Helva, Türkiye'de, Balkan ülkelerinde ve pek çok Orta Doğu ülkesinde yaygın bir tatlı. Temel malzemeleri un ya da irmik, yağ, şeker, süt, kaymaktır. Türk mutfağında özellikle un helvası, irmik helvası ve tahin helvası yaygındır. Hindistan ve Bangladeş'te bezelye ve havuçtan mamul koyu kıvamlı bir akıcı tatlı olarak da yapılmaktadır. Türkiye gelenek ve göreneklerine göre doğumlarda, ölümlerde, askere giderken, hac dönüşünde, okula başlayan çocuklar için, yeni bir eve sahip olunca, okul bitince, yağmur dualarında, kuzunun sütten kesilme günü olan "yoğurt bayramı"nda, "çiğdem düğünü"nde çeşitli helvalardan biri yapılır ve eşe dosta dağıtılır. İslam kültüründe, 3 Aylar diye bilinen aylarının ilk gününde ev helvası yapılarak küçük kaseler içerisine konularak kapı atlamadan her komşuya dağıtılır.
Höşmerim ya da Hoşmerim, Marmara başta olmak üzere Ege, İç Anadolu bölgelerinde üretilen bir çeşit irmik helvasının adıdır; Türkiye'nin bazı illerinde ise un helvasına höşmerim denilmektedir. Rize'de ve diğer bazı Doğu Karadeniz yörelerinde de Kaymaklı taze süt süzgeçle süzülerek bir tavaya boşaltılır. Sonrasında tavaya mısır ununun, peynir ve tuzun eklenmesiyle Hoşmerim-Hoşmer (Höşmerim-Höşmer) yapılır. Doğu Karadeniz'de geleneksel olarak güneş duasına çocuklarca çıkıldıktan sonra evlerden toplanılan un, yağ, tuz, süt gibi yiyeceklerden helva ve höşmer yapılıp yenir.
Kemalpaşa tatlısı, Bursa'nın Mustafakemalpaşa ilçesinde, küçük süthanelerde üretilmeye başlanan bir peynir tatlısıdır. Halen 15'e yakın tesiste, günde 1 milyon adete varan üretim miktarlarına erişmektedir. Ramazan aylarında tüketim artmaktadır. Kemalpaşa Tatlısı, Mustafakemalpaşa Peynir Tatlısı veya Mustafakemalpaşa Tatlısı 18.06.2021 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.
İrmik helvası, irmiğin un, şeker, yağ ve arzuya göre çam fıstığı, su, süt gibi diğer katkılarla kavrulmasıyla elde edilen Türk tatlısıdır. Sıcak veya soğuk yenilebilir. Yüksek kalorili olan irmik helvası lif bakımından zengindir.
Türk mutfağı, Türkiye'nin ulusal mutfağıdır. Orta Asya, Selçuklu ve Beylikler ile Osmanlı kültürünün mirasçısı olan Cumhuriyet Dönemi Türk Mutfağı hem Balkan ve Orta Doğu mutfaklarını etkilemiş hem de bu mutfaklardan etkilenmiştir. Ayrıca Türk mutfağı yörelere göre de farklılıklar gösterir. Karadeniz mutfağı, Güneydoğu mutfağı, Orta Anadolu mutfağı gibi birçok yöreler kendilerine ait zengin bir yemek haznesine sahiptirler.
Kar Helvası, rendelenmiş buz veya temiz karın üzerine tatlı bir şurup ekilerek hazırlanan bir tatlıdır. Türkiye'nin batı ve güney illerinde rastlanan bir tatlıdır.
Dilber dudağı, bir çeşit hamur tatlısıdır. Bursa'da yapılan bir tatlıdır.
Şıllık, Şanlıurfa yöresine özgü bir tatlıdır.
Un helvası, kavrulmuş una, şeker ve suyla hazırlanan şerbet dökülerek hazırlanan bir Türk tatlısıdır.
Kar tatlısı, kış aylarında yapılan, daha çok Palandöken ve Sarıkamış'ta tüketilen tatlı.
Nişasta helvası, ana maddeleri nişasta, su, tereyağı ve şeker olan, ünlü bir Türk tatlısıdır. Erzurum nişasta tatlısı, boncuk helvası, tık tık helvası, nişasta palızası, tenem helva, sabuniye, kırma helva, hasuda, nişasta pelezesi, kum kum helva, tez pişti, dolu helva, hoşmani, hapısa, palıza, haside, reşadiye, pesude olan çeşitleri vardır.
