İçeriğe atla

Hatra

Hatra
UNESCO Dünya Mirası
Hatra Harabeleri, 1988
Konum Irak
KriterKültürel: ii, iii, iv, vi
Referans277
Tescil1985 (9. oturum)
Tehlike2015 — Günümüz
BölgeArap Ülkeleri

Hatra (Farsça: هترا‎‎, Arapça: الحضر‎‎ al-Ḥaḍr), Irak'ın Ninova ilinde yer alan bir antik kenti. Bağdat'ın 290 km (180 mil) kuzeybatısında, Musul'un 110 km (68 mil) güneybatısında yer almaktadır.

Aramice “çevrilmiş yer” anlamına gelen Hatra şehri, MÖ 1. yüzyılda dini ve ticari merkez olarak Partlar tarafından kurulmuştur. Şehrin ilk sakinleri, şeyh ve rahip sınıfının egemen olduğu çöl Araplarıdır. Bazı araştırmacıların şehirdeki yaşamın Ahameniş İmparatorluğunun son dönemleri ya da Seleukos İmparatorluğu dönemine uzandığı yönündeki görüşler bulunmakla birlikte Part dönemi öncesine dair henüz herhangi bir bulgu bulunmamaktadır.[1]

Roma ve Partlar arasında Mezopotamya'nın hakimiyeti için yapılan mücadele de ileri karakol konumunda olan antik şehir, özellikle Arabistan-Mezopotamya-Kuzey Suriye ve Küçük Asya’yı birbirine bağlayan geçiş rotasında olması nedeniyle stratejik önemini arttırmış, bu sayede de oldukça zenginleşmiştir. Çölün ortasındaki şehirde zengin yer altı su kaynaklarının bulunması, buradaki yerleşimin ayakta kalması için önemli bir rol oynamıştır.

Şehir, 115–117 yılları arasında yaşanan Roma-Part savaşlarında Roma İmparatoru Trajan tarafından kuşatılsa da (117) ele geçirilememiştir. İlerleyen yıllarda kenti başrahibi ve valisi olan Naşru’nun oğlu I. Sanatruk 140 yılından itibaren yerel krallığını kurarak (Araba Krallığı) Hatra’yı da başkenti yapmıştır. Ancak bu krallık yarı bağımsız olarak Partlar’a tabii olup, krallarına da “Arapların Kralı” unvanı verilmiştir. Roma İmparatoru Septimius Severus 197 yılında Partlar üzerine sefere çıktığında Partlar'ın başkenti Tizpon’u ele geçirmiş ancak altı ay kadar kuşattığı Hatra’yı ele geçirememiştir. Partlar’ın yıkılmasından sonra 224 yılında Sasani İmparatorluğu kurulunca, Hatra kralları da 226 yılından itibaren Romalılara tabi olmuştur. 235-238 yılları arasında Roma garnizonuna ev sahipliği yapan şehir, I. Şapur tarafından uzun süren bir kuşatmadan sonra ele geçirilince yakılıp yıkılmış ve bunun sonucunda da terk edilmiştir. 364 yılı Roma kayıtlarında yerleşimin harabe halinden bahsedilmiştir. Hatra şehri terk edildikten sonra aradan geçen yıllar boyunca çöl kumları altında kalarak unutulmuştur. 1836 yılına gelindiğinde ilk olarak İngiliz diplomat H. J. Ross tarafından keşfedilmiş ve ardından birçok yabancı gezgin ve bilim insanı tarafından araştırma yapılarak kayıtlara geçirilmiştir. Mimar Walter Andrae önderliğindeki bir Alman keşif heyeti tarafından yapılan incelemeler sonucunda 1912 yılında şehirle ilgili ilk açıklama yayınlanmıştır. 1951 yılından itibaren Iraklı arkeologlar tarafından geniş çaplı kazı ve restorasyon faaliyetlerine başlanan antik şehir gün yüzüne çıkmaya başlamıştır. Hatra şehri, 1985 yılında UNESCO Kültürel Miras Listesi’ne alınmıştır.[2]

7 Mart 2015'te Irak yetkilileri de dahil olmak üzere çeşitli kaynaklar, Irak ve Şam İslam Devleti'nin (IŞİD) Hatra kalıntılarını yok etmeye başladığını bildirdi.[3][4] IŞİD tarafından yayınlanan bir video, anıtların yıkılışını göstermekteydi.[5]

