İçeriğe atla

Hatı Çırpan

Kontrol Edilmiş
Hatı Çırpan
DoğumSatı Çırpan
1890
Kazan, Ankara
Ölüm21 Mart 1956
Tanınma nedeniTBMM'ye giren ilk 18 kadın milletvekilinden biridir.

Hatı Çırpan (Satı Kadın; d. 1890 - ö. 21 Mart 1956),[1] Türk siyasetçi.

Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk kadın köy muhtarlarından ve ilk kadın milletvekillerindendir. Türkiye'de kadınlara seçme ve seçilme hakkının tanınmasından sonra 1935 Türkiye genel seçimlerinde aday olup ilk kadın milletvekilleri olarak meclise giren kadınlardan olmuş ve TBMM V. dönem Ankara milletvekili olarak görev yapmıştır.

Yaşamı

1890'da Ankara'nın Kazan Köyü'nde doğdu. Babası Kara Mehmet Efendi, annesi Emine Hanım'dır.[2]

Daha genç bir kadınken babasının ölümü üzerine babasından kalan miras için köyün zorbalarından Kara Yusuf ile mücadele etti. Bu mücadeleyi kazanınca, gerçek adı Hatice olmasına rağmen, Satı Ağa olarak anılmaya başlandı.

Balkan Harbi sırasında gırtlağından yaralanmış bir asker olan Halil Çırpanoğlu'nun eşiydi.[3][4] Beş çocuk annesiydi.[5]

İstiklâl Harbi'nde orduya malzeme yetiştirmek için mücadele verdi. Çiftçilik yaptı. Harf İnkılabı'nın ardından açılan Millet Mektepleri'nde okuma-yazma öğrendi. 26 Ekim 1933'te kadınlara muhtar olma hakkı verilmesi sonrasında Kazan köyünün muhtarlık seçimlerini kazandı ve babasının ardından muhtar seçildi. Türkiye'nin ilk kadın muhtarlarından biri oldu.[6] 1935 seçimlerinde TBMM'ne giren 18 kadın milletvekilinden biri olmuştur.[4]

1934 yılında Kızılcahamam'a giderken Halkavun Nahiyesi'nden geçen Mustafa Kemal ile tanıştı. Rivayete göre bu ziyaret sırasında kendisine doğum tarihini soran Mustafa Kemal'e, 1890 doğumlu olmasına rağmen 19 Mayıs 1919'da doğduğunu söylemiş, o tarihten önce yaşamadığını ifade etmişti.[7] Mustafa Kemal'in tavsiyesiyle 1935 Türkiye genel seçimlerinde milletvekili adayı oldu. 8 Şubat 1935'te 1273 oyla Ankara milletvekili olarak TBMM'ye girdi. Mecliste Ziraat Komisyonu'nda görev almıştır.

O dönemde Hatti ile ilgilenen Mustafa Kemal'in isteği üzerine Satı adını Hatı olarak değiştirmiştir. Kamuoyunda Satı Kadın olarak bilinse de TBMM kayıtlarına adı Hatı Çırpan olarak geçer. Hatı, Mustafa Kemal'in Orta Asya Türkleri arasında ün yapan bir kadından esinlenerek kendisine verdiği bir isimdir.

Satı Kadın, meclise girdikten sonra yaptığı röportajlarda evli çiftlerin boşanması halinde çocukların zarar gördüğü ve bu yüzden boşanmamaları gerektiği yönünde görüş bildirip mecliste boşanmanın engellenmesine yönelik çalışacağını, ayrıca köylülere modern tarım araç-gereçlerinin temini ve köylere yol, su, sağlık ve eğitim hizmetlerinin götürülmesi için girişimleri destekleyeceğini söylemiştir. Halkevi çalışmalarının yaygınlaştırılması için de gayret göstermiştir.

Ankara'da milletvekilliği yaptığı süre zarfında bir köy evinde yaşamış, köyünden gelenleri bu evde ağırlamıştır ve milletvekilliği yapmadığı zamanlarda da köylüsünün sorunlarıyla ilgilenmiştir.

Satı Kadın, milletvekilliği görevini tamamladıktan sonra Kahramankazan'a döndü. 21 Mart 1956 günü öldü.

Kahramankazan'da anıt mezarı bulunur ve evi restore edilerek müze haline getirilmiştir.[8]

Galeri

  • Satı Kadın meclis kürsüsünde, 1935.
    Satı Kadın meclis kürsüsünde, 1935.
  • Kahramankazan'da kendisinin ismini taşıyan parkta Satı Kadın'a dair bir anıt.
    Kahramankazan'da kendisinin ismini taşıyan parkta Satı Kadın'a dair bir anıt.
  • Satıkadın Müzesi'nin önündeki Satı Kadın'ın büstü.
    Satıkadın Müzesi'nin önündeki Satı Kadın'ın büstü.
  • Satı Kadın'ın mezarı.
    Satı Kadın'ın mezarı.
  • Mezarın arkasında kendisini anlatan bir yazı.
    Mezarın arkasında kendisini anlatan bir yazı.

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2016. 
  2. ^ Duroğlu, Sibel (2007). "Türkiye'de İlk Kadın Milletvekilleri" (PDF). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yüksek Lisans Tezi). ss. 69-72. 7 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Mart 2016. 
  3. ^ Dolapçı, Ercan. "Satı Kadın Başını Nasıl Açtı?". 14 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2016. 
  4. ^ a b "Hatı (Satı) Çırpan (Oğlu) (1890-1956)". Atatürk Ansiklopedisi. 22 Mart 2021. 30 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2023. 
  5. ^ "Hatı (Satı) Çırpan kimdir". Ensonhaber. 21 Mart 2013. 25 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2022. 
  6. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2007. 
  7. ^ Özdil, Yılmaz (25 Ocak 2017). "Pranga". Sözcü. 29 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2017. 
  8. ^ "Satı Kadın Unutulmadı". 16 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2016. 

