İçeriğe atla

Haumea'nın uyduları

Haumea ve aylarının Hubble Uzay Teleskobu tarafından çekilen görüntüsü. Hiʻiaka, Haumea'nın (ortada) üzerinde, Namaka ise aşağısındadır.
Haumea, halkası ve iki uydusunun yörüngelerinin ölçekli diyagramı

Hiʻiaka ve Namaka, Dış Güneş Sistemi'nde yer alan cüce gezegen Haumea'nın Hawaii tanrıçalarının adını taşıyan iki bilinen uydusudur. Bu küçük uydular 2005 yılında Hawaii'deki WM Keck Gözlemevinin büyük teleskoplarıyla yapılan Haumea gözlemlerinden keşfedildi.

Haumea'nın uyduları, birçok farklı şekillerde olağandışıdır. Uyduların milyarlarca yıl önce Haumea'nın buz kabuğunda gerçekleşen büyük bir çarpışmanın ardından buzlu enkazdan oluşan geniş bir çarpışma ailesinin parçaları olduğu düşünülmektedir. En büyük ve en dıştaki ay olan Hiʻiaka'nın yüzeyinde Kuiper kuşağı nesneleri arasında nadir görülen şekilde büyük miktarda saf su buzu vardır.[1] Hiʻiaka'nın onda biri kütlesindeki Namaka ise şaşırtıcı dinamikleri olan bir yörüngeye sahiptir. Namaka'nın yörüngesi alışılmadık derecede dış merkezlidir ve büyük uydudan çok fazla etkilenmiş gibi görünmektedir.

Tarih

İki küçük uydu, WM Keck Gözlemevi'ni kullanan Caltech ekibi tarafından 2005'teki (o dönemde halen 2003 EL 61 adındaki) Haumea gözlemleri esnasında gökcisminin etrafında keşfedildi. Dıştaki ve iki uydunun daha büyük olanı 26 Ocak 2005'te keşfedildi[2] ve resmi olarak S / 2005 (2003 EL61) 1 adını aldı; Caltech ekibi tarafından "Rudolph" takma adıyla adlandırıldı.[3] Haumea'nın daha küçük olan iç uydusu, 30 Haziran 2005 tarihinde resmen S/2005 (2003 EL61) 2 olarak adlandırıldı ve "Blitzen" takma adını aldı.[4] 7 Eylül 2006 tarihinde, her iki uydu da numaralandırılmış ve resmi küçük gezegen kataloguna sırasıyla (136108) 2003 EL 61 I ve II olarak kabul edilmiştir.

Uyduların kalıcı isimleri Uluslararası Astronomi Birliği tarafından 2003 EL61 ile birlikte açıklanmıştır. 17 Eylül 2008 tarihinde yapılan adlandırma açıklamasında uyduların resmi isimleri (136108) Haumea I Hi'iaka ve (136108) Haumea II Namaka olarak verildi.[5] Her uydu, adını Mauna Kea Rasathanesi'nin bulunduğu Hawaii'nin bereket ve doğum tanrıçası olan Haumea'nın kızlarından almaktadır.[6] Hiʻiaka, rasathanenin bulunduğu, Büyük Hawaii Adası'nın dans tanrıçası ve koruyucu azizesidir. Nāmaka, su ve deniz tanrıçasıdır; Hawaii efsanelerine göre kız kardeşi Pele'nin lavını denize akarken soğutup yeni bir ülkeye çevirmiştir. Efsaneye göre, Haumea'nın çocukları vücudunun farklı yerlerinden gelmiştir.[7]

