İçeriğe atla

Hasköy Çeşmesi

Koordinatlar: 41°02′26″K 28°57′04″D / 41.04056°K 28.95111°D / 41.04056; 28.95111
Hasköy Çeşmesi
Çeşmenin ön cephesinden bir görünüm (Kasım 2022)
Harita
Diğer ad(lar)Yasef Çeşmesi
Genel bilgiler
Durumİşlevsiz
TürDuvar çeşmesi
Mimari tarzKlasik Osmanlı mimarisi
KonumBeyoğlu, İstanbul, Türkiye
Koordinatlar41°02′26″K 28°57′04″D / 41.04056°K 28.95111°D / 41.04056; 28.95111
YaptıranYasef
Tamamlanma1524 ya da 1525
Teknik ayrıntılar
Yapı sistemiKâgir
MalzemeTaş

Hasköy Çeşmesi ya da Yasef Çeşmesi,[1] İstanbul'un Beyoğlu ilçesindeki bir çeşmedir. 1524 ya da 1525 yılında Yasef adlı bir Yahudi tarafından yaptırılmıştır. Beyoğlu'nda tarihi tespit edilen ve günümüzde varlığını sürdüren en eski çeşmedir. Suyunun akmadığının kaydedildiği 1940'ların başından beri işlevsizdir.

Klasik Osmanlı mimarisi üslubunda, kesme taştan inşa edilen kâgir bir yapıdır. Mermerden imal edilen ayna taşının üzerinde bitki motifli kabartmalar vardı. Taştan teknesi, sivri kemerle sonlanan bir nişin içinde konumlanıyordu. Kemerin üzerinden geçen bir silme, yapının üst sınırını oluştururken kemerin altında iki satırlık yapım kitâbesi vardı. Günümüzde çeşmenin tüm yüzeyleri sıvayla kaplanmış olup ayna taşı, kitâbesi ve teknesi doldurulmuş, üzerine ise bir ev inşa edilmiştir.

Tarihi

Kitâbesine göre çeşme, Yasef adlı bir Yahudi tarafından 1524 ya da 1525 yılında yaptırıldı.[a] Semavi Eyice, "Mehlisedek" olarak okuduğu kitâbesinin son kelimesinden yola çıkarak bu kişinin, Mehlisedek'in oğlu olduğunu yazar.[2] Beyoğlu'nda, tarihi tespit edilen ve günümüzde varlığını sürdüren en eski çeşmedir.[3][4] 1945'teki eserinde İbrahim Hilmi Tanışık, harap hâldeki çeşmenin suyunun akmadığından, musluğunun koparılıp teknesinin molozla doldurulduğundan, tas yuvalarının yüzünü süsleyen mermerin dış kenarlarının kırılarak yuvaların şekillerinin bozulduğundan bahseder.[3] 1975'te, çeşme haznesinin üç yüzünün de sıvayla kapatıldığı ve nişini bir barakaya çeviren bir ayakkabı tamircisinin burada çalıştığı kaydedilir.[5] Günümüzde ise çeşmenin üzerine bir ev inşa edilmiş durumdadır.[6]

Hasköy Çeşmesi, İstanbul 1 Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulunun 25 Eylül 1991 tarih ve 2992 sayılı kararıyla bir kültür varlığı olarak tescil edilip korumaya alındı. İstanbul 2 Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulunun 1 Haziran 2017 tarih ve 5476 sayılı kararıyla tescil durumu güncellenerek I. koruma durumuna geçti.[7]

Konumu ve mimarisi

İstanbul'un Beyoğlu ilçesinin Keçecipiri Mahallesi'ndeki Bactar Sokağı'nda, 6 ve 8 numaralı yapılar arasındaki kadastral boşlukta konumlanan bir duvar çeşmesidir.[4][7][8] Klasik Osmanlı mimarisi üslubunda, kesme taştan inşa edilen kâgir bir yapıdır. Çizgili mermerden imal edilen ayna taşının üzerinde bitki motifli kabartmalar vardı. Taştan teknesi, sivri kemerli bir nişin içinde konumlanıyordu. Kemerin üzerinden geçen bir silme, yapının üst sınırını oluşturuyordu.[3][5][6][9] Kemerin altında konumlanan yapım kitâbesinin sülüs tekniğiyle işlenen metni şu şekildeydi:[3]


