Büyük Britanya Krallığı, bazen 'Büyük Britanya Birleşik Krallığı' da denir, 1707-1801 yılları arasında Kuzeybatı Avrupa'da egemen olan bir devlet. 1 Mayıs 1707'de İskoçya Krallığı ve İngiltere Krallığı'nın siyasi birleşmesi sonucu ortaya çıkmıştır. 1706 Birlik Antlaşması ile tüm Büyük Britanya adasını kapsayacak ve İrlanda'yı dışarıda bırakacak bir birleşik krallık oluşturulması kararına varılmıştır. Westminster Sarayı'na bağlı bir meclis ve hükûmet yeni krallığı yönetecekti. Eski krallıklar zaten İskoç Kralı I. James'in 1603'te I. Elizabeth'in ölümü üzerine İngiltere Kralı olmasından beri aynı hükümdar tarafından yönetiliyordu.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey İrlanda sorunu</span>

Kuzey İrlanda sorunu, Kuzey İrlanda'da süren ve çeşitli zamanlarda İrlanda Cumhuriyeti, İngiltere ve ana kara Avrupa'ya yayılan etnik milliyetçi çatışmalardır. "The Troubles" dönemi 1960'ların sonunda başladı ve yaygın görüşe göre 1998 Belfast Anlaşması ile sona erdi. Ancak şiddet eylemleri o zamandan beri ara sıra devam etmektedir.

Downing Street Deklarasyonu, Birleşik Krallık Başbakanı John Major ve İrlanda Başbakanı Albert Reynolds tarafından 15 Aralık 1993 tarihinde Downing Sokağı 10 Numara başbakanlık ofisinde yayınlanan bir ortak deklarasyondur.

<span class="mw-page-title-main">Birleşik Krallık'ın ülkeleri</span> 1922den bu yana Birleşik Krallıkın bileşenleri

Birleşik Krallık (BK) dört ülkeden oluşur: Galler, İngiltere, İskoçya ve Kuzey İrlanda.

Muhalif cumhuriyetçi, dönek cumhuriyetçi, anlaşma karşıtı cumhuriyetçi ve ateşkes karşıtı cumhuriyetçi terimleri Kuzey İrlanda'da şu an var olan barış anlaşmalarını desteklemeyen İrlanda cumhuriyetçiliğini tanımlamak için kullanılır. Barış anlaşması 3,500'ün üzerinde cana mal olan ve İngiltere'de kuzey irlanda sorunu olarak bilinen 30 yıllık çatışma dönemini sonunda imzalanabildi. Çatışmalar esnasında, Geçici İrlanda Cumhuriyet Ordusu olarak bilinen cumhuriyetçi paramiliter grup Birleşik İrlanda Cumhuriyeti'ni kurmak için bir savaş yürüttü. 1990'lardaki barış görüşmeleri 1997'de IRA ateşkesine ve 1998'de Hayırlı Cuma Anlaşması'nın imzalanmasına zemin hazırladı. Sinn Féin tarafından temsil edilen ana cumhuriyetçiler, İrlanda barış birliği anlamına gelen anlaşmayı destekledi fakat muhalifler anlaşmayı Birleşik İrlanda idealinden vazgeçme ve Büyük Britanya'nın parçası olmayı kabul etmek olarak görüyordu. Bu yüzden muhalifler Kuzey İrlanda Meclisini ve Kuzey İrlanda Polis teşkilatını illegal olarak addetti ve polis teşkilatını Britanyalı paramiliter polis gücü olarak gördüler.

Birlik için Cumhuriyet Ağı küçük çaplı İrlanda cumhuriyetçisi politik gruptur. Sinn Féin'in parti meclisinin Kuzey İrlanda Polis Teşkilatı'nı destekler mahiyette oy vermesine karşı olarak 2007 yılında kurulmuştur. "Eski savaş esirleri ve RUC /PSNI (Police Service of Northern Ireland/Polis Teşkilatı) ve MI5 karşıtı Endişeli Cumhuriyetçi " olarak bilinirler. Grup tekrar organize edilerek Birlik İçin Cumhuriyet Ağı ismini aldı. Ekim 2013'te baskı grubu olmaktan çıkıp partileşerek siyasi alanda siyasi parti oldular. Tüzüklerinde "Barış sürecinin dışında olma" ve "Devrimci Cumhuriyet" kavramlarına rastlanılmaktadır. İrlanda egemenliğini gasp ettiği ve ayrımcılığı artırdığı gerekçesiyle Hayırlı Cuma Anlaşmasına karışıdırlar. Birlik için Cumhuriyet Ağı, Kuzey İrlanda Polis Teşkilatı'na eski Jandarma Teşkilatı olan Royal Ulster Constabulary'nin devamı olduğu ve illegal olan devletin ilk aşama koruyucusu olduğu için karşıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey İrlanda Polis Teşkilatı</span>

Kuzey İrlanda Polis Teşkilatı, Kuzey İrlanda'nın polis teşkilâtıdır. 4 Kasım 2001 tarihinde Hayırlı Cuma Anlaşması sonucunda 2000 tarihli Kuzey İrlanda Polis Yasası ile Ulster Kraliyet Polisi'nin yerine kurulmuştur.

Kuzey İrlanda'da İslam 1920 İrlanda Hükûmeti Yasası ile tanınmıştır. Bu yasa 3 Mayıs 1921'de Birleşik Krallık'ta ayrı bir ülke olarak kurulmasından bu yana Kuzey İrlanda'da uygulanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">22 Haziran 1940 Ateşkesi</span>

22 Haziran 1940 Ateşkesi veya İkinci Compiègne Ateşkesi, II. Dünya Savaşı Batı Cephesindeki Fransa Muharebesinde Nazi Almanyası'nın Üçüncü Fransız Cumhuriyeti'ni mağlup etmesi üzerine saat 18:36'da imzalanmıştır. Ateşkes 25 Haziran geceyarısı itibarıyla yürürlüğe girmiştir.