Cüce gezegen Haumea, neredeyse tamamen kayadan oluşan ve yalnızca ince ve yüzeysel bir buz tabakasıyla kaplı gibi görünmektedir. Orijinal buzlu mantosunun çoğunun, Haumea'nın şu andaki yüksek dönme hızına da sebep olan bir çarpışmayla dışarıya doğru püskürtüldüğü düşünülmektedir. Dışarı püsküren malzeme, Haumea'nın ortak ailesindeki küçük Kuiper kuşağı nesnelerini oluşturmuştur. Bu nedenle, Namaka'dan daha küçük ve henüz tespit edilmemiş başka dış uydular da olabilir. Bununla birlikte, HST gözlemleri, Haumea'nın yerçekimi etkisiyle tutulabilecekleri mesafenin (Hill küresi) en yakın onda birinde (hacmin %0,1'i) Haumea'nın parlaklığının %0,25'inden daha parlak hiçbir uydunun olmadığını göstermiştir.[8] Bu durum gökcismi etrafında başka uydular bulunması ihtimalini düşürmektedir.

Yüzey özellikleri

Haumea (ortada), Hiʻiaka (yukarıda) ve Namaka'nın (altta) Keck teleskopundan görüntüsü.

Hiʻiaka kabaca 350 km çapında, iki uydunun daha uzakta, daha büyük ve daha parlak olanıdır.[9] Kızılötesi spektrumunda 1.5, 1.65 ve 2 µm'de gözlenen güçlü soğurma özellikleri, yüzeyinin çoğunu kaplayan neredeyse saf kristalimsi su buzu ile tutarlıdır. Bu olağandışı spektrumun Haumea'nın spektrumundaki soğurma çizgilerine benzerliği, Brown ve meslektaşlarına, uydu sisteminin Kuiper kuşağı nesnelerinin cüce gezegenin etrafındaki yörüngeye girerek yerçekimsel olarak yakalanması olasılığının düşük olduğunu göstermiştir; bunun yerine Haumea'nın uyduları gökcisminin kendi parçalarından oluşmuş olmalıdır.[10]

Her iki ayın da büyüklüğü, Haumea ile aynı kızılötesi albedoya sahip oldukları varsayımıyla hesaplanmıştır; uyduların spektrumları Haumea ile aynı yüzey bileşimine sahip olduklarını gösterdiğinden hesaplamanın doğru olduğu varsayılmaktadır. Haumea'nın albedosu (aklık derecesi) Spitzer Uzay Teleskobu ile ölçülmüştür, uydular çok küçük ve Haumea'ya çok yakın olduğu için yer tabanlı teleskoplarla bağımsız olarak gözlemlenebilmesi pek mümkün değildir.[11] Bu ortak albedoya dayanarak yapılan hesaplamalara göre Hiʻiaka'nın onda biri kütlede olan içteki uydu Namaka, yaklaşık 170 km çapındadır.[12]

Hubble Uzay Teleskobu (HST) uyduların ışığını Haumea'nınkinden ayırmak için yeterli açısal çözünürlüğe sahiptir. HST'nin NICMOS kamerasıyla Haumea üçlü sistemin fotometrisi, spektral çizginin 1,6 değerinde olduğunu onaylamıştır. Su buzu varlığını gösteren 1,6 µm spektrum çizgisi, uyduların spektrumunda Haumea spektrumunda olduğu kadar güçlüdür.[11]

Haumea'nın uyduları, 2 metreden daha küçük açıklıktaki teleskoplarla tespit edilemeyecek kadar soluk olsa da Haumea'nın kendisi 17,5 kadir görsel büyüklüğüyle Plüton ve Makemake'den sonra Kuiper kuşağındaki en parlak üçüncü nesnesidir ve büyük amatör teleskoplar ile gözlemlenebilir.

Yörünge özellikleri

Hiʻiaka (mavi) ve Namaka (yeşil) yörüngelerinin görünümü

Hiʻiaka, Haumea etrafındaki neredeyse dairesel yörüngesini her 49 günde bir tamamlar.[9] Namaka, Haumea çevresindeki orta derecede eliptik,non-Keplerean yörüngesini 18 günde tamamlar. 2008 itibarıyla yörünge Hiʻiaka yörüngesine göre 13° eğikliktedir ve Hiʻiaka'nın sebep olduğu tedirginlik etkisindedir.[4] Because the impact that created the moons of Haumea is thought to have occurred in the early history of the Solar System,[13] over the following billions of years it should have been tidally damped into a more circular orbit. Namaka's orbit has likely been disturbed by orbital resonances with the more-massive Hiʻiaka due to converging orbits as they moved outward from Haumea due to tidal dissipation.[4] They may have been caught in and then escaped from orbital resonance several times; they currently are in or at least close to an 8:3 resonance.[4] This resonance strongly perturbs Namaka's orbit, which has a current precession of its argument of periapsis by about −6.5° per year, a precession period of 55 years.[8]