2015 yılında artan tehditler nedeniyle Tehlike Altında olarak listelenen antik kent,[6] 2017 yılı Mart ayında Haşdi Şaabi milisleri tarafından IŞİD'in elinden kurtarıldı.[7]

Kaynakça

  1. ^ “HATRA”, Encyclopædia Iranica. URL: http://www.iranicaonline.org/articles/hatra 26 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim: 2019-06-10
  2. ^ “HATRA”, Aktüel Arkeoloji 52. Sayı. URL: http://www.aktuelarkeoloji.com.tr/hatra 3 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim: 2019-06-10
  3. ^ "ABC news". 11 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2017. 
  4. ^ "UN News Centre". 16 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2017. 
  5. ^ Vivian Salama (4 Nisan 2015). "Video: Islamic State group shot, hammered away Iraq's Hatra". Associated Press. 7 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2017. 
  6. ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2017. 
  7. ^ "DW.com". 5 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2020. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Zeugma</span> Türkiyede bir antik kent

Zeugma, Gaziantep'in Nizip ilçesine bağlı Belkıs köyünde bulunan antik yerleşim.

<span class="mw-page-title-main">Şanlıurfa</span> Şanlıurfa ilinin merkezi olan şehir

Şanlıurfa, halk arasındaki kısa adıyla Urfa veya eski çağlarda bilinen adıyla Edessa, Türkiye'nin Şanlıurfa ilinin merkezi olan şehirdir.

<span class="mw-page-title-main">Bağdat</span> Irakın başkenti

Bağdat, Irak'ın başkenti ve en büyük kentidir.

<span class="mw-page-title-main">Babil</span> Mezopotamyada tarihi bölge ve devlet

Babil, Mezopotamya'da adını aldığı Babil kenti etrafında MÖ 1894 yılında kurulmuş, Sümer ve Akad topraklarını kapsayan bir imparatorluktur. Babil'in merkezi bugünkü Irak'ın El Hilla kasabası üzerinde yer almaktadır. Babil halkının büyük bir kısmını tarih boyunca çeşitli Sami asıllı halklar oluşturmuştur. Bölgede konuşulmuş en yaygın dil Akadca olmuş olmasına rağmen Sümerce dinî dil olarak kullanılmıştır. Aramice ise ilerleyen yıllarda bölgenin geçer dili konumuna gelmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Asurlular</span> Mezopotamyada tarihî Sami devleti

Asur İmparatorluğu, Asur Devleti veya Asurya, MÖ 2025 ile MÖ 612 yılları arasında var olmuş ve Sami halklardan oluşmuş bir Antik Çağ Mezopotamya imparatorluğuydu. Devlet ilk başta Kuzey Irak'ta, Dicle kıyısında bulunan Asur (Aššur) şehrinden oluşmuşken, Güney Mezopotamya ve Doğu ile olan ticari ilişkilerden yararlanarak gelişmiş ve toprakları genişleyerek bir imparatorluğa dönüşmüştür. Anadolu'daki en büyük ticaret kolonileri Kültepe'de (Kayseri) bulunmaktaydı. Başkentleri Ninova'ydı.

<span class="mw-page-title-main">Sasani İmparatorluğu</span> İslamın gelişinden önceki son Fars imparatorluğu, dördüncü büyük İran hanedanı (224–651)

Sasani İmparatorluğu, dördüncü büyük İran Hanedanı ve ikinci Pers İmparatorluğu'nun adıdır. Sasani İmparatorluğu, son Arşaklı hanedanı (Partlar) kralı IV. Artabanus'u yenmesinin ardından I. Ardeşir tarafından kurulmuş, son Sasani hükümdarı Şehinşah III. Yezdigirt'in (632-651), erken Halifelik'le yani ilk İslam Devleti ile girdiği 14 senelik mücadeleyi kaybetmesiyle sona ermiştir. İmparatorluğun sınırları bugünkü İran, Irak, Azerbaycan, Ermenistan, Afganistan, Türkiye'nin doğu bölgesi, Suriye'nin bir kısmı, Pakistan, Kafkaslar, Orta Asya ve Arabistan'ın bir kısmını kapsıyordu. II. Hüsrev'in hükümdarlığı (590-628) sırasında Mısır, Ürdün, Filistin ve Lübnan da kısa süreli olarak imparatorluğa dahil oldu. Sasaniler, imparatorluklarını 'İranşehr' ايرانشهر (Iranshæhr) 'İranlıların (Aryanların) memleketi' diye adlandırırlardı.

