İçeriğe atla

Hatiroğlu Şerafeddin

Hatiroğlu Şerafeddin Mesud, Anadolu Selçuklu Devleti yöneticisi ve Anadolu'daki Moğol yönetimine başkaldıran önderlerdendir.

Hayatının ilk yıllarıyla ilgili bilgi yoktur. Babası Hatıreddin Zekeriya-yı Sucâsi, Moğol ilerleyişi sırasında Zencan'dan Anadolu'ya gelmiştir. Babası, Batu Han tarafından Moğollar'ın kontrolündeki Anadolu Selçuklularına naip ve vezir olarak atanan Şemseddin İsfahânî'nin maiyetinde yer almış ve onun 1247 yılında beylerbeyi Şerafeddin Mahmud'un isyanının bastırılmasından sonra Emîr-i Dâd, 1253-1254 yılında Çorum Serleşkeri[1] ve sonrasında da IV. Kılıç Arslan'ın naibi olmuştur.[2]

Babasının yükseliş döneminde kendisinin nasıl bir hayat sürdüğü bilinmeyen Hatiroğlu Şerafeddin, 1257 yılında babası IV. Kılıç Arslan'ın yanında görevini sürdürürken kendisinin de Muineddin Süleyman Pervane'nin maiyet katibi olarak görev yaptığı görülmektedir. Muhtemelen 1262 yılında beylerbeyi (bütün askerî birliklerin başı) olmuştur. Pervane'nin etkin konumu sayesinde kendisine Niğde ve çevresi ikta olarak verilmiş, Niğde serleşkerliğine yükselmiştir. Bu önemli yükselişi sırasında sultan IV. Kılıç Arslan ile arası bozulmaya başlamıştır. Aksarayî ve Eflakî tarafından Muineddin Süleyman Pervane ve adamlarının komplosuyla zehirli şarap içirilerek IV. Kılıç Arslan'ın öldürüldüğü belirtilirken İbni Bibi ise IV. Kılıç Arslan'ın zehirli şarabı içtikten sonra öldürüleceğini anlayıp kaçmaya çalışırken Hatiroğlu Şerafeddin ve kardeşi Ziyaeddin tarafından yakalanarak öldürüldüğünü yazmıştır (1266).[2]

IV. Kılıç Arslan'ın öldürülmesinden sonra tahta geçen çocuk yaştaki III. Gıyâseddin Keyhüsrev döneminde devlet yönetimine iyice hakim olan Pervane'nin en güvendiği adamlarından olmuş hatta ondan sonra devlette en önemli ikinci konuma kadar yükselmiştir. Bu esnada Moğol hükümdarı Abaka Han'ın kendi emirlerini Anadolu'ya göndererek önemli konuma getirmesi Pervane ve Hatiroğlu'nun da içinde bulunduğu birçok Anadolu Selçuklu idarecisini rahatsız etmiştir. 1274 yılında Pervane ile birlikte Anadolu'daki Moğol baskısından kurtulmak için Memlük Sultanı I. Baybars'ı davet eden grup içerisinde yer almıştır. Baybars bu daveti kabul etmekle birlikte gelecek yıl gelebileceğini söylemiştir. Ancak Pervane ikili oynayarak Moğollar'a açık şekilde karşı çıkmadığı gibi Baybars'a da gerekli desteği vermemiştir. Bu durum Hatiroğlu Şerafeddin ve birçok Selçuklu ileri gelenini rahatsız etmiş ve Pervane ile aralarının bozulmasına sebep olmuştur.[2]

Pervane'nin 27 Mayıs 1276 tarihinde Sivas'tan Tebriz'e gitmesiyle Hatiroğlu Şerafeddin'de Moğollar ve onlara itaat eden Anadolu Selçuklu yönetimine karşı isyanı başlatmıştır. İsyan başlar başlamaz kendisini Kayseri'de tuzağa düşürüp öldürmekle görevlendirilen Emir Taceddin Giv'in amacını anlayarak onu kardeşi Ziyaeddin'in yardımıyla öldürmüştür. Temmuz ayında Kayseri'de denetim sağlandıktan sonra kardeşi Ziyaeddin'i, Sultan III. Gıyâseddin Keyhüsrev ve bazı emirlerle birlikte Niğde'ye göndermiştir. Bu sırada Karamanoğlu Mehmed'in yanında yer almasıyla birçok emir ve beyde kendisine katılmıştır. Bundan sonra birçok emirin bağlılık mektubunu alıp temsilcileriyle birlikte kardeşi Ziyaeddin'i Şam'da bulunan Sultan Baybars'ın yanına göndermiştir. 27 Temmuz da yapılan görüşmede Baybars'ın yıl sonuna kadar Anadolu'ya gelemeyeceğini belirtmesi ve Pervane'nin de yaklaşık 30 bin kişilik Moğol gücüyle Anadolu'ya geldiğinin haber alınması üzerine Hatiroğlu'nu destekleyen birçok emir ve bey kendisini terk etmeye başlamıştır. Hayal kırıklığı içerisindeki Hatiroğlu Şerafeddin, isyanına destek veren Ulukışla Kalesine gitmiş ancak kale yöneticisi Sabıku'd-din tarafından tutuklanarak Pervane'ye teslim edilmiştir. Sorgulamadan sonra Abaka Han'ın hakkına vereceği karar beklenmiş ve bu karar beklenirken de her gün 100 kırbaçla cezalandırılmıştır. Hakkında verilen idam emrinin gelmesiyle de 1276 yılı Ekim ayında idam edilmiştir.[2] İbni Bibi, Şerefeddin Hatiroğlu'nun Kayseri'de idam edildikten sonra cesedinin parçalar halinde Konya, Ankara ve Erzincan'a gönderildiğini yazmıştır.[3]

