Harriet Tubman
Harriet Tubman | |
|---|---|
 Harriet Tubman, 1885. | |
| Doğum | Araminta "Minty" Ross Mart, 1822 Dorchester County, Maryland, ABD |
| Ölüm | 10 Mart 1913 (90–91 yaşında) Auburn, New York, ABD |
| Ölüm sebebi | Zatürre |
| Defin yeri | Fort Hill Cemetery, Auburn, New York, A.B.D. |
| Diğer ad(lar)ı | Minty, Moses |
| Tanınma nedeni | Kölelik karşıtı, hemşire, Süfrajet, sivil haklar eylemcisi |
| Siyasi parti | Cumhuriyetçi |
| Din | Hristiyanlık |
| Evlilik |
|
| Çocuk(lar) | Gertie (evlatlık) |
| Akraba(lar) |
|
| İmza | |
 | |
Harriet Tubman, (doğum adı: Araminta "Minty" Ross; d. Mart 1822, Maryland, ABD – ö. 10 Mart 1913, Auburn, New York, ABD) Siyahi Amerikalı kölelik karşıtı eylemci, Süfrajet, Sivil haklar eylemcisi ve Amerikan İç Savaşı sırasında Konfederasyon aleyhine çalışıp Birlik lehine casusluk yapmış hemşire.
Köle olarak doğan Tubman, 1849 senesinde kölelikten kaçarak Pensilvanya, Philadelphia'ya gitmiştir. Daha sonra Maryland'e tekrar dönerek ailesini de kölelikten kurtarmıştır. "Yeraltı Demiryolu" (Underground Railroad) adını verdiği gizli yollar ve güvenli evleri tesis etmiş ve kölelik karşıtı ağı kurarak eylemlerine devam etmiştir. On üç sefer ile toplamda yetmiş köleyi ve aileyi kölelikten kurtarmıştır. Kölelik karşıtı liderlerden John Brown'a da yardım etmiş ve Harpers Ferry'ye yapacağı baskın için adam toplamasını sağlamıştır. Amerikan İç Savaşı sonrasında kadın hakları konusunda eylemlere ağırlık vermiştir. Kadınlara oy hakkı verilmesini savunan ve Süfrajet Hareketi'nin önde gelen isimlerinden olan Harriet Tubman 1913'te öldükten sonra Amerikan toplumu için cesaret ve özgürlüğün sembol isimlerinden biri olmuştur. 20 Nisan 2016'da Amerika Birleşik Devletleri Hazine Bakanlığı, $20'lık banknotlara Başkan Andrew Jackson'ınki yerine Harriet Tubman'ın portresinin konacağını açıklamıştır.
Yaşamı
Harriet Tubman, Araminta "Minty" Ross adıyla Harriet Green ve Ben Ross adlı kölelerin çocuğu olarak 1822 senesinde Maryland'de doğdu. Tam doğum yeri ve günü gününe doğum tarihi bilinmemektedir. Bazı kayıtlara ve ödeme bilgilerine dayanarak 1822 tespiti yapılsa da Jean Humez gibi farklı isimler 1815 ile 1825 arasında farklı yılları da doğum tarihi olarak göstermektedir.[1] Anne tarafından atalarının ABD'ye Afrika'dan gemilerle getirilen kölelerden olduğu ve günümüzde Gana sınırları içinde yaşayan Ashanti nesebinden geldiği kendisine ailesinde öğretilmiştir, fakat buna dair bir kanıt bulunamamıştır. Annesi Harriet, Mary Pattison Brodess'ın aşçılık yapan kölesi ve babası Ben ise Brodess'in ikinci eşi Anthony Thompson'ın marangozlukla uğraşan köleleriydi. 1808'de evlenen çiftin Linah, Mariah Ritty, Soph, Robert, Minty (Harriet), Ben, Rachel, Henry ve Moses adlarında dokuz çocuğu oldu.
Beş-altı yaşlarına geldiğinde sahibesi Brodess onu "Miss. Susan" adlı birine, çocuklarına dadılık yapması için kiralamıştır. Çocukların uyanıp ağladığı zaman kırbaçlandığı ve hatırında kalan bir günde kahvaltı saatinden evvel beş kere kırbaçlandığını anlatmıştır. O gün kazınan yaraları ömür boyu taşıdığını ifade etmiştir. Yaşadığı eziyetlere direnmek için kaçmış ve beş gün boyunca dışarıda saklanmıştır. Büyüdükçe farklı görevler için kiralanan Araminta, tarlada veya ormanda çalışmak, çeşitli yükleri taşımak, öküzlerle ilgilenmek gibi daha ağır işlere verilmiştir. Bu dönemde yediği bir dayakta kafasına dirhemle vurulması ömür boyu çekeceği baş ağrılarına, sanrılara, epilepsi nöbetlerine neden olmuştur.
