İçeriğe atla

Havadan karaya füze

Pilot A-10 Thunderbolt II uçağına takılı AGM-65 Maverick model füzesini inceliyor.

Havadan karaya füze tabiri (İngilizce air-to-surface missile ayrıca, air-to-ground missile, AGM, ASM ya da ATGM) askeri uçaklar tarafından (bombardıman, avcı veya saldırı türünden herhangi biri) fırlatılan, kara ve deniz hedeflerine karşı kullanılan füzelere verilen genel addır. Süzülen bombalara çok benzeseler de bu bombaların sahip oldukları itiş sistemleri vardır. Bu sistemler içerisinde en çok kullanılan türleri roket ve jet motorlarıdır. Bu motorlar silaha kısa ve uzun menzil sağlamaktadır. Bunun yanında Sovyetler tarafından geliştirilen bazı füzelerde kullanılan ramjet sistemi, füzeye hem uzun hem de yüksek uçuş hızı sağlamaktadır.

Havadan karaya füzeler; yön bulabilmek için lazer, infrared ve GPS sinyallerinden faydalanırlar. Güdüm sistemi hedefin türüne göre değişmektedir. Örneğin bir gemiyi bulmak için kullanılan aktif veya pasif radar sistemi karada bulunan herhangi bir hedef için işe yaramaz.

Bazen havadan karaya güdümlü füzeler ile karada karaya güdümlü füzeler özellikleri bakımından benzerlik gösterebilir. Havadan karaya güdümlü bir füze olan Tomahawk ile AGM-86 ALCM aynı özellikleri taşımaktadır. Diğer füzelerde örneğin Penguen füzesi ve AGM-84 Harpoon gemisavar füzeleri olarak kullanılmaktadır. Birçok havadan karaya güdümlü füze, deniz ve kara hedeflerine karşı ufak değişikliklerle kullanılabilir. Örneğin Standoff Land Attack Missile, Harpoon füzesinin kara hedefleri için üretilen modelidir.

Havadan karaya güdümlü füzelerin en önemli artısı yer hedeflerine karşı çok uzak mesafeden ateşlenebilme kabiliyetleridir. Bu sayede uçak, düşmana ait uçaksavar sistemlerine yakalanmadan füzesini ateşleyip geri dönebilir. Bu sebepten bu tür füzelere Ateşle ve unut füzeler denir. Bazı füzeler ise hedefe atış menziline dahi girmeden ateşlenir. Bu füzeler daha sonra kendi kendini sevk ve idare ederek hedefini bulur ve imha ederler.

Taurus KEPD 350 Alman Hava Kuvvetleri Luftwaffe tarafından kullanılmaktadır.

Havadan karaya füzelerin alt kategorileri şunlardır:

Bazen havadan karaya füzeler ‘’taktiksel’’ ve ‘’stratejik’' olmak üzere iki türe ayrılabilir. Taktiksel olanlar; geleneksel patlayıcı veya küçük nükleer başlık taşıyanlara denir. Stratejik olanlar ise büyük savaş başlıkları taşıyanlara verilmektedir. Bunlara örnek olarak pek sık rastlamasak da havadan karaya balistik füzeleri verebiliriz.

Havadan Karaya Füzeler

Arjantin

  • MP-1000 Martín Pescador
  • AS-25K

Avustralya

  • See USA (below)

Türkiye

Fransa

  • MBDA AS 30
  • MBDA Apache
  • MBDA Exocet

Fransa-İngiltere

Almanya

Hindistan

Norveç

Pakistan

  • H2 Missile
  • H4 Missile
  • Baktar-Shikan
  • Babur missile
  • Hafr
  • Ra'ad

Güney Afrika

  • Mokopa

İsveç

  • Rb 05
  • RBS 15

İngiltere

  • Blue Steel missile
  • Brimstone missile
  • Green Cheese missile (1956 da iptal edildi)
  • AGM-48 Skybolt (iptal edildi)
  • ALARM

