Harun Tletseruk - Turkipedia

Harun Tletseruk (1879, Düzce Pınarlar Köyü - 7 Aralık 1938, Düzce Pınarlar Köyü) Tletseruk / Tleseruk sülalesine mensup Adıge (Şapsığ) kökenli, eğitimci ve yazar.

Hayatı

Tletseruk / Tleseruk Harun, 1864 büyük Çerkes sürgününde Kafkasya'dan göç eden Hacı Yusuf Beyin oğludur. Öğrenimini Düzce'de ve İstanbul Fatih Medresesi'nde tamamladı.

Kariyeri

Harun Bey İstanbul'da öğretmenlik yaptı. 1908 yılında Çerkes İttihad ve Teavün (yardım) Cemiyeti'nin üyeleri arasında yer alarak önemli bazı görevler üstlendi. Arap harfleriyle Adıge dilinde hazırladığı bir ilmihali İstanbul İttihad ve Teavün Cemiyet yayınları arasında yayınlandı. 1911 yılında bazı Çerkes aydınlarının oluşturduğu bir grupla Kafkasya'ya gitti. Arap harfleriyle Adıge'ce alfabe hazırlayıp, yayınladı. Kuban yöresindeki Tahtamukay, Bjıhekuay, Şovgenovski ve diğer bazı yerleşim birimlerinde oluşturulan okullarda öğretmenlik ve okul müdürlüğü görevlerinde bulundu. İttihad ve Teavün Cemiyetinin yayınladığı Adıgece kitapların ve "Guaze" adlı gazetenin Kafkasya'da dağıtımını yaptı. Özellikle sıtma ile mücadele alanında yürütülen çalışmalara katıldı.

Kafkasya'da anadilde gazete yayınlanması için de çalışmalar yaptı ve aynı yıl bugünkü Krasnodar yöresinde iktidarı ele geçiren "Kuban-Karadeniz Devrim Komitesi" tarafından yayına hazırlanan "Krasna Kuban" gazetesinin redaktörlüğünü üstlendi. 1912 yılında yine Çerkes diasporasının desteği ile Pşimaho Kosok, Lu Traho, Kaspolet Ulagay, Batırbek Şardan, Paşabek Sultan, Sultan Dolet Girey, Mecid Hatağogu, Yedic Hatağogu, İsmail Bekuh, Keleşbey Tuğuruğ, Pşumaf Varço, Mahomet Şovmız, Canhot Hatko, Mışevost Nabeko, Kambulet Bjıhako, Kalevubat Siotoko, Tliukh Tliap ve İbrahim Hıdzetl gibi isimlerle Krasnodar'da kurulan "Çerkeskaya Blagotvoritelnoye Obşestva" isimli kültür ve sosyal dayanışma derneğinin kurucuları arasında yer aldı.

Sosyal Hayatı

Harun Bey, Beyaz Ordu'nun Kuban'da iktidarı ele geçirmesinden sonra, Kuzey Kafkasya'nın son Cumhurbaşkanı Pşimaho Kosok ile birlikte tutuklanmaktan, Kuban Çerkes Süvari Tümeni'nin komutanı General Sultan Kılıç Girey'in evine sığınmak suretiyle kurtulabilmişti. Ülkenin Kızıl Ordu tarafından işgalinden sonra, birçok aydın gibi o da önce Gürcüstan'a sonra da Türkiye'ye göç etmek zorunda kaldı (1922). Harun Tletseruk, doğduğu Hampıyhable köyünde (Pınarlar) imamlık, çitçilik ve muhtarlık yaptı. Harun Bey'in ilk eşi ve bir çocuğu Kafkasya'da öldü. İkinci eşinden olan Lütfiye ve Eminet adlarında iki kızı ve torunları halen Düzce'de yaşıyorlar. TBMM Üstün Hizmet Ödülü sahibi ve köy çocuklarının "Eğitim Babası" olarak tanınan Üstat Kazım Taymaz, Harun Beyin damadıdır. Hayatını Xabze kültürü davasına adayan Tletseruk Harun, 7 Aralık 1938'de öldü. Harun Beyin sağlığında kaleme aldığı bazı eserlerinin kıymeti pek bilinemedi ve bastırılamadan kayboldu.

Harun'un ağabeyi Abdurrahman Neşet Tletseruk (1877-1938), Süleyman Çelebi'nin "Mevlit" adlı eserini Adıge diline çevirmişti ve bu Adigece Mevlit 1916 yılında taş baskı olarak yayınlanmıştı.