Şu anda, Haumea uydularının yörüngeleri Dünya'dan neredeyse tam yatay düzlemde görünmekte ve Namaka 2009'dan 2011'e kadar periyodik olarak Haumea'yı örtmektedir.[14][15] Bu tür geçişlerin gözlemlenmesi, Plüton ve Charon ile 1980'lerin sonlarında olduğu gibi, Haumea ve uydularının büyüklüğü ve şekli hakkında kesin bilgiler sağlayacaktır.[16] Bu tıkanmalarda sistemin parlaklığındaki küçük değişiklik, algılama için en az bir orta açıklıklı profesyonel teleskop gerektiriyordu.[17] Hiʻiaka, keşifinden birkaç yıl önce 1999'da Haumea'yı en son buldu ve 130 yıl boyunca tekrar yapmayacak.[18] Bununla birlikte, düzenli uydular arasında benzersiz bir durumda, Namaka'nın Hiʻiaka yörüngesindeki büyük sıkıntı, Namaka-Haumea'nın görüş açısını birkaç yıl daha korudu.[4][17]

Sıra
[not 1]
Adı
[not 2]
Ortalama çap
(km) 		Kütle
(×1018 kg) 		Yarı-büyük
eksen (km) 		Yörünge periyodu
(gün) 		Dış merkezlik Yörünge eğikliği (°) Keşif tarihi
0(halka)≈ 702285±8[19]0,489438±0,000012[19][a]≈ 0Ocak 2017
1Haumea IINamaka/nɑːˈmɑːkə/≈ 170?1,79±1,48[8]
(≈ 0.05% Haumea)		25657±91[8]18,2783±0,0076[8][not 3]0,249±0,015[8][not 4]113,013±0,075[8]
(13,41±0,08 Hiʻiaka'dan)[not 4]		Haziran 2005
2Haumea IHiʻiaka/hiːʔiːˈɑːkə/≈ 31017,9±1,1[8]
(≈ 0.5% Haumea)		49880±198[8]49,462±0,083[8][not 3]0,0513±0,0078[8]126,356±0,064[8]Haziran 2005

Notlar

  1. ^ Sıra, cismin Haumea'ya ortalama uzaklığına göre yakından uzağa sırasını belirtmektedir.
  2. ^ Etiket, keşif sırasına göre verilen Roma rakamı değerdir.
  3. ^ a b Kepler'in üçüncü yasasını kullanarak.
  4. ^ a b 2008 itibarıyla Namaka'nın dış merkezliği ve yörünge eğikliği dış etkiler sebebiyle değişkendir.
  1. ^ Haumea'nın dönme periyoduna 3:1 rezonansa göre.