ABD

  • AGM-12 Bullpup
  • AGM-22
  • AGM-28 Hound Dog
  • AGM-45 Shrike
  • AGM-48 Skybolt
  • AGM-53 Condor
  • AGM-62 Walleye
  • AGM-63
  • AGM-64 Hornet
  • AGM-65 Maverick
  • AGM-69 SRAM
  • AGM-76 Falcon
  • AGM-78 Standard ARM
  • AGM-79 Blue Eye
  • AGM-80 Viper
  • AGM-83 Bulldog
  • AGM-84 Harpoon
  • AGM-86 CALCM
  • AGM-87 Focus
  • AGM-88 HARM
  • AGM-112
  • AGM-114 Hellfire
  • AGM-122 Sidearm
  • AGM-123 Skipper
  • AGM-124 Wasp
  • AGM-129 ACM
  • AGM-130
  • AGM-131 SRAM II
  • AGM-136 Tacit Rainbow
  • AGM-137 TSSAM
  • AGM-142 Have Nap
  • AGM-153
  • AGM-154 JSOW
  • AGM-158 JASSM
  • AGM-159 JASSM

SSCB-Rusya

  • AS-1 'Kennel' (KS-1 Kometa)
  • AS-2 'Kipper' (K-10S Yen)
  • AS-3 'Kangaroo' (H-20)
  • AS-4 'Kitchen' (H-22 Burya)
  • AS-5 'Kelt' (H-11/KSR-2)
  • AS-6 'Kingfish' (H-26/KSR-5)
  • AS-7 'Kerry' (H-66, H-23 Grom)
  • AS-8 (9M114V Sturm-V)
  • AS-9 'Kyle' (H-28)
  • AS-10 'Karen' (H-25)
  • AS-11 'Kilter' (H-58 Izdeliye)
  • AS-12 'Kegler' (H-25MP, H-27PS)
  • AS-13 'Kingbolt' (H-59 Ovod)
  • AS-14 'Kedge' (H-29)
  • AS-15 'Kent' (H-55/H-65S Izdeliye)
  • AS-16 'Kickback' (H-15)
  • AS-17 'Krypton' (H-31)
  • AS-18 Kazoo (H-59M Ovod-M)
  • AS-19 'Koala' (P-750 Grom)
  • AS-X-19 'Koala' (3M25A Meteorit-A)
  • AS-20 'Kayak' (H-35/H-37 Uran)
  • AS-X-21 (Kh-90 Gela)


Füze sınıfları

Havadan havaya füze (AAM) • Havadan karaya füze (ASM) • Karadan havaya füze (SAM) • Karadan karaya füze (SSM) • Balistik füze • Kıtalararası balistik füze (ICBM) • Denizaltından fırlatılan balistik füze (SLBM) • Balistiksavar füze (ABM) • Seyir füzesi • Gemisavar füze (AShM) • Denizaltısavar füze (ASROC) • Güdümlü tanksavar füzesi (ATGM) • Uydusavar füze (ASAT) • Havadan fırlatılan balistik füze

Güdüm sistemlerine göre
Radrasyon takipli füze • Kablo güdümlü füze • Kızılötesi güdümlü füze • Radyo sinyalli füze • Lazer güdümlü füze • Etkin radar güdümlü füze • Yarı etkin radar güdümlü füze

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Füze</span> çeşitli güdüm sistemleri ile hedefe yönelen karmaşık silah sistemi

Füze, genellikle bir sevk maddesi, jet motoru veya roket motoruyla desteklenen, kendi kendine hareket edebilen, havada giden menzilli bir silahtır.

<span class="mw-page-title-main">McDonnell Douglas F/A-18 Hornet</span> ABD yapımı dördüncü kuşak savaş uçağı

F/A-18 Hornet,, McDonnell Douglas ve Northrop şirketleri tarafından müşterek olarak tasarlanan ve 1982 yılında üretilmeye başlanmış olan bir muharebe uçağıdır. 1997'den beri Boeing tarafından üretilmektedir. Rus muadili SU-33 model savaş uçağıdır.

<span class="mw-page-title-main">Tomahawk</span> Uzun menzilli, sesten yavaş seyir füzesi

Tomahawk, tam adı BGM-109 Tomahawk, stratejik bir seyir füzesidir.