Kaynakça

1.Berzeg Sefer E, Kafkas Diasporası'nda Edebiyatçılar ve Yazarlar Sözlüğü,,Sönmez Neşriyat; Samsun, 1995,s.242

2.Prof. M.A. Kumakhof, The Circassian Encyclopedıa, Moskova, 2006, s.778

3.Prof. Haydar Taymaz, sözlü anlatımı, Düzce,2009

İlgili Araştırma Makaleleri

Çerkesler ya da Adigeler, Kuzey Kafkasya'da, tarihi Çerkesya'nın yerli halkı olan etnik grup. Rus İmparatorluğu tarafından işlenen Çerkes Soykırımı'nın sonucunda Çerkeslerin çoğu öldürülmüş, kalanlar ise Osmanlı topraklarına sürülmüştür. Çerkesler Çerkesçe konuşur ve neredeyse tamamı Sünni Müslümandır. Çerkesya eski zamanlardan beri istilalara maruz kalmıştır; izole edilmiş arazisi, bitmeyen savaşlarla birlikte Çerkes ulusal kimliğini büyük ölçüde etkilemiştir. Çerkes bayrağı Çerkeslerin millî bayrağıdır ve yeşil zemin üzerinde dokuzu yay, üçü yatay şekilde on iki altunî yıldız ve üç çapraz oktan oluşur.

Adige Cumhuriyeti (AC), Kuzey Kafkasya'da Rusya Federasyonu üyesi bir cumhuriyet. Kafkas Dağlarının kuzeyinde, Krasnodar Kray sınırları içinde yer alır. Cumhuriyetin yazıçeviri olarak adı Respublika Adıgeya olup Adigeya olarak da bilinir. Adige Cumhuriyeti adını, günümüzde nüfusun daha azı durumunda olan Batı Çerkeslerinden alır. Başkenti Maykop'tur. Yüzölçümü 7.600 km², nüfusu 440327 (2010). Nüfus yoğunluğu 58.8'dir. Adige Devlet Üniversitesi cumhuriyetin üniversitesidir.

<span class="mw-page-title-main">Sedat Simavi</span> Türk gazeteci, yazar ve yönetmen (1896–1953)

Süleyman Sedat Simavi, Türk gazeteci, yazar ve karikatürist. Hürriyet gazetesinin kurucusudur.

İttihat ve Terakki Cemiyeti, sonraları İttihat ve Terakki Fırkası, Osmanlı İmparatorluğu'nda İkinci Meşrutiyet'in ilanına önayak olup 1908-1918 yılları arasında faaliyet gösteren, 21 Mayıs 1889 tarihinde kurulmuş bir siyasal hareket ve siyasi partidir. Triumvira sistemi ile yönetilen bir meclis yapısında egemenlik sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Tunalı Hilmi</span> TBMM üyesi

Abdullah Hilmi Tunalı, Türk siyasetçi. Meclis-i Mebûsan üyesi ve TBMM I., II. III. Dönem vekili.

Batı Çerkesleri ya da Batı Adığeleri, Kuzey Çerkesleri veya Adigeyler, Adigeler, Çerkeslerin bir kolu olan ve Rusya'ya bağlı Adigey Cumhuriyeti ile Krasnodar Krayı ile Çerkes Sürgünü'nde Çarlık Rusyası döneminde Kafkasya'dan Osmanlı İmparatorluğu topraklarına sürülüp tehcir ettirilen ve bugün Türkiye, Ürdün, Suriye ve İsrail gibi ülkelerde yaşayan Kuzey Kafkas halkı. Adigeler, Adigey Cumhuriyetinin 447.109 (2002) olan toplam nüfusunun % 24.2'sini oluşturur.

Adigece, Adığece veya Batı Çerkesçesi, Kuzeybatı Kafkas dilleri ailesinin Çerkes dilleri kolunda yer alan bir dildir. Aynı koldaki Kabardeyce ile karşılıklı anlaşılabilirliğe sahiptir. Kuzey Kafkasya’da yer alan eski Batı Çerkesya topraklarını kapsayan Adige Cumhuriyeti ile Krasnodar Krayı bölgelerinde ve Çerkes Sürgün ve Soykırımı ile Kafkasya'dan Osmanlı İmparatorluğu topraklarına zorla sürülen ve bugün Türkiye ve Ürdün gibi ülkelerde yaşayan Çerkesler tarafından konuşulur. Kiril alfabesiyle yazılan dil, geçmişte Arap ve Latin alfabeleriyle de yazılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Hüseyin Avni Lifij</span> Çerkes asıllı Türk vatandaşı ressam

Hüseyin Avni Lifij, Çerkes asıllı Türk vatandaşı ressam.

Şapsığ Ulusal Rayonu, Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'nde Krasnodar Krayı'na bağlı olarak 1924-1945 yılları arasında varlığını sürdürmüş olan etnik-bölgesel bir yönetim birimi.