Metin

طقوز یوز اوتوز برده چشمه
بنا ایده ياصف ولد موحى لد کله
٩۳۱

Transkripsiyonu

Dokuz yüz otuz birde çeşme
Bina ide Yasef Veled Muhiledekle/Mehlisedek[b]
931

Haznesi tonozlu olan çeşmenin üstü çatısız ve toprakla kapalıydı.[3] Günümüzde tüm yüzeyleri sıvayla kapalı olan çeşmenin ayna taşı, kitâbesi ve musluğu sökülmüş; taş teknesi doldurulmuş; ayna taşının her iki yanında konumlanan tas yuvaları kapatılmış durumdadır. Üzerine inşa edilen evin giriş kısmı, haznesinin üzerinde yer alır.[6]

Ayrıca bakınız

Notlar

  1. ^ Kitâbesindeki 931 yılı, miladi takvimde 1524 ya da 1525'e denk gelir.
  2. ^ Kitâbenin özgün metni, Tanışık'tan alıntı olup metnin son kelimesinin anlaşılmadığı ve "muhtemelen" bir lâkap olduğu notu düşülür.[3] Semavi Eyice ise son kelimeyi Mehlisedek olarak okur ve "Mehlisedek'in oğlu Yasef" anlamını verir.[2]

Kaynakça

Wikimedia Commons'ta Hasköy Fountain ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
  1. ^ Eyice, Semavi (1978). "Tarihde Küçükçekmece". Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi (6-7): 57-123. 
  2. ^ a b Eyice, Semavi (1993). "Çeşme". TDV İslâm Ansiklopedisi. 8. Türkiye Diyanet Vakfı. s. 281. ISBN 9789753894357. 
  3. ^ a b c d e f Tanışık, İbrahim Hilmi (1945). "1 - Hasköy Çeşmesi". İstanbul Çeşmeleri. 2. İstanbul: Maarif Matbaası. s. 2. 
  4. ^ a b "Hasköy Çeşmesi (H.931 - M.1524)". Su Vakfı. 12 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ a b Egemen, Affan (Ekim 1993). "483 - Hasköy Çeşmesi". İstanbul'un Çeşme ve Sebilleri. İstanbul: Arıtan Yayınevi. s. 358. 
  6. ^ a b c Göncüoğlu, Süleyman Faruk (Ocak 2005). Tarihte Hasköy. İstanbul: SİNPAŞ Holding Yapı Kültür Yayınları. s. 172. 
  7. ^ a b İstanbul II Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu - Karar (PDF), İstanbul: İstanbul 2 Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu, 1 Haziran 2017, 11 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF), erişim tarihi: 11 Haziran 2023 
  8. ^ Ertuğ, Necdet, (Ed.) (2006). "732 Beyoğlu Baştan Sokağı'ndaki Çeşme". İstanbul Tarihî Çeşmeler Külliyatı. 3. İstanbul: İSKİ Genel Müdürlüğü. s. 244. ISBN 9789944100335. 
  9. ^ Bayfidan, Dilek (2018). 19. Yüzyıl Beyoğlu Çeşmeleri (yüksek lisans). Denizli: Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı. s. 94. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Bereketzade Çeşmesi</span>

Bereketzade Çeşmesi, İstanbul'un Beyoğlu semtinde yer alan bir duvar çeşmesidir.

<span class="mw-page-title-main">İshak Ağa Çeşmesi</span> İstanbulda çeşme

İshak Ağa Çeşmesi, Onçeşmeler, On Çeşmeler, Beykoz Çeşmesi, Behruz Ağa Çeşmesi ya da I. Mahmud Çeşmesi, İstanbul'un Beykoz ilçesindeki bir çeşmedir. I. Süleyman'ın has odabaşı olarak görev yapan Behruz Ağa tarafından, daha önceleri bir Bizans çeşmesinin bulunduğu alana yaptırıldı. Zamanla harap hâle gelen ve suyu akmayan çeşme, Temmuz 1746'da başlayan ve 1746 ya da 1747 yılında tamamlanan çalışmalar sonucunda İstanbul Gümrük Emini İshak Ağa tarafından yenilendi. İnşa edildiği dönemde bir mesire alanında yer alırken bölgede yapılaşmanın artmasıyla şehir dokusu içinde kaldı. 1948 öncesinde üç; 1948-1950, 1986, 2005-2006 ve 2016-2017 yıllarında ise birer kez onarımdan geçti. Yapılan değişikliklerle kemerleri, üst örtüsü ve yan cephelerinde değişiklikler meydana gelirken kalemişi süslemeler eklendi. 1972'den beri korunması gereken tarihî eser statüsünde olan çeşme, Vakıflar Genel Müdürlüğü mülkiyetinde olup günümüzde işlevseldir.