<span class="mw-page-title-main">AGM-114 Hellfire</span> helikopterden fırlatılan, yarı aktif güdümlü, at-ve-unut tipi tanksavar/gemisavar füzesi

AGM-114 Hellfire helikopterden fırlatılan yarı aktif güdümlü at-ve-unut tipi tanksavar/gemisavar füzesidir. Menzili 8 kilometredir. NATO ülkelerinde bulunur. Apache helikopterinin Longbow adlı versiyonu ile radar kilitlemeli olarak ateş edilebilir. Böylece füzeyi attıktan sonra lazerle hedefi işaretlemesi gerekmez ve oradan uzaklaşabilir ya da farklı hedeflere füze gönderebilir.

<span class="mw-page-title-main">NATO rapor adı</span> askeri teçhizat isimlendirme düzeni

NATO rapor ismi, NATO üyesi ülkelerde Sovyet ve Çin savaş araçlarını belirtmek için kullanılan, üye ülke dillerinden bağımsız isimlendirme sistemi. Farklı dillerde konuşan üyeler arasında iletişimi kolaylaştırmak için kullanılan bu sistem gizli değildir. Çoğu durumda Sovyet ve Çin araçlarının gerçek isimlerinin öğrenilmesi yıllar sürdüğü için bu sistem tüm Soğuk Savaş'ta kullanılmıştır. Günümüzde de ikincil öncelikte olarak kullanımına devam edilmektedir.

AS serisi havadan karaya Sovyet füzeleri için NATO rapor isimleri

<span class="mw-page-title-main">Balistik füze</span> nükleer, kimyasal, biyolojik başlık taşıyabilen uzun menzilli güdümlü veya güdümsüz füzedir

Balistik füze, nükleer, kimyasal, biyolojik başlık taşıyabilen uzun menzilli güdümlü veya güdümsüz füzedir. Bu füzeler tek bir nükleer başlık taşıyabilecekleri gibi, birden fazla başlık taşıyarak bu başlıkları farklı hedeflere yollayabilirler. Bu silahlar, motorlu uçuşta aerodinamik olarak yönlendirilen seyir füzelerinden farklı bir kategoridedir.

<span class="mw-page-title-main">Seyir füzesi</span> Jet motorundan faydalanan güdümlü, antigemi füze sistemidir

Seyir füzesi kaldırıcı kuvvet olarak kanatçıklarının yardımıyla havanın dinamik yapısından, sürüklenmeyi dengelemek için de çekiş kuvvetlerinden bunun içinde jet motorundan faydalanan güdümlü bir füze sistemidir. Kruz füzesi genel olarak içerisinde klasik patlayıcı veya nükleer bomba bulunan savaş başlıklarını yüzlerce kilometre taşımak üzere tasarlanmıştır. Gelişmiş kruz füzeleri süpersonik veya yüksek sesaltı hızla ilerleyen, kendi kendine sevk edebilen, radara yakalanmamak için çok alçak irtifadan uçabilen araçlardır. Genel olarak bu araçlar savaş başlığı taşımaları ayrıca keşif veya gözetleme değil saldırı amacı taşıdıklarından insansız hava aracı sınıfına girmezler.

<span class="mw-page-title-main">Kablo güdümlü füze</span> Hedefe atılan mühimmat

Kablo güdümlü füze, hedefini bulmak için gerekli koordinatları kablo yardımıyla alan bir güdümlü füze sınıfıdır. Operatör füzeyi ateşlediği andan, füze hedefini vuruncaya kadar geçen sürede füzenin rotasındaki düzeltmeler kablo yardımıyla iletilir. Uçuş esnasında kablo makara düzeneğinden açılarak uzar. Bu sistem en çok tanksavar füzelerinde kullanılmaktadır. Bu sistemin en kötü özelliği azami menzilinin kablonun uzunluğu ile sınırlı olmasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Bisnovat R-40</span>

Bisnovat R-40 1960'larda geliştirilmiş Sovyetler Birliği'ne ait uzun menzilli füzedir. İlk olarak Rusya tarafından kullanılmıştır. İki model olarak kullanılmaktadır:

<span class="mw-page-title-main">AGM-88 HARM</span>

AGM-88 HARM Amerikan Raytheon firması tarafından üretilen bir havadan karaya taktik saldırı füzesidir. İlk olarak Texas Instruments tarafından geliştirilen HARM füzesi, radar sistemlerinden yayılan sinyallere odaklanabilmekte ve böylelikle özellikle düşman uçaksavar sistemlerine karşı doğrudan saldırı gerçekleştirilmesine olanak sağlamaktadır. Daha önce aynı amaçla geliştirilmiş olan AGM-45 Shrike ve AGM-78 Standard füzelerinin yerine geçen HARM füzesi, Texas Instruments firmasının silah sistemleri departmanının Raytheon tarafından satın alınmasını takiben bu firma tarafından geliştirilip üretilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">AGM-65 Maverick</span> ABD yapımı, güdümlü bir havadan karaya taktik taarruz füzesi

AGM-65 Maverick, Amerikalı Hughes firması tarafından geliştirilen yakın hava desteği, düşman hava savunmasının bastırılması, kritik düşman birimlerinin imhası gibi görevlerde kullanılan güdümlü bir havadan karaya taktik taarruz füzesidir.

<span class="mw-page-title-main">Karadan havaya füze</span> karadan fırlatılan ve hava araçları veya diğer füzelere karşı kullanılan füzeler

Karadan havaya füze veya uçaksavar füzesi, karadan fırlatılan ve hava araçları veya diğer füzelere karşı kullanılan füzelere verilen genel addır.

Atmaca, ROKETSAN tarafından geliştirilmekte olan azami olarak 220–280 km menzilli gemisavar ve/veya seyir füzesi.

MBDA, Avrupa merkezli bir füze sistemi geliştiricisi ve üreticisidir. Şirket Aralık 2001 tarihinde Fransız Aérospatiale-Matra, İtalyan Alenia Marconi Systems ve Britanyalı Matra BAe Dynamics ortaklığı ile kurulmuştur.

TUSAŞ Şimşek, Türk Havacılık ve Uzay Sanayi (TUSAŞ) tarafından 2009-2012 yılları arasında Türk Silahlı Kuvvetlerinin ihtiyaçları için tasarlanan, geliştirilen ve inşa edilen, turbojet ile çalışan radyo kontrollü yüksek hızlı hedef insansız hava aracı, kamikaze dron ve havadan-karaya füzedir. Şimşek, havadan havaya, karadan havaya, uçaksavar topçu ve füze sistemlerinin izleme ve atış eğitimleri için, düşman uçak ve füzelerini simüle etmektedir ve Ekim 2021 yılında kamuoyuna sunulan varyantı ile karadan kalkarak karadan-karaya, karadan-satıha hedefleri vurabilme yeteneği kazandırılmıştır.

Standoff silahlar, saldıran personelin hedef alınan bölgeden gelebilecek savunma atışlarından kaçmasına izin verecek kadar yeterli bir mesafeden fırlatılabilen füzeler veya bombalardır. Tipik olarak, bir operasyonda kara ve deniz temelli hedeflere karşı kullanılırlar. Tipik stand-off silahları arasında seyir füzeleri ve kısa menzilli balistik füzeler bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Aster (füze ailesi)</span>

İlk başlarda Aster 15 ve Aster 30'dan oluşan Aster füze serisi, bir Fransız-İtalyan ortak yapımı dikey olarak fırlatılan karadan havaya füze ailesidir. "Aster" adı, "Aérospatiale Terminale" ve Asterion adlı efsanevi Yunan okçudan gelmektedir. Aster, bir Avrupa konsorsiyumu olan Eurosam tarafından üretilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Exocet</span> Fransız gemisavar füzesi

Exocet 1970'lerden beri kullanılmakta olan Fransız yapımı bir gemisavar füzedir. Fransız Aerospatiale şirketi tarafından geliştirilmiş ve dünya çapında bir dizi ülkeye yaygın olarak ihraç edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">KS-1 Komet</span>

Raduga KS-1 Komet ya da sadece AS-1 ve KS-1, Sovyet yapımı, ana olarak gemisavar görevleri için tasarlanmış bir kısa menzilli havadan karaya füze idi. Füze, Tupolev Tu-4 ve Tupolev Tu-16 uçakları tarafından taşınıyordu.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.