Okuma yazma bilmeden yetişen Araminta, annesinin anlattığı İncil kıssalarıyla büyüdü ve bu onun ileriki yaşlarda dini inancını şekillendiren temel etkenlerden biri oldu. Yeni Ahit'teki kölelerin itaatkar olması içeriğini eleştirdi ve Eski Ahit'teki kurtuluş kıssalarına önem verdi. Dindar biri olan Tubman Epilepsi hastalığı sebebiyle gördüğü sanrıları Yaratıcı'nın bir ilhamı ve yol göstericiliği olarak değerlendirdi.[2]
1840 senesinde gerçekte 55 yaşına gelmiş babası, 45 yaşını geçtiği gerekçesiyle kölelikten azat edilse de Thompson ailesinin yanında tekrar köle olarak girerek çalışmaya devam eder. Tubman, azat edilmek için 45 yaşı geçme gerekçesinin annesi için ve annesinin 45 yaşından sonra doğurduğu çocukları için de uygulanması gerektiğini bir avukat tutarak ortaya çıkartır fakat Pattison ve Brodess aileleri bu gerekçeye aldırmaz. Bu yasa tanımaz tutum, Tubman'a yasal yollardan mücadele etmenin sonuç vermeyeceğini gösterir.[3]
1844'te John Tubman adında özgür bir Siyahi Amerikalı ile evlenir. Evliliği sonrasında Araminta adını bırakarak annesinin adı olan Harriet adını kullanmaya başlar. Mevcut kurallar çerçevesinde özgür bir baba ve köle bir anneden doğan çocuğun da köle olacağını kavrayan Harriet Tubman'ın bu dönemde çocuk sahibi olmaz.
Kölelikten Kaçışı
1849'da tekrar hastalanan Tubman'ın değerinin düştüğünü gören sahibi Edward Brodess onu satmaya çalışır ancak alıcı bulamaz. Kendisini satıp akrabalarını köle olarak tutmaya devam etmek isteyen sahibini doğru yola döndürmesi için dua ettiğini belirten Tubman şunları söylemiştir: "1 Mart'a kadar beni satmak için insanlara gösteren sahibim için dua ettim. Satışın gerçekleştiğini duyunca 1 Mart'tan itibaren duamın içeriğini değiştirerek "Rabbim, eğer bu adamın kalbini değiştirmeyeceksen bari canını al da önümdeki engelleri kaldır!" diye yalvardım." Bir hafta sonra Brodess öldü ve Tubman önceki duygusallığından dolayı pişman oldu.[4] Sahibinin ölümü sonrası dul kalan eşi Eliza'nın ailenin mallarını ve kölelerini satmaya başladı. Eşinin aksi yönde telkinlerine rağmen satılarak kaderin getireceklerini beklemektense kaçmaya karar verdi: "Hakkım olabilecek iki şey vardı, özgürlük veya ölüm; biri olmazsa diğerine sahip olacaktım."[5]
Tubman ve iki erkek kardeşi Ben ve Henry, 17 Eylül 1849 tarihinde kaçtılar. Bu dönemde kardeşleri ve Tubman Dr. Anthony Thompson adındaki toprak sahibine kiraya verilmişti ve böylece sahibesinin kaçması sonrası yokluğunun fark edilmesi ihtimalini azaltmıştı. Sahibesi iki hafta sonra Cambridge Democrat gazetesine ilan vererek kaçak köleleri "Minty" (Harriet Tubman) ve erkek kardeşleri Henry ve Ben'i yakalayana, her biri için $100'er, toplamda $300 bedelinde (2016'daki tedavüle göre $9.000'a muadil) ödül vadetmiştir. Ben'in baba olacağı düşüncesi üzerine geri dönmeye karar veren erkek kardeşler Tubman'ı da dönmeye ikna etmiştir. Fakat daha sonra erkek kardeşleri olmadan tek başına tekrar kaçmıştır. Yaklaşık 145 kilometre süren kaçış güzergahında geceleri ilerlemiş ve yaya olarak 26 gün yolculuğuna devam etmiştir. Bu süreçte kaçkın köleleri yakalayarak para kazanmaya çalışan köle avcılarından uzak durmaya çalışmıştır. Nihayetinde Pensilvanya'ya vardığı anı şöyle anlatır:
Bradford (1971), s. 19'dan atıfla
"Musa" (Moses) Lakabı