Kaynakça

  1. ^ Barkume, K. M.; Brown, M. E.; Schaller, E. L. (2006). "Water Ice on the Satellite of Kuiper Belt Object 2003 EL61" (PDF). The Astrophysical Journal. 640 (1). ss. L87-L89. arXiv:astro-ph/0601534 $2. Bibcode:2006ApJ...640L..87B. doi:10.1086/503159. 12 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Ekim 2019. 
  2. ^ M. E. Brown; A. H. Bouchez; D. Rabinowitz; R. Sari; C. A. Trujillo; M. van Dam; R. Campbell; J. Chin; S. Hardman; E. Johansson; R. Lafon; D. Le Mignant; P. Stomski; D. Summers; P. Wizinowich (2 Eylül 2005). "Keck Observatory Laser Guide Star Adaptive Optics Discovery and Characterization of a Satellite to the Large Kuiper Belt Object 2003 EL61" (PDF). The Astrophysical Journal Letters. 632 (1). ss. L45-L48. Bibcode:2005ApJ...632L..45B. doi:10.1086/497641. 2 Aralık 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2019. 
  3. ^ Kenneth Chang (20 Mart 2007). "Piecing Together the Clues of an Old Collision, Iceball by Iceball". New York Times. 12 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2008. 
  4. ^ a b c d e D. Ragozzine; M. E. Brown; C. A. Trujillo; E. L. Schaller. "Orbits and Masses of the 2003 EL61 Satellite System". AAS DPS conference 2008. 18 July 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 October 2008. 
  5. ^ "News Release – IAU0807: IAU names fifth dwarf planet Haumea". International Astronomical Union. 17 Eylül 2008. 8 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2008. 
  6. ^ "Dwarf Planets and their Systems". US Geological Survey Gazetteer of Planetary Nomenclature. 25 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2008. 
  7. ^ Robert D. Craig (2004). Handbook of Polynesian Mythology. ABC-CLIO. s. 128. ISBN 1-57607-894-9. 
  8. ^ a b c d e f g h i j k l Ragozzine, D.; Brown, M.E. (2009). "Orbits and Masses of the Satellites of the Dwarf Planet Haumea = 2003 EL61". The Astronomical Journal. 137 (6). ss. 4766-4776. arXiv:0903.4213 $2. Bibcode:2009AJ....137.4766R. doi:10.1088/0004-6256/137/6/4766. 
  9. ^ a b Brown, M. E.; Van Dam, M. A.; Bouchez, A. H.; Le Mignant, D.; Campbell, R. D.; Chin, J. C. Y.; Conrad, A.; Hartman, S. K.; Johansson, E. M.; Lafon, R. E.; Rabinowitz, D. L. Rabinowitz; Stomski, P. J. Jr.; Summers, D. M.; Trujillo, C. A.; Wizinowich, P. L. (2006). "Satellites of the Largest Kuiper Belt Objects" (PDF). The Astrophysical Journal. 639 (1). ss. L43-L46. arXiv:astro-ph/0510029 $2. Bibcode:2006ApJ...639L..43B. doi:10.1086/501524. 28 Eylül 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2011. 
  10. ^ Michael E. Brown. "The largest Kuiper belt objects" (PDF). CalTech. 13 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Eylül 2008. 
  11. ^ a b Fraser, W.C.; Brown, M.E. (2009). "NICMOS Photometry of the Unusual Dwarf Planet Haumea and its Satellites". The Astrophysical Journal Letters. 695 (1). ss. L1-L3. arXiv:0903.0860 $2. Bibcode:2009ApJ...695L...1F. doi:10.1088/0004-637X/695/1/L1. 
  12. ^ "(136108) Haumea, Hi'iaka, and Namaka". Johnstonsarchive.net. 1 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2009. 