Kaynakça

  1. ^ Çubukçu, Tamer Ünal (2023). ""Çorum" Adının Tarihsel Gelişimi ve Kökeni Üzerine Bir Değerlendirme". Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi. 10 (6). DergiPark. ss. 2475-2501. 29 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2024. 
  2. ^ a b c d Şen, Mehmet Emin; Bingöl, Galip (2022). "Anadolu'da Moğol Tahakkümüne Karşı Aykırı Bir Ses: Beylerbeyi Hatiroğlu Şerafeddin". Ortaçağ Araştırmaları Dergisi, 7. DergiPark. ss. 381-392. 27 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2024. 
  3. ^ Hacıgökmen, Mehmet Ali (2001). "Anadolu Selçukluları Zamanında Sadrü'd-din Konevî'nin Türkmen İsyanlarına Bakışı". Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 10. DergiPark. ss. 39-49. 29 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2024. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Anadolu Selçuklu Devleti</span> Batı Oğuz Türkleri tarafından kurulmuş olan, Anadoluda hüküm sürmüş eski bir devlet (1077–1308)

Anadolu Selçuklu Devleti, Türkiye Selçuklu Devleti veya Rum Sultanlığı, Selçuklu Türklerinden olan Kutalmış oğlu Süleyman Şah tarafından Anadolu'da İznik başkent olmak üzere 1077 yılında kurulmuş olan Türk devletidir.

<span class="mw-page-title-main">Mehmed (Karamanoğulları beyi)</span> Karamanoğullarının 2. Hükümdarı

Karamanoğlu Mehmed, Şemseddin Mehmed Bey ya da Karamanoğlu Mehmed Bey,, Karamanoğulları Beyliği'nin kurucusu Kamerüddin-ili'nin subaşısı Kerimüddin Karaman Bey'in en büyük oğludur.

<span class="mw-page-title-main">I. Alâeddin Keykubad</span> Anadolu Selçuklu Devleti sultanı (s. 1220–1237)

I. Alâeddin Keykubad, Anadolu Selçuklu Devleti'nin 1220-1237 yılları arasındaki hükümdarıdır. Anadolu Selçuklu Devleti'ne en parlak günlerini yaşatan sultandır. Büyük Keykubad olarak da bilinir. Saltanatı boyunca inşa ettirdiği ve çoğu günümüze kadar ulaşan eserler, idari ve askeri bakımdan hem şahsına hem de devletine kazandırdığı prestij nedeniyle Türkiye ve dünya literatürünün en ünlü Anadolu Selçuklu sultanıdır. Konya'daki Alâeddin Camii, Niğde'deki Niğde Kalesi, Antalya'daki Yivli Minare Camii ve Beyşehir'deki Kubadabad Sarayı, Sultan Alâeddin'in yaptırdığı en önemli eserlerdir.

<span class="mw-page-title-main">I. Baybars</span> 1260-1277 arasında Memlûk Devleti sultânı