1850'de Amerika Birleşik Devletleri Kongresi'nin kabul ettiği "Kaçkın Köle Yasası" gereğince kaçkın kölelerin çok ağır cezalara arptırılmasına imkân verildi. Köleliğin kaldırıldığı devletlerde dahi uygulanacak bu yasa sonrasında hem kaçkınların karşı karşıya oldukları riskler arttı hem de yeni gelen göç dalgası ile siyahi nüfus ile örneğin İrlanda göçmenleri arasında etnik gerilimler artmaya başladı.[6] Bu dönemde akrabalarını özgürlüğüne kavuşturmaya çalışan Tubman, bunun için Maryland'e ve Atlantik kıyılarındaki en büyük bağımsız şehir Baltimore'a gidip gelmiştir. On bir yıla yakın süre boyunca toplamda on üç kere yaptığı bu seferler neticesinde içinde kardeşleri Henry, Ben ve Robert'ın, eşlerinin ve çocuklarının da olduğu yetmiş köleyi özgürlüğüne kavuşturmuştur.[7]
Maryland'e yaptığı bu özgürleştirme seferlerini, böylece aile üyelerini ve pek çok köleyi özgürlüğüne kavuşturmasını Tevrat'taki Yahudilerin Mısır'dan kurtuluşuna benzeten William Lloyd Garrison, Harriet Tubman'a Musa (Moses) lakabını yakıştırmıştır. Gelecekte hakkında yazılacak pek çok biyografide de benimsenen bu lakap, Halkını esaretten kurtaran Tubman gibi yakıştırmalara neden olacaktır.[8] Köleliğin kaldırılması için mücadele vermiş reformculardan yazar Frederick Douglass bu dönemde Tubman ile birlikte hareket etmekteydi. 1868'de hazırlanan ilk biyografisi için Tubman'a gönderdiği yazıda bu seferleri için "geceleyin gök ve suskun yıldızlar senin kahramanlığına ve özgürlüğe bağlılığına şahitlik etmiştir." demiştir.
Amerikan İç Savaşı
1861'de Amerikan İç Savaşı patlak verince, Amerika Konfedere Devletleri'ne karşı Birlik yanında saf tutmayı köleliğin kaldırılması için bir fırsat olarak görmüştür. Bu amaçla Birlik Ordusu faaliyetlerine destek vermiş, köleliğin kaldırılması için destek veren General David Hunter ile görüşerek Benjamin Butler'ın zorla çalıştırdığı ve kuzeylilerin zorla el koyduğu veya kaçırdığı mal olarak değerlendirdiği kaçkın köleleri (contrabands) Port Royal'de özgürlüğüne kavuşmuştur. Port Royal'de hemşire olarak orduya hizmet etti ve yerel bitkileri kullanarak özellikle dizanteri'den muzdarip askerlere ilaç sağladı. Güney Caɾolina’da 750 kölenin kurtarılmasına ve Güney güçlerinin askeri üslerine hasar verilmesini sağlayan Combahee Nehri Baskını'nı yönetti. Dönemin gazeteleri Tubman'ın çabalarını vatanperver, dirayetli, enerjik ve yetenekli olarak manşetlere taşıdı. Tubnam bu baskın gününü şöyle anlatacaktı: "Hayatımda hiç böyle bir manzara görmedim. Güldük, güldük ve güldük… İşte orada, kafasının üzerinde bir kovayla bir kadın geliyordu; içindeki pirinç kavrulmuş gibiydi, yangından son anda kurtarmıştı... Arkasından ona dayanan bir de genç. Bir kadın, biri beyaz, diğeri siyah olan iki domuz getirdi. İkisini de aldık ve beyaz olana General P. G. T. Beauregard'ın, siyaha da Güneylilerin Federasyon Başkanı Jeff Davis'in isimlerini verdik. Bazen kucaklarında oynaşan ikiz bebeklerle kadınlar geliyordu. Herhalde hayatımda hiç bu kadar çok ikiz görmemişimdir; omuzlarında çantalar, kafalarında sepetler, arkalarında veletler, yüklenmişlerdi..."[9]
Amerikan İç Savaşı sonrası
Ölümü
1911 senesine gelindiğinde Tubnam'ın vücudu çok zayıf ve çelimsiz hale gelmişti, bu sebeple evde bakılma ihtiyacı doğdu. Dönemin New york gazeteleri durumu için "hasta ve beş parasız" ifadeleri ile haber servis ediyordu. 10 Mart 1913 tarihinde zatürreden öldü.