<span class="mw-page-title-main">Part İmparatorluğu</span> MÖ 3.yy MS 3.yy arasında hüküm sürmüş bir İranî imparatorluğu

Part İmparatorluğu, Arsakes İmparatorluğu olarak da bilinen, eski İran'da önemli bir siyasi ve kültürel güç olup Medler'den ve Ahamenişler'den sonra gelen üçüncü yerel hanedanlıktır. Hanedanın adı, MÖ 247 yılında, Helenistik krallık Selevkoslar'ın yönetiminde bir satraplık konumunda olan İran'ın kuzeydoğusundaki Parthia bölgesini ele geçirdikten sonra bağımsızlığını ilan eden Parni kabilesi lideri I. Arsakes'tan gelmektedir. Arsakes'in adı onursal bir unvan olarak kendisinden sonra gelen bütün Part kralları tarafından kullanıldı.

<span class="mw-page-title-main">I. Erdeşîr</span>

I. Erdeşîr ya da Erdeşîr-i Bâbekân, Sasani İmparatorluğu'nun kurucusu ve ilk hükümdarıdır. İsmi, Artaxares, Artaşastra ve Artakhşathra olarak da geçer.

<span class="mw-page-title-main">Makedonya (antik krallık)</span> Krallık

Makedonya Krallığı veya Makedonya İmparatorluğu, Eski Yunan ve Klasik Yunan zamanlarında bulunan bir krallıktır.Ayrıca Helenistik Dönem Yunanistan'ının baskın devletiydi. Krallık başlangıçta Argead hanedanı tarafından yönetilmekteydi. Ardından Antipatrid ve Antigonif hanedanları tarafından yönetildiler. Antik Makedonlar'ın evi olarak Yunan yarımadasının kuzeydoğusunda ön krallıklardandı. Batıda Epir,kuzeyde Paenoia (devlet) ile, doğuda Trakya ile güneyde ise Teselya ile sınırlarını paylaşıyordu.

Bu zaman çizelgesinde, gerçekleşmiş olan tarihsel olayların tarihsel dökümünü yapmak veya Orta Doğu'nun doğuşunu yönlendiren olayları derleyip toplamaya çalışılır.

<span class="mw-page-title-main">Palmira</span>

Palmira orta Suriye'de antik zamanların önemli dini ve ticari merkezi olan, UNESCO tarafından 1980 yılında Dünya Mirası listesine alınan şehir.

<span class="mw-page-title-main">Osroene</span> MÖ 132-MS 244 arası var olan Mezopotamya devleti

Osroene veya Osrhoene Yukarı Mezopotamya'da eski bir bölge ve devletti. Başkentinin "Edessa Krallığı" olarak da bilinen Osroene Krallığı, M.Ö. 2. yüzyıldan MS 3. yüzyıla kadar var olmuş ve Abgarid hanedanı tarafından yönetilmiştir. Genellikle Partlarla ittifak yapan Osroene Krallığı, MÖ 132'den MS 214'e kadar tam bağımsızlığını sağlamak için yarı özerkliğe sahipti.. Arap kökenli bir hanedan tarafından yönetilse de, krallığın nüfusu ağırlıklı olarak Arami'ydi ve Yunan ve Part karışımıydı. Ayrıca, Edessa'da bazı Arap kültleri de onaylanmış olsa da, şehrin kültürel ortamı, güçlü Part etkilerinin yanı sıra temel olarak Aramice idi.

<span class="mw-page-title-main">Edessa</span> Helenistik dönemde kurulan antik bir şehir

Edessa, Yukarı Mezopotamya'da, Seleukos İmparatorluğu'nun kurucusu Kral Selevkos I Nicator tarafından Helenistik dönemde kurulan antik bir şehir (polis) idi. Daha sonra Osroene Krallığı'nın başkenti oldu ve Roma eyaleti Osroene'nin başkenti olarak devam etti. Geç Antik Çağ'da, Hristiyan öğreniminin önde gelen merkezi ve Edessa Katekistik Okulu'nun merkezi oldu. Haçlı Seferleri sırasında, Edessa Kontluğu'nun başkentiydi.

<span class="mw-page-title-main">Ermenistan Krallığı</span>

Ermenistan Krallığı, aynı zamanda Büyük Ermenistan Krallığı, veya basitçe Büyük Ermenistan, bazen Ermeni İmparatorluğu olarak da anılır, Antik Çağ'da bir monarşiydi. Hristiyanlığı devlet dini olarak kabul eden ilk devlettir. MÖ 321'den MS 428'e kadar varlığını sürdürmüştür. Tarihi, üç kraliyet hanedanı tarafından birbirini takip eden saltanatlara bölünmüştür: Orontid, Artaxiad ve Arsacid (52-428).