<span class="mw-page-title-main">Sineperver Valide Sultan Çeşmesi (Fatih)</span> İstanbulun Fatih ilçesindeki bir çeşme

Sineperver Valide Sultan Çeşmesi ya da Kanlı Çeşme, İstanbul'un Fatih ilçesindeki bir çeşmedir. Ayşe Sineperver Sultan tarafından 1825 ya da 1826'da yaptırıldı. 1994 yılı itibarıyla suyu akmayan çeşme, 2009'daki restorasyonu sonucunda işlevsel hâle getirildi. Musluğunun tahrip edilmesinin ardından 2015 itibarıyla bir kez daha işlevini yitirse de 2018'deki restorasyonuyla birlikte tekrar faaliyete geçti.

<span class="mw-page-title-main">Hasan Rıza Paşa Çeşmesi (Osmanağa)</span> İstanbul, Kadıköyde yer alan tarihî bir çeşme

Hasan Rıza Paşa Çeşmesi ya da Rıza Paşa Çeşmesi, İstanbul'un Kadıköy ilçesindeki bir çeşmedir. Hasan Rıza Paşa tarafından 1845 ya da 1846 yılında yaptırıldı. 1970'lerden itibaren tahrip edilmeye başlayan çeşme, işlevini de yitirdi. 2014'te tamamlanan restorasyon çalışmasıyla birlikte tekrar faaliyete geçti.

<span class="mw-page-title-main">Horhor Çeşmesi (Kırma Tulumba Sokağı)</span> Fatihteki bir çeşme

Horhor Çeşmesi ya da Horhor Acı Çeşmesi, Türkiye'nin İstanbul ilinin Fatih ilçesinde yer alan bir çeşmedir. Kaynaklar, I. Süleyman tarafından yaptırıldığı ya da daha öncesindeki döneme ait olduğuna dair farklı görüşler öne sürer. Üzerindeki onarım kitabesine göre 27 Mart 1876 tarihi civarında onarım gördü. Muslukları olmasa da 1966'ya kadar suyu akan çeşmenin tepesinde 2008 yılında yıkılana kadar ahşap bir ev vardı.

Türkiye'nin İstanbul ilinin Kadıköy ilçesindeki kayda değer çeşmeler şu şekildedir:

<span class="mw-page-title-main">Mısırlı Osman Ağa Çeşmesi (Kadıköy)</span> İstanbul, Kadıköyde yer alan tarihî bir çeşme

Mısırlı Osman Ağa Çeşmesi ya da kısaca Osman Ağa Çeşmesi, İstanbul'un Kadıköy ilçesinde yer alan bir çeşmedir. Üzerindeki kitâbesine göre Bâbüssaâde Ağası Mısırlı Osman Ağa tarafından 1621 ya da 1622'de yaptırılsa da bu kitâbenin bu çeşmeye ait olmayabileceği ihtimali de ortaya atılmıştır. Bir müddet sonra teknesi çukurda kalan ve işlevini de yitiren çeşme, 1980'lerde yapılan çalışmayla imar hattına taşındı ve kot farkı giderildi. Zaman içerisinde ön cephesine, dinlenme taşları ile onları birbirine bağlayan tekne ağzı taşı eklendi. 2020'de yapılan restorasyon çalışmasıyla birlikte tekrar faaliyete geçti.

Hasan Rıza Paşa Çeşmesi ya da Rıza Paşa Çeşmesi, Türkiye'nin İstanbul ilinin Kadıköy ilçesinde yer alan bir çeşmedir. Hasan Rıza Paşa tarafından 1852 ya da 1853 yılında yaptırılan çeşme; 1986'da Kadıköy Belediyesi, 1994-1995 yıllarında ise Mühürdar Lions Kulübü tarafından onarıldı.

Türkiye'nin İstanbul ilinin Beyoğlu ilçesindeki kayda değer çeşmeler şu şekildedir:

<span class="mw-page-title-main">Hoşyar Kadın Çeşmesi</span> İstanbul, Beyoğlunda yer alan tarihî bir çeşme

Hoşyar Kadın Çeşmesi ya da Huşyar Kadın Çeşmesi, İstanbul'un Beyoğlu ilçesindeki bir çeşmedir. Osmanlı Padişahı II. Mahmud'un eşi Hoşyar Kadın tarafından, kitâbesine göre "ölen kızı Mihrimah Sultan'ın ruhu için" 1840 ya da 1841 yılında yaptırıldı. Zaman içerisinde çeşmenin teknesi, yol hizasının altında kaldı. Günümüzde mülkiyeti Vakıflar Genel Müdürlüğünde olan ve suyu akmayan çeşmenin bir bölümü yıkık hâldedir.