I. Baybars ya da tam künyesiyle el-Melikü'z-Zâhir Rüknüddîn Baybars el-Bundukdârî, Mısır ve Suriye'de hüküm sürmüş Kıpçak asıllı Memlûk Devleti sultanıdır. Baybars, muhtemelen 15 yaşında köle olarak satın alınıp bir memlûk olarak yetiştirilmiş, yeteneği sayesinde hızla terfi ederek emirliğe kadar yükselmiştir. Mansure Muharebesi ve Ayn Calut Muharebesi'ni başarılı sevk ve idaresiyle bu muharebelerin kazanılmasında başrol oynamış ve ün kazanmıştır. Mısır Eyyûbî sultanı Turanşah'ı bir suikastla öldürmesinden sonra Kutuz sultan olmuş, Baybars çeşitli nedenlerle onu da öldürerek Memluk Sultanlığı hükümdarı olmuştur. Devletin gerçek anlamda kurucusu olarak kabul edilir. Pek çok Haçlı kalesini ve kentini ele geçirmiş, Levant'daki Haçlı varlığını birkaç sahil kentine kadar daraltmış, İlhanlılar'ın Kuzey Suriye'deki varlığına son vermiştir. Anadolu Selçuklu Devleti'ni İlhanlı işgalinden kurtarmak için Anadolu'ya bir sefer düzenlemiş olmasına rağmen Anadolu Selçuklu yöneticilerinden vadedilen desteği göremeyince ülkesine geri dönmüştür.

<span class="mw-page-title-main">II. Gıyâseddin Keyhüsrev</span> 1237–1246 yılları arasındaki Anadolu Selçuklu sultanı

II. Gıyaseddin Keyhüsrev, 1237-1246 arasında Anadolu Selçuklu Sultanı.

<span class="mw-page-title-main">I. Gıyâseddin Keyhüsrev</span> Türkiye Selçuklu Sultanı

I. Gıyaseddin Keyhüsrev Türkiye Selçuklu Sultanı ve II. Kılıç Arslan'ın oğludur. İki değişik dönemde tahta çıktı.

IV. Kılıç Arslan, Türkiye Selçuklu Sultanı ve II. Gıyaseddin Keyhüsrev'in oğludur.

II. İzzeddin Keykavus Türkiye Selçuklu Sultanı ve II. Gıyaseddin Keyhüsrev'in büyük oğludur.

II. Alâeddin Keykubad Anadolu Selçuklu Sultanı II. Gıyaseddin Keyhüsrev ile Gürcü Hatun'un küçük oğludur.

III. Gıyaseddin Keyhüsrev, Anadolu Selçuklu Sultanı ve IV. Kılıç Arslan'ın oğludur.

<span class="mw-page-title-main">Sadeddin Köpek</span> Anadolu Selçuklu Devleti emiri ve devlet adamı

Sadeddin Köpek, Anadolu Selçuklu Devleti'nin devlet adamı, emiri ve baş mimarıdır. Sultan I. Alaeddin Keykubad ve II. Gıyaseddin Keyhüsrev dönemlerinde görev yapmış ve devlet yönetiminde büyük söz sahibi olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Pervâneoğulları Beyliği</span> Karadeniz kıyılarında 1277 yılında kurulmuş II. Dönem Anadolu Türk Beyliği

Pervâneoğulları Beyliği, Sinop ve Karadeniz kıyılarında 1277 yılında kurulmuş II. Dönem Anadolu Beyliği'dir. Kurucusu Muînüddin Süleyman'ın oğlu Muînüddin Mehmed'dir.

<span class="mw-page-title-main">Sâhib Ata</span>

Sahib Ata Fahrettin Ali, Selçuklu büyük veziridir. Sahip Ata Fahrettin Ali, daha çok Sâhib Ata veya Sahib diye tanınırdı.

<span class="mw-page-title-main">Muînüddin Süleyman</span>

Pervâne Muineddin Süleyman,, Anadolu Selçuklu dönemi devlet adamı.

Kraliçe Rusudan, Bagrationi hanedanına mensuptur, Gürcü Krallığını 1223-1245 yılları arasında yönetmiştir.

<span class="mw-page-title-main">VI. Davit</span>

VI. Davit Narin, Bagrationi hanedanına mensup Gürcü kralı. Gürcü Krallığını 1245-1259 yılları arasında yönetmiş, Moğol İmparatorluğu işgali altındaki dönemde 1259 yılından ölümüne dek İmereti Krallığının hükümdarı olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Gürcü Hatun</span> Anadolu Selçuklu sultanının eşi

Gürcü Hatun (fl. ?-1286?), Gürcü prenses. Anadolu Selçuklu Devleti sultanı II. Gıyaseddin Keyhüsrev'in eşlerinden biri, II. Alâeddin Keykubad'ın annesidir.

Kerimüddin Mahmud-i Aksarayî ya da gerçek adıyla Mahmud bin Muhammed, ne zaman ve nerede doğduğu ve öldüğü bilinmeyen Selçuklu memur ve yazar. Yazdığı Müsâmeretü'l-Ahbâr isimli eser günümüzde İbn Bîbî'nin el-Evâmirü'l-Alâiyye fi'l-umûri'l-Alâiyye'sinin ardından Selçuklu tarihi hakkındaki en önemli kaynak olarak kabul edilmektedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.