Women on 20s[10] adı verilen 20 dolarlık banknotun üzerine bir kadın portresinin konulması kampanyasının sonucunda, 20 Nisan 2016 tarihinde Amerikan Hazine Bakanı Jack Lew'in açıkladığına göre, 20 dolarlık banknot üzerindeki Amerikan Başkanı Andrew Jackson resmi yerine Harriet Tubman'ın resminin konulacağını açıklamıştır.[11][12] Süfrajet hareketinin ve kadın haklarının diğer önemli isimleri olan Lucretia Mott, Sojourner Truth, Susan B. Anthony, Elizabeth Cady Stanton ve Alice Paulise'un resimlerinin ise 10 dolarlık banknotunun arka yüzüne konulması kararlaştırılmıştır.[13] Böylece Harriet Tubman, portresi Amerikan doları üzerinde bulunan ilk ABD Başkanı George Washington'ın eşi Martha Washington'dan sonra bir diğer kadın ve ilk Siyahi Amerikalı olacaktır.[14]
Kaynakça
- Dipnotlar
- ^ Humez, s.12.
- ^ Larson, s. 47.
- ^ Clinton, s. 28–29.
- ^ Larson, s. 73.
- ^ Bradford (1961), s. 29'dan atıfla
- ^ Clinton, s. 49–53.
- ^ Larson, s. xvii.
- ^ Sarah Hopkins Bradford, Harriet Tubman: The Moses of Her People, 1886.
- ^ "Butch Lee, Haɾɾiet Tubman'ın Yeni Biyogɾafisi, Bɾooklyn, Stoopsale Books, 2000". 30 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2016.
- ^ "Women on 20s". 16 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2022.
- ^ "Harriet Tubman to appear on $20 bill, while Alexander Hamilton remains on $10 bill". 14 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2016.
- ^ "Harriet Tubman to replace Andrew Jackson on $20 bill; Hamilton to stay on $10 after appeal from Broadway star". 21 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2016.
- ^ "CNN - Harriet Tubman will be face of the $20". 21 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2016.
- ^ "BBC Türkçe - ABD Doları'nda ilk kez siyah bir kadının portresi olacak". 22 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2016.
- Genel
- Anderson, E. M. (2005). Home, Miss Moses: A novel in the time of Harriet Tubman. Higganum, Connecticut: Higganum Hill Books. ISBN 0-9776556-0-1.
- Bradford, Sarah Hopkins (orig. pub. 1886), (1961). Harriet Tubman: The Moses of Her People. New York: Corinth Books, lccn = 61008152.
- Bradford, Sarah Hopkins (orig. pub. 1869), (1971). Scenes in the Life of Harriet Tubman. Freeport: Books for Libraries Press. ISBN 0-8369-8782-9.
- Clinton, Catherine (2004). Harriet Tubman: The Road to Freedom. New York: Little, Brown and Company. ISBN 0-316-14492-4.
- Conrad, Earl (1942). Harriet Tubman: Negro Soldier and Abolitionist. New York: International Publishers. OCLC 08991147.
- Douglass, Frederick (1969). Life and times of Frederick Douglass: his early life as a slave, his escape from bondage, and his complete history, written by himself. Londra: Collier-Macmillan. OCLC 39258166.
- Humez, Jean (2003). Harriet Tubman: The Life and Life Stories. Madison: University of Wisconsin Press. ISBN 0-299-19120-6.
- Larson, Kate Clifford (2004). Bound For the Promised Land: Harriet Tubman, Portrait of an American Hero. New York: Ballantine Books. ISBN 0-345-45627-0.
- Lowry, Beverly (2008). Harriet Tubman: Imagining a Life. Random House. ISBN 978-0-385-72177-6.
- Sterling, Dorothy (1970). Freedom Train: The Story of Harriet Tubman. New York: Scholastic, Inc. ISBN 0-590-43628-7.