Seyyid Paşa Çeşmesi, Türkiye'nin İstanbul ilinin Kadıköy ilçesinde yer alan eski bir çeşmedir. Günümüzde Erenköy ile Bostancı mahalleleri arasında uzanan Şemsettin Günaltay Caddesi üzerinde yer alıyordu.

Mahmud Efendi Çeşmesi ya da Mahmud Ağa Çeşmesi, İstanbul'un Beyoğlu ilçesindeki bir çeşmedir. 1538 ya da 1539 yılında yaptırılmıştır.

Abdi Kaptan Çeşmesi ya da Gedik Abdi Kaptan Çeşmesi, İstanbul'un Beyoğlu ilçesindeki bir çeşmedir. 1622 ya da 1623 yılında yaptırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Yahya Efendi Çeşmesi (Beşiktaş)</span> Beşiktaştaki bir çeşme

Yahya Efendi Çeşmesi, İstanbul'un Beşiktaş ilçesindeki bir çeşmedir. 1557 ya da 1558 yılında yaptırılmıştır.

Güzelce Ali Paşa Çeşmesi ya da Ali Paşa Çeşmesi, İstanbul'un Beyoğlu ilçesinde bulunan bir çeşmedir.

<span class="mw-page-title-main">İshak Ağa Çeşmesi (Beykoz Çayırı)</span>

İshak Ağa Çeşmesi, Terazibaşı Çeşmesi ya da Terazi Çeşmesi; İstanbul'un Beykoz ilçesindeki bir çeşmedir. Eski İstanbul Gümrük Emini İshak Ağa tarafından 1749 ya da 1750 yılında yaptırıldı. Önceleri dört cephesinde de birer lüle ve tekne varken, ilerleyen dönemde iki cephesindeki lüleleri kapatıldı ve bu cephelerdeki tekneleri dolduruldu. 1970'te yapılan kanalizasyon çalışmaları esnasında çeşmenin suyu kesilse de 1972'de kitâbesinin olduğu cephesinin toprak seviyesinin altına indirilmesiyle tekrar işlevsel hâle geldi. Bu çalışmanın ardından çeşmeye, yapılan bir merdivenden inilerek ulaşılmaya başlanmıştı. 2005'teki restorasyonla bu kot farkı giderilerek çevre düzenlemesi ile bu cephedeki teknesi yapıldı. 2014'te ön cephesindeki lülenin bir muslukla değiştirildiği çeşme, günümüzde işlevseldir.

<span class="mw-page-title-main">İshak Ağa Çeşmesi (Ortaçeşme, Beykoz)</span> İstanbulun Beykoz ilçesindeki bir çeşme

İshak Ağa Çeşmesi ya da Palamar Çeşmesi, İstanbul'un Beykoz ilçesindeki bir çeşmedir. İstanbul Gümrük Emini İshak Ağa tarafından 1752 ya da 1753 yılında yaptırıldı. İnşa edildiği dönemde Beykoz Çayırı içinde yer alsa da, bölgedeki yapılaşmanın artmasıyla kent dokusu içinde kaldı. 1972 sonrasında özgün teknesinin şekli değiştirilen çeşme, günümüzde işlevseldir.

Abbas Ağa Çeşmesi, İstanbul'un Beşiktaş ilçesindeki bir çeşmedir. 1669 ya da 1670 yılında yaptırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Ali Bey Çeşmesi (Mevlanakapı)</span> Fatihteki yıkılmış bir çeşme

Ali Bey Çeşmesi ya da Halkalı Çeşmesi, İstanbul'un Fatih ilçesindeki bir çeşmeydi. Ali Bey tarafından, yine kendisinin yaptırdığı okulun bir duvarına bitişik olacak şekilde 1706 ya da 1707 yılında yaptırıldı. Millet Caddesi'nin inşası nedeniyle 1957 yılında yıkıldı.

<span class="mw-page-title-main">Zevki Kadın Çeşmesi</span>

Zevki Kadın Çeşmesi, İstanbul'un Beyoğlu ilçesindeki bir çeşmedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.