İçeriğe atla

Hartapu

Hartapu, MÖ 13. yüzyılda[1] veya MÖ 8. yüzyılda[2][3] Anadolu'da yaşamış olan bir kraldır. Karaman sınırları içerisindeki Kızıldağ ve Karadağ yazıtları ile Aksaray, Ihlara'daki Burunkaya yazıtlarında adı geçmekte fakat kim olduğu kesin olarak bilinmemektedir.[3][4][5][6][7]

"Büyük Kral"[3] ve "Kahraman" unvanlarını taşıyan Hartapu, Murşili adında bir başka büyük kral ve kahramanın oğlu olduğunu belirtir. Bu "Murşili" muhtemelen, daha çok Urḫi-Teššub olarak bilinen[5] MÖ 1272-1267 yıllarında Hitit İmparatorluğu'nu yöneten[8] ve amcası III. Hattuşili tarafından tahttan indirilen Hitit Büyük Kralı III. Murşili ile aynı kişidir.[9]

Hartapu, III. Murşili'nin oğluysa MÖ 13. yüzyılın 2. yarısında Tarḫuntašša kralı olarak III. Mursili'nin küçük kardeşi olan amcası Kurunta'nın yerine geçmiş olabilir.[9][10] Hartapu'nun kraliyet unvanını kullanması, gaspçı III. Hattušili'nin torunları tarafından işgâl edilen Hattuşaş tahtındaki hakkını göstermek için Büyük Kral ve Kahraman unvanlarının Kurunta tarafından kullanılmasına benzer olabilir. Nesli devam ettirenler Kurunta'nın saltanatı sırasında IV. Tuthaliya ve Hartapu'nun saltanatı sırasında II. Şuppiluliuma'dır.

Hattuşaş'ın bilinen son büyük kralı ve Hartapu'nun bakış açısından gaspçı olan II. Şuppiluliuma'nın bir askerî sefer sırasında Tarhuntassa'yı fethettiği bilinmektedir. Bu, Hartapu'nun saltanatını sona erdirmiş olabilir. Tarhuntassa, yine büyük Hattuşaş kralı tarafından yönetilmiş ve Hitit İmparatorluğu'nun geri kalanıyla birlikte yıkılmış olabilir.[11]

Tarhuntassa, Hitit İmparatorluğu'nun çöküşünden sağ çıkmış da olabilir. Muhtemel kanıtlar, Karahöyük'teki Luvice hiyeroglif ile yazılmış bir yazıttan gelmektedir. MÖ 12. yüzyıla (sonrası?) tarihlenen bu yazıtta belirli bir Armanani, İr-Teššub adlı büyük bir kralın POCULUM ülkesine ziyaretini bildirir ve bu olayda büyük kral, POCULUM ülkesindeki üç şehrin kontrolünü Armanani'ye verir. İr-Teššub'un "Büyük Kral" olduğu kesindir ancak ülkesi bilinmemektedir. Bir hipotez göre Karkamış'ın Büyük Kralı ve Kuzi-Teššub'un halefi olduğudur. Diğer hipoteze göre ise aslında Tarhuntassa'nın Büyük Kralı olabileceğidir. Bu hipotez, Karahöyük Yazıtı ile Hartapu Yazıtları arasındaki epigrafik benzerliklere dayanmaktadır. Bu, Hartapu tarafından temsil edilen kraliyet soyunun en azından erken Demir Çağı'na kadar devam ettiği anlamına gelir.[12]

2019 yılında bir çiftçi, Türkmen-Karahöyük yakınlarında, Hartapu'nun Frigya'ya karşı kazandığı zaferi anmak için Luvice hiyerogliflerle yazılmış bir taş stel buldu.[13]