<span class="mw-page-title-main">Ahmet Ziya Akbulut</span> Türk asker, ressam ve hattat

Ahmet Ziya Akbulut, Türk ressam ve hattat.

<span class="mw-page-title-main">Mehmed Şemseddin Paşa</span>

Mehmed Şemseddin Paşa, Osmanlı Devleti döneminde önemli görevlerde bulunan Çerkes - Ubıh kökenli bir devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Tletseruk Ailesi</span>

Tleseruklar, kuzeybatı Kafkasya'nın yerli halklarından olan Adigeler'in Şapsığ kabilesine mensup tarih öncesinden gelen bir Çerkes aile soyudur. Büyük göç öncesi Krasnodar eyaletinin Tuapse bölgesi ve Soçi’nin Lazarevski bölgesinde yaşarlardı. Bugün ise çoğunluğu Rusya'ya bağlı Adıge Cumhuriyeti'nin Pseytuk köyü olmak üzere, Türkiye'nin Aydın, Afyon, İzmir, Çanakkale, Adapazarı, Çorum, Yozgat, Samsun, Balıkesir ve Düzce vilayetlerinde yaşamaktadırlar.

<span class="mw-page-title-main">Şhaplı Osman Ferit Paşa</span> Osmanlı general

Şhaplı Osman Ferit Paşa, Birinci Ferik, Taşkışla Komutanı, Şeyhül Harem, Sultan Abdülaziz'in yaveri, Osmanlı Ordusu Generali.

Bjeduğlar, Rusya'ya bağlı Adıge Cumhuriyeti'nde yaşayan Batı Çerkeslerinden bir Çerkes boyu. Kafkasya'da nüfusları fazla iken, diasporada az sayıda bulunurlar. Adige bayrağında yer alan ve 12 Çerkes kabilesini temsil eden yıldızlardan biri de Bjeduğları ifade eder.

Çerkes dilleri, Kuzey Kafkasya’da, Rusya'ya bağlı Adigey, Karaçay-Çerkesya ve Kabartay-Balkarya cumhuriyetleri ile Krasnodar Krayı'nda yerli Çerkeslerin ve bugün Türkiye, Ürdün, Suriye ve İsrail gibi ülkelerde yaşayan diaspora Çerkeslerinin dili ya da lehçeleri birliğidir. Batı (ady) ve Doğu (kbd) olmak üzere her biri resmî olarak dil kabul edilen iki formu bulunur. En yakın akrabası 1992 yılında soyu tükenen Ubıhça [uby], en uzak akrabaları ise Abazaca [abq] ile Abhazca [abk] olup hepsi de Kuzeybatı Kafkas dilleri adıyla bir grupta toplanır. 17. yüzyılda Evliya Çelebi tarafından Çerkesçenin ilk kaydı yapılmıştır. Çerkesçe eklemeli dillerden olup ergatif yapı görülür.

Hayriye Melek Hunç Wıbıx/Çerkes yazar. Çerkeslerin ilk kadın yazarı sayılmaktadır.

Çerkes Kabasakal Mehmed Paşa (1854-1909), Sultan II. Abdülhamid döneminde ser hafiye olarak görev yapmış, aynı zamanda süvari feriki rütbesine sahip bir Osmanlı paşası. Hafiye teşkilatının en ünlü hafiyelerinden olan Kabasakal Mehmed Paşa göğsüne kadar gelen sakallarından dolayı kabasakal unvanını almıştır. 24 Temmuz 1908'de II. Meşrutiyet'in ilanından sonra halkın kendisine karşı galeyana gelmesi nedeniyle İstanbul'dan kaçmıştır. Ancak Mudanya'da yakalanıp Bursa, Orhaneli ilçesine sürgün edilmiştir. Burada 31 Mart Vakası'nın baş aktörlerinden Derviş Vahdeti'nin yakın arkadaşı ilçe kadısı ve halktan birkaç kişi ile birlikte İttihad-ı Muhammedi Cemiyetinin Bursa şubesini kurdu. Ancak herhangi bir etkinlik sağlayamadan buradan İstanbul'a kaçarken yakalanıp, diğer suçları göz önüne alınarak askeri mahkemede yargılanarak 14 Haziran 1909'da idamına karar verilmiş ve İstanbul'da asılmıştır.

Hüseyinzade Ali Turan, Azerbaycan Türkü doktor, ressam ve yazar.

Pşımaho Kotse, Çerkes yazar, aktivist ve Kuzey Kafkasya Dağlık Cumhuriyeti hükûmetinin ikinci lideri. 1917-1920'de Kuzey Kafkasya'nın en önde gelen siyasî figürlerinden biriydi.

Hüseyin Tosun Bey, Osmanlı siyasetçi.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.