Hava kirliliği
Hava kirliliği, canlıların sağlığını olumsuz yönde etkileyen ve havadaki yabancı maddelerin, normalin üzerinde miktar ve yoğunluğa ulaşmasıdır.[1]
Hava kirliliği; havada katı, sıvı ve gaz şeklindeki yabancı maddelerin insan sağlığına, canlı hayatına ve ekolojik dengeye zarar verecek miktar, yoğunluk ve uzun sürede atmosferde bulunmasıdır. İnsanların çeşitli faaliyetleri sonucu meydana gelen üretim ve tüketim aktiviteleri sırasında ortaya çıkan atıklarla hava tabakası kirlenerek, yeryüzündeki canlı hayatını olumsuz yönde etkilemektedir. Yazın güneş ışığından dolayı ozon dumanı üretir. Ağaçlar uçucu hidrokarbon yayar.[2]
Hava kirliliği yüzünden her sene 7 milyon kişi ölmekte.[3][4]
Isınmadan kaynaklanan hava kirliliği
Isınma amaçlı, düşük kalorili ve kükürt oranı yüksek kömürlerin [5] yaygın olarak kullanılması ve yanlış yakma tekniklerinin [] uygulanması hava kirliliğine yol açar.
Motorlu taşıtlardan kaynaklanan hava kirliliği
Nüfus artışı ve gelir düzeyinin yükselmesine paralel olarak, sayısı hızla artan motorlu taşıtlardan çıkan egzoz gazları, hava kirliliğinde önemli bir faktör oluşturmaktadır, mesela partikül [6] ve azot dioksit.
Sanayiden kaynaklanan hava kirliliği
Sanayi tesislerinin kuruluşunda yanlış yer seçimi, çevrenin korunması açısından gerekli tedbirlerin alınmaması (baca filtresi, arıtma tesisi olmaması vb.), uygun teknolojilerin kullanılmaması, enerji üreten yakma ünitelerinde vasıfsız ve yüksek kükürtlü yakıtların kullanılması, hava kirliliğine sebep olur.[7]
Hava kirliliğinin sonuçları
Kirli hava, insanlarda solunum yolu hastalıklarının artmasına sebep olmaktadır.[8] Örneğin; kurşunun kan hücrelerinin gelişmesini ve olgunlaşmasını engellediği, kanda ve idrarda birikerek sağlığı olumsuz yönde etkilediği, karbon monoksit (CO)'in ise, kandaki hemoglobin ile birleşerek oksijen taşınmasını aksattığı bilinmektedir. Bununla birlikte kükürt dioksit (SO2)'in, üst solunum yollarında keskin, boğucu ve tahriş edici etkileri vardır. Özellikle duman akciğerden alveollere kadar girerek olumsuz etki yapmaktadır. Cilt hastalıkları, saç dökülmesi, akciğer hastalıkları ve kansere yol açtığı somut bir gerçektir.[9] Ayrıca kükürt dioksit ve ozon bitkiler için zararlı olup; özellikle ozon, ürün kayıplarına sebep olmakta ve ormanlara zarar vermektedir. Kirli hava kilo yapar [10] ve genleri etkiler.[11] Azot dioksit(NO2) çocuklarda astım ve akciğer hastalıklarına yol açabiliyor.[12]
Sanayi, endüstri ve ısınmada kullanılan fosil yakıtlar ile ormanların tahribi ve arazi değişmesi sonucu, atmosferdeki karbondioksit miktarının %5 oranında arttığı tespit edilmiştir. Bunun ise küresel ısınmaya yol açabileceği öngörülmektedir.