Kaynakça

  1. ^ Trevor Bryce: The World of the Neo-Hittite Kingdoms: A Political and Military History. Oxford, New York 2012, p. 145.
  2. ^ "Türkmen-Karahöyük". 23 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2021. 
  3. ^ a b c Leonard, Benjamin. "Luwian Royal Inscription: Türkmen-Karahöyük, Turkey". Archaeology Today (Ocak/Şubat 2021). s. 29. 11 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2020. 
  4. ^ "Karadağ Inscriptions". hittitemonuments.com. 7 Aralık 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2018. 
  5. ^ a b Trevor Bryce: The World of the Neo-Hittite Kingdoms: A Political and Military History. Oxford, New York 2012, p. 21 f.
  6. ^ "Oriental Institute archaeologists help discover lost kingdom in ancient Turkey". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2021. 
  7. ^ Dockrill, Peter (25 Ocak 2021). "Archaeologists in Turkey Have Discovered a Mysterious Ancient Kingdom Lost in History". Science Alert. 25 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2021. 
  8. ^ Trevor Bryce: The World of the Neo-Hittite Kingdoms: A Political and Military History. Oxford, New York 2012, p. 310.
  9. ^ a b Trevor Bryce: The World of the Neo-Hittite Kingdoms: A Political and Military History. Oxford, New York 2012, p. 22.
  10. ^ Trevor Bryce: The World of the Neo-Hittite Kingdoms: A Political and Military History. Oxford, New York 2012, p. 28 f.
  11. ^ Trevor Bryce: The World of the Neo-Hittite Kingdoms: A Political and Military History. Oxford, New York 2012, p. 29.
  12. ^ Trevor Bryce: The World of the Neo-Hittite Kingdoms: A Political and Military History. Oxford, New York 2012, p. 85 ff.
  13. ^ Ferreira, Becky (25 Şubat 2020). "Archaeologists Have Discovered a Lost Ancient Kingdom in Turkey". Vice (İngilizce). 25 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2020. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Hititler</span> Tunç Çağında Anadolu yarımadasının büyük çoğunluğunu egemenliği altına alan bir Hint-Avrupa kavmi

Hititler ya da Etiler, Tunç Çağı'nda Anadolu, Levant ve Kıbrıs'ta varlık göstermiş bir halk.

Tuvana Krallığı. MÖ 3000 ile 2000 yılları arasında Anadolu'da kurulan şehir devletlerinden birisi de Ön Hititler tarafından kurulan ve merkezi İlçenin 4 km güneyindeki aydınkent (İvriz) köyünde bulunan Tuvana Krallığı şehir devleti olup, bu devlet merkezi Aydınkent (İvriz) olmak üzere MÖ 1200 ile 742 yılları arasında hüküm sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">III. Hattuşili</span> Yaklaşık MÖ 1267-1237 tarihleri arasında hüküm sürmüş Hitit kralı

III. Hattuşili (Hattušili), yaklaşık MÖ 1267-1237 tarihleri arasında hüküm sürmüş Hitit kralıdır. II. Murşili'nin bilinen dördüncü ve en küçük oğludur. Daha kral olmadan önce Kizzuvatna orijinli bir rahibe olan, Puduhepa ile evlenmiş ve Puduhepa en söz sahibi Hitit kraliçelerinden biri olmuştur. Günümüzde Hititlerin başkenti Hattuşaş'ta yapılan kazılarda, III. Hattuşili'ye ait 200'ün üzerinde doküman bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Hattuşa</span> Hititlerin Geç Tunç Çağı dönemindeki başkenti

Hattuşa ya da Hattuşaş, Hititler'in Geç Tunç Çağı dönemindeki başkentidir. Çorum il merkezinin 82 km güneybatısındaki Boğazkale ilçesinde bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">II. Muvatalli</span>

II. Muvatalli, yıllarında hüküm sürmüş ve Mısır kralı II. Ramses'le Kadeş Savaşı'nı yapmış olan Hitit kralıdır.

Genç Tuthaliya kral olup olmadığı tartışmalı olan bir Hitit prensidir. M.Ö. 1350 yılında tahta çıktıysa bile aynı yıl içinde öldürülerek tahtı I. Şuppiluliuma'ya kaybettiği kesindir.

I. Tuthaliya MÖ 14. yüzyıl başlarında hüküm sürmüş Hitit kralıdır. MÖ 15. yüzyıl boyunca bir gerileme dönemi geçiren Hitit devletini yeniden çıkışa geçiren kral olarak kabul edilir.

Ura; güney Anadolu'da, Akdeniz kıyısında, Geç Bronz Çağı'nda ve Demir Çağında var olmuş, o dönemlerin çok önemli bir limanıdır. Muhtemelen modern Mersin ilinde, Silifke'nin yakınlarında ya da Gilindere'nin (Aydıncık) batısında bulunuyordu.

II. Şuppiluliuma, IV. Tuthaliya'nın oğlu, MÖ 1207-1178 yıllarında hüküm sürdüğü düşünülen Hitit İmparatorluğu'nun Yeni (Büyük) Krallık Dönemi'nin bilinen son kralı ve Asur kralı I. Tukulti-Ninurta'nın çağdaşıdır. Komutası altındaki bir donanma Kıbrıslıları yenilgiye uğratmıştır, bu olay aynı zamanda tarihte kaydedilmiş ilk deniz muharebesidir.

II. Tuthaliya, MÖ 14. yüzyılın ortalarında hüküm sürmüş Hitit kralıdır. Kral I. Arnuvanda’nın oğlu, I. Şuppiluliuma’nın babasıdır.