Dış bağlantılar

  • Muhammet Yıldız Türkiye'de Kadın Haklarının Siyasi Gelişimi Basılmamış Yüksek Lisans Tezi Erzurum,2012.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kahramankazan</span> Ankaranın bir ilçesi

Kahramankazan, eski ve halk arasındaki adıyla Kazan, Ankara ilinin bir ilçesidir.

<span class="mw-page-title-main">Fakihe Öymen</span> Türk siyasetçi

Fakihe Öymen,, Türk eğitimci ve siyasetçi. Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk kadın milletvekillerindendir. Türkiye Büyük Millet Meclisinin V., VI., VII., VIII. dönemlerinde İstanbul ve Ankara milletvekilliği görevlerinde bulundu.

<span class="mw-page-title-main">Fatma Şakir Memik</span> Türk hekim ve politikacı

Fatma Şakir Memik, Türk tıp doktoru ve siyasetçidir.

<span class="mw-page-title-main">Türkân Örs Baştuğ</span> Türkiyenin ilk kadın MVlerinden

Türkan Örs Baştuğ, Türk öğretmen ve siyasetçidir.

<span class="mw-page-title-main">Ayşe Şekibe İnsel</span> TBMM 5. dönem Bursa milletvekili (1886 – 1970)

Ayşe Şekibe İnsel (Akkavuk), Türk siyasetçidir.

Mustafa Murat Sökmenoğlu, Türk siyasetçidir. Hatay Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Tayfur Sökmen'in oğludur.

<span class="mw-page-title-main">İlk Türk kadın milletvekilleri listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Kadınların ilk kez oy kullandığı TBMM 5. Dönem seçimleri 8 Şubat 1935 Türkiye genel seçimlerinde yapıldı ve 17 kadın milletvekili ilk kez meclise girdi. Ara seçimlerde bu sayı 18'e ulaştı.

<span class="mw-page-title-main">Meliha Ulaş</span> Türk politikacı

Ayşe Meliha Ulaş Ekeman, Türk siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Esma Nayman</span> Türk politikacı

Fatma Esma Nayman, Türk öğretmen, siyasetçi ve çevirmen.

<span class="mw-page-title-main">Hatice Özgener</span> TBMM üyesi

Hatice Özgener, Türk öğretmen, siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Recep Zühtü Soyak</span> Türk siyasetçi

Recep Zühtü Soyak, Türk siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">1935 Türkiye genel seçimleri</span> TBMM 5. dönem milletvekillerini belirleyen seçim

1935 Türkiye genel seçimleri, 8 Şubat 1935 tarihinde 5. dönem milletvekillerini belirlemek için yapılmış genel seçimlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de kadınlara seçme ve seçilme hakkının tanınması</span> Atatürk devrimleri sonucu, yerel seçimlerde 1930, genel seçimlerde 1934ten beri kullanılan siyasi hak

Kadınlara seçme ve seçilme hakkının tanınması, 1930’larda, Türkiye’de kadınların siyasi haklarını kazanması için gerekli yasaların çıkarılmasını ifade eder. Kadınların siyasi hayatta seçme ve seçilme hakkını elde etmesi; toplumsal hayatta gerçekleşen Atatürk Devrimleri’nden birisidir.

<span class="mw-page-title-main">Mecdi Boysan</span> Türk iş insanı

Mustafa Mecdi Nizami Baysan, Türk iş insanı, CHP Edirne eski milletvekili.

<span class="mw-page-title-main">1931 Türkiye genel seçimleri</span> TBMM 4. dönem milletvekillerini belirleyen seçim

1931 Türkiye genel seçimleri, 25 Nisan 1931 tarihinde, TBMM 4. Dönem milletvekillerinin belirlenmesi için yapılan seçimler. Katılımın bir önceki seçimde düşük olmasından dolayı bu seçimde katılımı artırmak için propaganda çalışması yapılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Ekrem Demiray</span> Türk siyasetçi

Ahmet Ekrem Demiray -, Türk siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Murat Bakan</span> Türk politikacı

Murat Bakan, Türk siyasetçi ve avukat. 2015 Seçimlerinde Cumhuriyet Halk Partisi'nden İzmir Milletvekilliği'ne adaylığını koyarak milletvekili olmuştur. 26., 27. ve 28. Dönem CHP İzmir Milletvekili olarak TBMM'de görevine devam etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Satıkadın Müzesi</span> Ankaranın Kazan ilçesindeki bir müze

Satıkadın Müzesi, Ankara'nın Kahramankazan ilçesinde bulunan bir müzedir. 2012 yılında kurulması kararlaştırılan müze, 2014 yılında hizmete girmiştir. Cumhuriyet'in ilk kadın milletvekillerinden olan Satı Çırpan'a ait olan evin, belediye tarafından restore edilip yenilenmesiyle oluşturulmuştur. Müzede; Çırpan'a ait eşya ve kıyafetlerin yanı sıra, tarihe tanıklık etmiş birçok fotoğraf ve tablo da sergilenmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Türk siyasetinde kadınların yeri</span> Türk siyasetinde kadının konumuna genel bakış

Türkiye'de kadınların ulusal siyasette aktif katılımları vardır ve son seçimlerde Türk parlamentosunda kadın sayısı giderek artmaktadır.

1956 yılında Türkiye'deki olaylar.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.