300 milyon çocuk 'zehir soluyor'.[13]
Hava kirliliğini önlemek için alınabilecek tedbirler
Hükûmet
- Kentlerde kömür kullanımı yasaklanmalı [14]
- Kömür santraller kapatılmalı [15][16]
- İnsanlar toplu taşımacılığa özendirilmeli, elektrikli toplu ulaşım araçlarında kullanılması yaygınlaştırılmalı [17]
- Kentlerde arabaların egzozlarından kaynaklanan kirliliğin azaltılması için önlemler alınmalıdır.[18][19]
- Karbon piyasası ya da vergisi yaratılmalı [20][21]
- Sanayi tesislerinin bacalarına filtre takılması sağlanmalı, ayrıca sanayi kuruluşları yer seçimi düzenli yapılmalı,[22]
Günlük Hayatta
- Kentlerde kömür kullanılmamalı[23]
- Kentlerde ya yürümeye [16] ya bisiklet [24] ya da elektrikli araçlar kullanılmalı [25]
Maliyet
Hava kirliliğinin maliyeti 225 milyar dolar.[26] Temizliğin getirdiği fayda masraflardan daha büyük.[27]
Dış bağlantılar
- HAVA KALİTESİ İNDEKSİ 19 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- BreatheLife 2 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- BBC hava kirliliği 11 Haziran 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça
- ^ "Hava Kirliliği" (PDF). 20 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ "Hava Kirliliği Nedir? Nasıl Önlenebilir? | Kuveyt Türk Katılım Bankası". www.kuveytturk.com.tr. 17 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2024.
- ^ "DSÖ: Hava kirliliği nedeniyle dünyada her yıl 7 milyon kişi ölüyor!". Medikal Akademi. 29 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2016.
- ^ "İlk kez hava kirliliği ve enerji raporunu açıklayacak". Businiss Ankara. 4 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2016.
- ^ "Assessing Air Quality in Turkey". 23 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2021.
- ^ "Kirli hava sağlığımızı nasıl etkiliyor?". BBC. 13 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2017.
- ^ "Aynı kentin farklı hava soluyan ilçeleri". BBC. 13 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2017.
- ^ "Hava Kirliliği ve Sağlık Etkileri". 25 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2021.
- ^ "Hava Kirliliği ve İstanbul; Alarm zilleri". Heinrich Böll Stiftung Derneği. 23 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2016.
- ^ "Kirli hava neden kilo yapar?". BBC. 28 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2016.
- ^ "Kirli hava genleri nasıl etkiliyor?". BBC. 28 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2016.
- ^ "Paris'te hava kirliliği yüzünden tek-çift plaka uygulaması". AA. 14 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2017.
- ^ "BM: 300 milyon çocuk 'zehir soluyor'". BBC. 28 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2016.
- ^ ""Hava Kirliliği İle Mücadelede Temiz Enerji Kaynaklarına Yönelmeliyiz"". 13 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2017.
- ^ "Çin hava kirliliği sebebiyle 85 kömür santralinin inşasını iptal etti". 13 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2017.
- ^ a b "Hava kirliliği hakkında ne biliyorsunuz?". BBC. 13 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2017.
- ^ "İzmir'in elektrikli otobüsleri geldi". 22 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2017.
- ^ "Havayı en çok dizel ve benzinli araçlar kirletiyor". 13 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2017.
- ^ "Yetti artık İstanbul'un trafiği!". Hürriyet. 28 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2017.
- ^ "Prof. Akbay: Hava kirliliğine çözüm, karbon piyasası". Hürriyet. 28 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2016.
- ^ "MONETIZING THE HEALTH CO-BENEFITS OF A CARBON TAX". 28 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2018.
- ^ "İzmir'in iki yüzü: Kanserli köy ve güneş enerjili ilçe". BBC. 13 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2017.
- ^ "Vatandaşa kömür yerine doğalgaz yardımı yapılsın". Durus Gazetesi. 28 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2016.
- ^ "Zonguldak'ta hava kirliliğine bisikletli tepki". Hürriyet. 14 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2017.
- ^ "Elektrikli araçlar 10 yıl içinde hava kirliliğini ortadan kaldıracak". Donanım Haber. 14 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2016.
- ^ "Hava Kirliliği En Ölümcül Çevre Kirliliği". VOA. 30 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2016.
- ^ "Co-benefits of mitigating global greenhouse gas emissions for future air quality and human health". Nature. doi:10.1038/nclimate2009. ISSN 1758-678X.