Kurunta MÖ 13. yüzyılın sonlarında yaşamış Hitit prensi ve Tarhuntassa ülkesi kralıdır. Hitit kralı IV. Tuthaliya'nın hükümdarlığı sırasında çok kısa bir süre için Hitit başkentini ele geçirip kendini büyük kral ilan etmiş olabileceği ileri sürülmüştür.

II. Murşili, babası II. Muvatalli'nin ölümünün ardından MÖ 1272, yılında tahta çıkmış ve sadece birkaç yıl hüküm sürdükten sonra amcası III. Hattuşili tarafından tahttan indirilerek sürgüne gönderilmiş bir Hitit kralıdır. Hitit kaynaklarında ismi genellikle Urhi-Teşup olarak geçmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Seha Irmağı Ülkesi</span>

Seha Irmağı Ülkesi, MÖ 2. binyılda Hititler'den kalma çivi yazılı tabletlerden varlığı anlaşılan, Batı Anadolu'da, Gediz ve Bakırçay ırmakları arasında kalan tarihsel bir ülkedir. Seha Irmağı, Gediz ya da Bakırçay'dan ikisinden biri olmalıdır. 2014 yılında Prof Dr. Engin AKDENİZ tarafından keşfedilen ve Manisa ve Batı Anadolunun en büyük höyüğü olan ve gediz nehrinin en büyük kolu olan Selendi Çayı kenarına kurulmuş olan Manisa'nın Selendi İlçesi'ndeki Ters Tepe Höyüğünün Seha Nehri Ülkesi'nin merkezi olduğunu göstermektedir. Hitit çivi yazılarında batı anadolu olduğu anlaşılan ve arzawa federasyonuna dahil krallıklardan biri olan bu krallık Hitit devletine karşı iki yüzlü politika uygulamıştır.

II. Murşili, Yeni Krallık Dönemi'nde Hitit hükümdarı (MÖ.1321–1295).

<span class="mw-page-title-main">Patin</span> MÖ I. binyılda Anadolu ile Mezopotamyanın birleşim sahasında hüküm süren geç Hitit krallığı

Patin ya da Unki, MÖ 1. binyılda Anadolu ile Mezopotamya'nın birleşim sahasında hüküm süren geç Hitit krallığı.

<span class="mw-page-title-main">Hayasa-Azzi</span>

Hayasa-Azzi veya Azzi-Hayasa Geç Tunç Çağınde Ermeni Yaylası'nda hüküm sürmüş iki krallıktan oluşan konfederasyondur. Konfederasyon, Güney Trabzon'da hüküm sürmüş Hayasa, ve Fırat ile Hayasa'nın arasında var olmuş Azzi krallıklarından meydana gelmektedir. Hayasa-Azzi konfederasyonu, MÖ 14. yüzyılda Hititler ile çatışmıştır. Bu çatışma, MÖ 1190 civarında Hatti'nin çöküşüne yol açmıştır.

Haballa olarak da yazılan Hapalla, M.Ö. 14. yüzyılın ortalarında Orta-Batı Anadolu'da hüküm sürmüş bir krallıktı. Nüfusunun Luvi dili konuştuğu Hapalla, Arzava devletleri arasında en doğuda olanlardan biriydi. Hapalla krallığı en azından M.Ö. 13. yüzyılın sonuna kadar varlığını sürdürdü. Hüküm sürdüğü dönemin çoğunluğu boyunca bir Hitit vasalı olarak kaldı. Bölge, M.Ö. 1180'de Deniz Halkları tarafından ele geçirildi.

Kupanta-Kurunta, Arzava'nın kayıt altına alınmış ilk kralıdır. M.Ö. 15. yüzyılın sonlarında yaşamış olan Kupanta-Kurunta, Hitit kralları I. Tuthaliya I ve I. Arnuvanda tarafından savaşta yenilgiye uğratılmıştır. Ardından Zippaşla'da Arnuvanda'nın vasalı olan Madduvatta'ya saldırmıştır. Madduvatta ile evli olan bir kızı bulunmaktadır.

Pihhuniya, II. Murşili'nin yıllıklarında anlattığına göre "kral gibi yöneten" bir lider olup metinlerde Kaşkalar'ı kral gibi yönettiği söylenen tek kişiydi. MÖ. 19. yüzyılın ikinci yarısında yaşadı.

<span class="mw-page-title-main">İştuanda</span>

İştuanda ya da İştunda, Demir Çağı'nda güneydoğu Anadolu'daki Tabal bölgesinde varlık göstermiş, Luvice konuşan bir Geç Hitit devleti idi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.