Paluze (Felûzec), nişasta ve şekerle yapılan ve üzerine dövülmüş ceviz serpilerek servis edilen bir tür Osmanlı tatlısıdır. Kıbrıs mutfağında yer alır. Geleneksel Türk tatlılarındandır. Bolu yöresinde palize, Şanlıurfa yöresinde palıza, Aydın yöresinde pelvize, Samsun ve yöresinde palüze Mersin yöresinde paluza, denilmektedir. Diyarbakır mutfağında yer alır.
Levzine, malzemeleri çekilmiş badem, bal, su, tane badem olan Osmanlı mutfağında olan bir badem unu helvası veya badem ezmesidir. Lûz (لوز), Arapça badem demektir.Lâmiî Çelebi’nin Ferhâd ile Şîrîn Mesnevîsinde adı geçen tatlılardan biridir. Levzine helvasına Osmanlı Sürnameleri’nde adından sıkça bahsedilir. 1539 yılında Kanuni’nin şehzadelerinin Edirne Sarayı’ndaki ziyafet yemeğinde rastlanır. Levzine helvası lokmalık baklava dilimi şeklinde kesilir. Her bir dilimin üzerine yağsız bir tavada kavrulmuş iç badem saplanır.Erbil mutfağında yapılan tatlılardan biridir.
Hayrabolu tatlısı veya Hayrabol tatlısı, lor peyniri ile yapılan peynir tatlısıdır. Hayrabolu'da yapılır. Kullanılan lor peyniri kesinlikle tuzsuz olmalıdır. Kemalpaşa tatlısına benzese de ondan farklı şekilde hazırlanır. Tekirdağ Hayrabolu Tatlısı 09.08.2021 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.
Saraylı tatlısı, Damat Tatlısı, Çıtır Baklava, Muğla saraylısı bir çeşit şerbetli tatlıdır. Baklavaya çok benzer. Muğla'da yapılan bir tatlıdır. Genellikle içine ceviz konur. Osmanlı mutfağına ait bir tatlıdır.
Oklava tatlısı, oklava burması, büzme tatlı, cevizli oklava büzmesi bir çeşit şerbetli tatlıdır. Baklavaya çok benzer. Kırklareli, Edirne ve Tekirdağ'da yapılan bir tatlıdır.Genellikle içine ceviz konur. Osmanlı mutfağına ait bir tatlıdır. İsmini oklavaya sarılarak yapılmasından alır.
Sarığı burma tatlısı, sarı burma tatlısı, sar burma tatlısı, bir çeşit şerbetli tatlıdır. Oklava tatlısına çok benzer. Sivas'ta yapılan bir tatlıdır. Genellikle içine ceviz konur. Osmanlı mutfağına ait bir tatlıdır. İsmini oklavaya sarılarak yapılmasından alır. Benzer tatlılar Amasya'da tırtıl baklava, Erzurum'da kırım baklavası, Tokat'da oklava tatlısı, Erzincan'da lüle baklavası, Elazığ'da dolanger tatlısıdır.
Zırva tatlısı veya Zırvâ esas malzemesi nişasta, kuru üzüm, kuru incir, kuru kayısı olan tatlıdır. Osmanlı mutfağında bulunur. Osmanlı Devleti fetihlerle yeni topraklara kazandıkça, zırva da malzemesini değiştirmiştir. Bal, pekmez, hurma ve daha sonraları ceviz, çam fıstığı gibi maddelerin katılması ile aşure kıvamında bir tatlı haline gelmiştir. Bartın mutfağında yapılan çeşidi vardır.
Dolangel tatlısı, bir çeşit şerbetli tatlıdır. Oklava tatlısına çok benzer. Türkiye genelinde yapılmaktadır. İçine Antep Fıstığı veya ceviz konur. Osmanlı mutfağına ait bir tatlıdır. Benzer tatlılar Amasya'da tırtıl baklava, Erzurum'da kırım baklavası, Tokat'ta oklava tatlısı, Erzincan'da lüle baklavası, Sivas'ta Sarığıburma, Elazığ'da dolanger tatlısıdır. Gaziantep Dolangel Tatlısı 15.11.2021 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.
1236 Selçuklu Mutfağı: Dergâhtan Saraya Bir Aşk Hikâyesi, yemek kitabıdır. Muhammed Ömür Akkor tarafından yazılmıştır. Tirit, kalya-i birinci, akide şekeri gibi çeşitli tarifler verilmiştir. 1236 Selçuklu Mutfağı: Dergâhtan Saraya Bir Aşk Hikâyesi yemek kitabı Gourmand World Cookbook Awards 2013 “Dünyanın En İyi Mutfak Tarihi Kitabı” ödülünü almıştır.
