Harpagos

Harpagos, ayrıca Harpagus olarak da bilinir (Grekçe : Ἅρπαγος; Akadca : Arbaku), MÖ 6. yüzyılda yaşamış Med generaldir. Herodot tarafından Pasargad Muharebesi sırasında taraf değiştirerek Büyük Kiros'un tahta geçmesini sağlamasıyla tanınır.

Herodot'un Tarihi'ne göre Harpagos, Medya'nın son kralı olan Kral Astyages'e hizmet eden Med kraliyet ailesinin bir üyesidir.

Astyages, Kiros'un kuvvetlerini topladığı haberini aldığında, baş generali Harpagos'a Kiros'a karşı orduyu yönetmesini emretmiştir. Pasargad ovasında üç gün süren bir savaştan sonra Harpagos, Astyages'in elinden ölen oğlunun intikamını, muharebe alanında Kiros'un tarafını tutarak almış ve bunun sonucunda Astyages yenilmiş ve Pers İmparatorluğu kurulmuştur.

Herodot, Harpagus'un desteğini değiştirmesini, Thyestes'in yamyam şöleninin bir versiyonunda bahseder.^[1] Astyages'in, kızı Mandane'nin kendisini devirecek bir kral doğuracağını gördüğü bir rüya üzerine Harpagus'a çocuğun doğar doğmaz serbest bırakılmasını emrettiğini anlatır. Kendi kraliyet kanını dökmek istemeyen Harpagos, çocuğu (Kiros) Mithridatis adlı bir çobana verdi^[2] ve çoban da Kiros'u kendi oğlu gibi yetiştirdi.

On yıl sonra Kiros'un sağ olarak bulunması üzerine Astyages, Harpagus'u acımasızca cezalandırarak Harpagus'un tek oğlunu öldürüp bir ziyafet sırasında Harpagus'a yedirmiştir. Harpagus'un ziyafet sırasında oğlunun parçalarını toplayıp gömü için götürmek dışında hiçbir tepki vermediği söylenir. Astyages daha sonra Magi'lerinden (rahiplerinden) Kiros'un kaderi hakkında tavsiye istedi. Arkadaşlarıyla dağların kralı oyunu oynarken bulunan çocuğun, oyun yoluyla da olsa kral olma kehanetinin gerçekleştiğini ve artık tehlike oluşturmadığını söylediler. Astyages, onların tavsiyesi üzerine Kiros'u Anşan'da (Güneybatı İran'da Şiraz yakınlarında) yaşayan babası I. Kambises ve annesi Mandane'nin yanına gönderdi.

Harpagos, Medya soylularını Astyages'e karşı kışkırtmak için çalışırken, Kiros'a hediyeler göndererek onunla iletişimi sürdürmeye çalıştı. Hazır olduklarında, bir tavşanın karnına saklanarak Kiros'a bir haber gönderdi ve ona, büyükbabasına karşı silaha sarılırsa Medlerin savaş meydanında isyan edeceğini bildirdi.

Herodot, Tarihler :

"Astyages, Kiros doğar doğmaz, kendi evinden olan ve Medlerin en sadık adamı olan Harpagos'u çağırttı..."

"Kyros, Lidyalıların bu ovada savaş düzenine girdiklerini gördüğünde, süvarilerinin gücünden korkarak, Medlerden biri olan Harpagus'un kendisine önerdiği bir yöntemi benimsedi. Erzak ve yük taşımak için ordusunun kafilesinde gelen tüm develeri bir araya topladı ve yüklerini indirerek, üzerlerine atlı gibi donatılmış biniciler bindirdi. Bunlara, Lidyalı atlılara karşı diğer birliklerinin önünde ilerlemelerini emretti..."

"Bu arada Astyages, Harpagus'un oğlunu yakaladı ve öldürdü, sonra onu parçalara ayırdı ve bir kısmını ateşin önünde kızarttı, diğerlerini de haşladı..."

"Kyros yetişkinliğe eriştiğinde ve arkadaşlarının en cesuru ve en popüleri olarak tanındığında, Astyages'ten intikam almaya kararlı olan Harpagus, ona hediyeler ve mesajlar göndererek kur yapmaya başladı..."

"Mazares'in ölümü üzerine, Harpagus onun komutasına geçmek üzere kıyıya gönderildi. O da Medler soyundandı, Med kralı Astyages'in kutsal olmayan ziyafette ziyafet verdiği ve Kiros'u tahta oturtmak için yardımını sunan adamdı..."

"İyonyalıları fethettikten sonra Harpagus, Karyalılara, Kaunyalılara ve Likyalılara saldırmaya başladı. İyonyalılar ve Aeolyalılar onun ordusunda hizmet etmeye zorlandılar..."

Nabonidus Kroniği :

"Kral Astyages birliklerini çağırdı ve savaşta onunla karşılaşmak için Anšan (güneybatı İran ) kralı Kiros'a karşı yürüdü. Astyages'in ordusu ona karşı ayaklandı ve onu zincire vurarak Kiros'a teslim ettiler. Kiros, Ekbatan ülkesine doğru yürüdü; kraliyet ikametgahını ele geçirdi; Ekbatana ülkesinin gümüş, altın ve diğer değerli eşyalarını ganimet olarak aldı ve Anšan'a getirdi."^[3]

Herodot'a göre, Astyages'in yenilgisinden sonra (M.Ö. 550), Harpagus askeri kariyerine yeni hükümdar II. Kiros döneminde devam etti:

• Harpagos, II. Kiros'un Kroisos'a karşı verdiği savaşta Lidyalılara karşı ön cephede develerin kullanılmasını önermiş ve böylece Lidya süvarilerinin dağılmasını sağlamıştır (atlar develerin kokusundan paniğe kapılmışlardır).
• Lidyalıların isyanı ve Kiros'un piyade komutanı General Mazares'in ölümü üzerine II. Kiros, Küçük Asya'nın fethinin sorumluluğunu Harpagos'a verdi ve Harpagos, Kiros'un en başarılı generali olarak görev yaptı.
• Med generali, Lidya'daki zaferinin ardından İyonya, Fenike, Karya, Likya ve Küçük Asya'nın birçok bölgesini fethetti (Milet hariç, Lidya savaşında tarafsız kalması yönündeki büyük bilge Thales'in tavsiyesiyle Kiros'un gözüne girmişti).
• Harpagus, mühendislik tekniklerindeki yeniliklerle de tanınıyordu; özellikle kuşatmalar sırasında toprak rampaları ve höyükler kullanılması (daha sonra Büyük İskender'in Sur kuşatması sırasında kullandığı bir yöntem) ve düşman surlarına tırmanmak için dağcıların kullanılması:

When he came to Ionia, he took the cities by building mounds; he would drive the men within their walls and then build mounds against the walls and so take the cities.

— Herodotus 1.162^[4]

• Harpagos'un merhametli ününe rağmen, Likya'daki Ksanthos halkı, hiçbir zaman fethedilmedik diyerek ona teslim olmaktansa intihar etmeyi tercih ettiler.

Harpagos fetihlerini tamamladıktan sonra Küçük Asya Satraplığı'na atanmıştır. Onun soyundan gelenler, günümüzde güneybatı Türkiye'de bulunan Likya'nın kraliyet ailesini oluşturmuşlardır.

• Livius on Harpagus 31 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• The Chronicle of Nabonidus 8 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• The Histories of Herodotus 3 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.