  13. ^ Michael E. Brown; Kristina M. Barkume; Darin Ragozzine; Emily L. Schaller (19 Ocak 2007). "A collisional family of icy objects in the Kuiper belt" (PDF). Nature. 446 (7133). ss. 294-296. Bibcode:2007Natur.446..294B. doi:10.1038/nature05619. PMID 17361177. 4 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2019. 
  14. ^ "IAU Circular 8949". International Astronomical Union. 17 Eylül 2008. 11 January 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2008. 
  15. ^ Brown, M. "Mutual events of Haumea and Namaka". 6 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2009. 
  16. ^ Lucy-Ann Adams McFadden; Paul Robert Weissman; Torrence V. Johnson (2007). Encyclopedia of the Solar System. ISBN 978-0-12-088589-3. Erişim tarihi: 17 Ekim 2008. 
  17. ^ a b D. C. Fabrycky; M. J. Holman; D. Ragozzine; M. E. Brown; T. A. Lister; D. M. Terndrup; J. Djordjevic; E. F. Young; L. A. Young; R. R. Howell (2008). "Mutual Events of 2003 EL61 and its Inner Satellite". AAS DPS Conference 2008. s. 36.08. Bibcode:2008DPS....40.3608F. 
  18. ^ Mike Brown (18 Mayıs 2008). "Moon shadow Monday (fixed)". Mike Brown's Planets. 8 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2008. 
  19. ^ a b Ortiz, J. L.; Santos-Sanz, P.; Sicardy, B.; Benedetti-Rossi, G.; Bérard, D.; Morales, N.; Duffard, R.; Braga-Ribas, F.; Hopp, U.; Ries, C.; Nascimbeni, V.; Marzari, F.; Granata, V.; Pál, A.; Kiss, C.; Pribulla, T.; Komžík, R.; Hornoch, K.; Pravec, P.; Bacci, P.; Maestripieri, M.; Nerli, L.; Mazzei, L.; Bachini, M.; Martinelli, F.; Succi, G.; Ciabattari, F.; Mikuz, H.; Carbognani, A.; Gaehrken, B.; Mottola, S.; Hellmich, S.; Rommel, F. L.; Fernández-Valenzuela, E.; Bagatin, A. Campo; Cikota, S.; Cikota, A.; Lecacheux, J.; Vieira-Martins, R.; Camargo, J. I. B.; Assafin, M.; Colas, F.; Behrend, R.; Desmars, J.; Meza, E.; Alvarez-Candal, A.; Beisker, W.; Gomes-Junior, A. R.; Morgado, B. E.; Roques, F.; Vachier, F.; Berthier, J.; Mueller, T. G.; Madiedo, J. M.; Unsalan, O.; Sonbas, E.; Karaman, N.; Erece, O.; Koseoglu, D. T.; Ozisik, T.; Kalkan, S.; Guney, Y.; Niaei, M. S.; Satir, O.; Yesilyaprak, C.; Puskullu, C.; Kabas, A.; Demircan, O.; Alikakos, J.; Charmandaris, V.; Leto, G.; Ohlert, J.; Christille, J. M.; Szakáts, R.; Farkas, A. Takácsné; Varga-Verebélyi, E.; Marton, G.; Marciniak, A.; Bartczak, P.; Santana-Ros, T.; Butkiewicz-Bąk, M.; Dudziński, G.; Alí-Lagoa, V.; Gazeas, K.; Tzouganatos, L.; Paschalis, N.; Tsamis, V.; Sánchez-Lavega, A.; Pérez-Hoyos, S.; Hueso, R.; Guirado, J. C.; Peris, V.; Iglesias-Marzoa, R. (2017). "The size, shape, density and ring of the dwarf planet Haumea from a stellar occultation". Nature. 550 (7675). ss. 219-223. Bibcode:2017Natur.550..219O. doi:10.1038/nature24051. hdl:10045/70230. PMID 29022593. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Güneş Sistemi'ndeki cisimlerin listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Aşağıda Güneş Sistemi'ndeki cisimlerin Güneş'ten uzaklıklarına göre sıralanmış bir listesi bulunmaktadır. Çapı 500 km'den küçük cisimler listeye alınmamıştır.