<span class="mw-page-title-main">Kiştuş Savaşı</span>

Kiştuş Savaşı (115-117) Yahudi-Roma savaşlarının ikincisine verilen isimdir. Sirenayka, Kıbrıs, Mezopotamya ve Mısır'da diaspora Yahudileri tarafından başlatılıp kontrolden çıkan bu ayaklanmada genel çapta Roma vatandaşları ve Yahudi asileri katledilmiştir. Ayaklanma en sonunda, savaşa adını veren Lusius Quietus komutanlığındaki Roma lejyoner kuvvetlerince bastırıldı; Quietus adı zamanla bozulup "Kitos" halini aldı.

<span class="mw-page-title-main">Irak İç Savaşı (2013-2017)</span>

Irak İç Savaşı (2013-2017), IŞİD'in Musul'a saldırmasıyla başlayan iç çatışmaları kapsamaktadır. IŞİD ve IŞİD'e destek veren eski Baas partisi mensupları, Sünni Arap aşiretleri ve diğer radikal örgütler ile Irak Ordusu, Peşmerge, İran destekli Şii milisler, Süryani/Asuri/Yezidi azınlık savaşçıları ve merkezi hükûmete destek veren Sünni ve Şii Arap, Kürt ve Türkmen aşiretleri arasındaki çatışmalar günümüzde de devam etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Babil (antik kent)</span>

Babil ya da Babylon, Irak'ın başkenti Bağdat'ın güneyinde yer alan antik şehirdir. Babil'in Asma Bahçeleri antik dünyanın yedi harikasından biri oldu. İştar Kapısı da kentin öne çıkan simgelerinden biriydi.

<span class="mw-page-title-main">Nimrud</span>

Kalhu , Musul'un 30 km, Salamiyah köyünün 5 km güneyinde yer alan antik Süryani kentidir. Yukarı Mezopotamya'nın Ninova ovalarında yer alan kente İncil'deki "Nemrud" adına dayanılarak verilen Nimrud adı, 18. yüzyıl kartografı Carsten Niebuhr tarafından verilmiştir fakat bu özdeşleştirme, şu an yanlış olarak nitelendirilmektedir. "Nimrud" adı yine de günümüzde yaygın olarak kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Irak'ta turizm</span>

Irak'taki turizm, Batı Asya ülkesi Irak'taki turizmi ifade eder. Başkent Bağdat, Kahire'den sonra Arap dünyasının en büyük ikinci şehridir. Irak'ın Şii İslamı ile ilgili birçok İslami hac yeri bulunmaktadır. Irak, ekoturizm için potansiyel bir yer olarak görülüyor. Erbil, 2014 yılında Arap Turizm Komitesi tarafından "Arap Turizm Sermayesi" seçildi. Oysa Kerbela ve Necef kentleri, ülkedeki dini alanların konumu nedeniyle Irak'taki en popüler turistik yerlerdir.

Irak tarihi, Irak coğrafyasında geçen olaylardır. Irak coğrafyası Antik çağlardan beri yerleşke alanıdır. Tarihi boyunca pek çok etnik ve dine ev sahipliği yapmıştırIrak, Batı Asya'da büyük ölçüde eski Mezopotamya topraklarına karşılık gelen bir ülkedir. Mezopotamya'nın tarihi, Aşağı Paleolitik dönemden MS 7. yüzyılın sonlarında Halifeliğin kuruluşuna kadar uzanır ve bu tarihten sonra bölge Irak olarak anılır. Mezopotamya tarihinin Neolitik Ubeyd döneminde M.Ö. 6000 ile 5000 yılları arasında ortaya çıkan ve yaygın olarak kayıtlı tarihteki en eski uygarlık olarak kabul edilen kadim Sümer toprakları Irak topraklarında yer almaktadır. Burası aynı zamanda Akkad, Neo-Sümer, Babil, Neo-Asur ve Yeni-Babil imparatorluklarının tarihi merkezidir; Bronz ve Demir Çağı'nda Mezopotamya'da ve Eski Yakın Doğu'nun diğer çeşitli bölgelerinde hüküm süren yerel yönetici hanedanların bir dizisidir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.