Neptün ötesi cisim Güneş Sistemi'nde bulunup ortalama yörüngesi Neptün'ün yarı büyük ekseninden daha büyük olan küçük gezegenlerin genel ismidir. Uzayın bu bölümünde kalan Kuiper kuşağı, Oort bulutu ve dağınık disk cisimleri bu kategoridendir.

<span class="mw-page-title-main">Triton (uydu)</span>

Triton, Neptün gezegeninin en büyük doğal uydusudur. 10 Ekim 1846'da İngiliz gök bilimci William Lassell tarafından keşfedilen ilk Neptün uydusuydu. Güneş Sistemi'nde, gezegeninin tersi yönünde bir yörüngeye sahip tek büyük uydudur. Ters yön yörüngesi ve Plüton'a benzer kompozisyonu nedeniyle Kuiper kuşağından yakalanan bir cüce gezegen olduğu düşünülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">50000 Quaoar</span> Asteroit

50000 Quaoar, Güneş'in Kuiper kuşağı'nda bulunan bir Neptün ötesi cisim ve olası cüce gezegendir. Palomar Gözlemevi'nde bulunan Samuel Oschin Teleskopu'ndan elde edilen görüntülerden faydalanarak 4 Haziran 2002'de Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü'nden gök bilimciler Chad Trujillo ve Michael Brown tarafından keşfedilmiştir. Bu gök cisminin ismi Uluslararası Astronomi Birliği'nin neptünötesi gök cisimlerini yaratılış mitlerinden tanrıların adlarının verilmesi ilkesine uygun olarak, keşfin yapıldığı Los Angeles bölgesinin yerlilerinden Tongva halkının yaratılış mitinde geçen tanrı olan "Quaoar"'dan gelmektedir.

<span class="mw-page-title-main">10199 Chariklo</span> Asteroit

10199 Chariklo, Satürn ve Uranüs arasında Uranüs'ün yörüngesine yakın şekilde Güneş etrafında dönen bir centaur gökcismidir. Centaur grubu içinde bilinen en büyük küçük gezegendir. 26 Mart 2014 tarihinde gök bilimciler bir yıldız örtülmesi gözlemleyerek Chariklo'nun etrafında iki halka keşfettiklerini duyurdular. Halkaları olduğu keşfedilen ilk küçük gezegendir.

<span class="mw-page-title-main">Eris (cüce gezegen)</span> Güneş Sistemindeki 2. en büyük cüce gezegen

Eris, Güneş Sistemi'nde bilinen en kütleli ve ikinci en büyük cüce gezegendir. Dağınık diskte bulunan bir Neptün ötesi cisimdir (TNO) ve yüksek bir yörünge dışmerkezliğine sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Haumea</span> Neptünün yörüngesinin ötesinde bulunan bir cüce gezegen

Haumea Neptün'ün yörüngesinin ötesinde bulunan bir cüce gezegendir. 2004 yılında Caltech'ten Michael E. Brown liderliğindeki bir ekip tarafından Palomar Gözlemevi'nde keşfedildi ve resmi olarak 2005 yılında İspanya'daki Sierra Nevada Gözlemevi'nden José Luis Ortiz Moreno liderliğindeki bir ekip tarafından duyuruldu. Moreno'nun ekibi, 2003 yılında aynı ekip tarafından çekilen ön keşif görüntülerinde gök cismini keşfetmişti. Bu duyurudan sonra 2003 EL61 geçici adını almıştır. 17 Eylül 2008'de, Uluslararası Astronomi Birliği (IAU) tarafından cüce gezegen olarak kabul edildi ve Hawaii doğum tanrıçasının adı olan Haumea olarak adlandırıldı. Plüton'un sadece üçte biri kütlesindedir.

<span class="mw-page-title-main">Makemake</span> Güneş Sisteminde bir cüce gezegen

Makemake Güneş Sistemi'ndeki bilinen dördüncü büyük cüce gezegen ve Klasik Kuiper kuşağı cismi popülasyonundaki ikinci büyük Kuiper kuşağı cismidir. Makemake'nin çapı kabaca Plüton'un dörtte üçü kadardır. S/2015 (136472) 1 adında bir uydusu vardır. Bu gezegenin ortalama 30 K olan aşırı düşük sıcaklığı bize yüzeyi hakkında bazı detaylar vermektedir. Tahminlere göre yüzeyi; metan, etan ve olasılıkla nitrojen buzulları ile kaplıdır.

<span class="mw-page-title-main">Dağınık disk</span>

Dağınık disk veya saçılmış disk, geniş Neptün ötesi cisimler ailesinin bir alt kümesi olarak genel itibarıyla buzlu küçük Güneş Sistemi cismi popülasyonuna sahip olan Güneş Sistemi'ndeki uzak bir çöküntü çemberidir. Dağınık disk cisimleri (SDO'lar-Scatterd Disk Objects) 0,8'e kadar değişen yörünge dışmerkezliklerine, 40°'ye kadar yüksek eğimlere ve 30 astronomik birim (4,5×109 km; 2,8×109 mi) daha büyük günberi mesafelerine sahiptir. Bu aşırı yörüngelerin gaz devleri tarafından kütleçekimsel “saçılmanın” bir sonucu olduğu düşünülmektedir ve bu nesneler Neptün tarafından tedirgin edilmeye devam etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Geri ve ileri yönlü hareket</span> Bir astronomik cismin yörünge veya kendi ekseni etrafında, ana cismine göre ters yönde dönüşü

Geri yönlü hareket, genel olarak, astronomik bir nesnenin kütle çekimi altında bulunduğu birincil cismin dönüş yönüne göre tam tersi yönündeki yörünge veya dönme hareketi olarak tanımlanmaktadır. Ayrıca bir nesnenin dönme ekseninin salınımı veya üğrümü gibi diğer hareketleri de tanımlayabilir.

<span class="mw-page-title-main">Klasik Kuiper Kuşağı cismi</span>

Klâsik Kuiper Kuşağı cismi (aynı zamada kubvano , düşük dış merkezlikli Kuiper Kuşağı cisimlerinden olup yörüngesi Neptün'ün dışında ve onunla yörüngesel rezonans hâlinde olmayan gök cisimlerine verilen addır. Kubvano yörüngelerinin ana eksenleri 40–50 AB civarında oyup Plüton'nun hilafına Neptün'ün yörüngesini geçmezler. Başka bir ifadeyle düşük dış merkezlikleri ve bazen klâsik gezegenler gibi düşük eğimli yörüngeleri vardır.

<span class="mw-page-title-main">Centaur (küçük gezegen)</span>

Centaur, Güneş Sisteminin dış bölgesindeki gaz devleri Jüpiter ve Neptün gezegenleri arasında, tutarlı olmayan yörüngelerde bulunan bir küçük Güneş Sistemi cismidir. Bu cisimlerin yörüngelerindeki tutarsızlık, bir veya birden çok büyük gezegenin yörüngeleriyle kesişmelerinden kaynaklanır. Centaur'ların kendileri, kısa ömürlü kararsız yörüngelere sahiptir ve birkaç milyon yıl içinde Kuiper kuşağı nesnelerinin aktif olmayan popülasyonundan Jüpiter ailesi kuyruklu yıldızlarının aktif grubuna geçiş yaparlar.

<span class="mw-page-title-main">Düzensiz uydu</span> Uzak, eğimli ve genellikle eksantrik ve retrograd yörüngeyi takip eden doğal uydu

Astronomide düzensiz uydu veya düzensiz doğal uydu, uzak, eğik ve genellikle dış merkezli, ters yön yörünge izleyen bir doğal uydudur. Bunlar, oluşumunu yörüngelerinde gerçekleştiren düzenli uydulardan farklı olarak ana gezegenleri tarafından yakalanmışlardır. Düzensiz uydular, genellikle benzer şekilde düzensiz yörüngelere sahip olan fakat sonunda uzaklaşarak ayrılacak olan geçici uyduların aksine sabit bir yörüngeye sahiptir. Terim, şekle atıfta bulunmaz; örneğin Triton yuvarlak bir uydudur, fakat yörüngesi nedeniyle düzensiz olarak kabul edilir.

Burada listelenen nesneler, kendi yerçekimleri nedeniyle küre veya elipsoidal bir şekle sahip olan, yani hidrostatik denge durumunda bulunan Güneş Sistemi cisimlerini içermektedir. Listelenen cisimlerin boyutları ve türleri cüce gezegenler ve uydulardan, gezegenler ve Güneş'e kadar değişmektedir. Bu liste küçük Güneş Sistemi cisimlerini içermemekte, ancak şekilleri henüz belirlenmemiş olası gezegen kütleli cisimleri içermektedir. Güneş'in yörünge öğeleri Galaksi merkezine göre listelenirken, diğer tüm nesneler Güneş'e olan mesafelerine göre listelenir.

Astronomide çarpışma ailesi, bir çarpışmada (çarpma) ortak kökene sahip olduğu düşünülen bir grup cisimdir. Benzer bileşimlere sahiptirler ve çoğu benzer yörünge ögelerini paylaşırlar.

<span class="mw-page-title-main">Doğal uydular listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Güneş Sistemi'nin sekiz gezegeni ve büyük olasılıkla dokuz cüce gezegeninin yörüngesinde en az 297 doğal uydu ya da ay olduğu bilinmektedir. Bunlardan en az 20 tanesi kütle çekimsel olarak daire şekilli olacak kadar büyüktür; Dünya'nın Ay'ı ve Jüpiter'in Io'su hariç hepsi buzdan bir kabukla kaplıdır. Aralarında en büyük olanların birçoğu hidrostatik denge durumundadır; bu nedenle doğrudan Güneş'in etrafındaki bir yörüngede olsalardı bir cüce gezegen ya da gezegen olarak kabul edileceklerdi.

Rezonant Neptün ötesi cisim, astronomide Neptün ile ortalama hareket yörüngesinde rezonans halinde olan bir Neptün ötesi cisimdir (TNO). Rezonans cisimlerinin yörünge periyotları Neptün'ün periyodu ile 1:2, 2:3, vb. gibi basit bir tam sayı ilişkisi içindedir. Rezonans yapan TNO'lar ya ana Kuiper kuşağı popülasyonunun ya da daha uzak dağınık disk popülasyonunun bir parçası olabilir.

<span class="mw-page-title-main">Xiangliu (uydu)</span>

Tam adı 225088 Gonggong I Xiangliu olan Xiangliu, Güneş Sistemi'nin dağınık disk kısmında bulunması muhtemel cüce gezegen 225088 Gonggong'un bilinen tek uydusudur. Gonggong'un Hubble Uzay Teleskobu arşiv görüntülerinin analizi sırasında, Csaba Kiss liderliğindeki bir gökbilim araştırması ekibi tarafından keşfedilmiştir. Keşif ekibi, Gonggong'un yavaş dönüşünün, yörüngedeki bir uydunun uyguladığı gelgit kuvvetlerinden kaynaklandığından şüpheleniyordu. Xiangliu'nun kimliği ilk kez 18 Eylül 2010'da Hubble'ın Geniş Alan Kamerası 3 ile çekilen arşiv görüntülerinde tespit edilmiştir. Keşfi, Gábor Marton, Csaba Kiss ve Thomas Müller tarafından 17 Ekim 2016'da Uluslararası Astronomi Birliği Gezegen Bilimleri Bölümü'nün 48. Toplantısında rapor edilerek duyurulmuştur. Uydu, adını Çin mitolojisinde su tanrısı Gonggong'un yaveri olarak görev yaptığı dokuz başlı zehirli yılan canavarı Xiangliu'dan almıştır.

<span class="mw-page-title-main">120347 Salacia</span> Asteroit

Salacia, Kuiper kuşağında bulunan yaklaşık 850 km (530 mi) çapındaki büyük bir Neptün ötesi cisimdir. 22 Eylül 2004'te Amerikalı gök bilimciler Henry Roe, Michael Brown ve Kristina Barkume tarafından Kaliforniya'daki Palomar Gözlemevi'nde keşfedildi. Salacia, Güneş'in etrafında Plüton'unkinden biraz daha büyük bir ortalama mesafede dolanır. Adını Roma tanrıçası Salacia'dan almıştır ve bilinen tek uydusu Actaea'dır.

<span class="mw-page-title-main">174567 Varda</span> Asteroit

174567 Varda' (geçici adı 2003 MW12), Güneş Sistemi'nin en dış bölgesinde bulunan Kuiper kuşağı'nın rezonans sıcak klasik popülasyonuna ait ikili bir Neptün-ötesi küçük gezegendir. Uydusu, Ilmarë, 2009 yılında keşfedilmiştir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.