İçeriğe atla

Harmandalı Yörükleri

Harbendelu veya Harmandalı Yörükleri, Oğuz Türkleri'nin Avşar boyunun Şamlu koluna bağlı oymak.

Etimolojisi

"Harbendelu" adı İlhanlı hükümdarı Olcaytu'dan gelmektedir. Türklerde ve Moğollarda yeni doğan çocuğa nazar değmemesi için belli bir yaşa gelene kadar kötü anlamda isim konur Olcaytu'nun ismine de Harbende (Eşekkulu) ismi verilmiştir. Sonrasında ise Hudabende (Tanrıkulu) ismini almıştır. Türkler Anadolu'ya ilk geldiğinde Büyük Selçuklu Devleti göçebe Türkmenleri yerleşik hayata geçirmek istemiş fakat atalarının yaşama şekline alışan Türkmen obaları kabul etmeyip Halep, Gaziantep ve Adana civarlarına gitmiştir.[1] Bu obaların içinde Harbendelü obası da vardır. Harbendelüler kışlak olarak Gaziantep ile Şam'a kadarki geniş bölümde yaşamış yazlak olarak da Sivas Uzunyayla'ya çıkmışlardır. Fakat Harbendelüleri daha iyi anlamak istiyorsak üç bölüme ayırarak bakmamız lazım Batı Anadolu Harbendelüleri (1691'den sonraki süreç) değişmiş adıyla Harmandalılar, Doğu (Gaziantep, Adana) Harbendelüleri ve son olarak Azerbaycan ve İran Harbendelüleri (Hudabende) olarak sınıflandırabiliriz.[1]

Harbendeluler ne kadar Oğuz Türklerinin Avşar Boyunun Şamlu oymağına tabii gözükse de 1691 tarihli Rakka'ya sürgün için ne bakılırsa aslen yine Oğuz Türklerinin Beğdili ya da Bayat mensuptur.[1]

Harbendelülerin alt obaları şunlardır:

  1. Soyladı
  2. Kozaklı
  3. Dişirci
  4. Kozcu
  5. Kozanlu
  6. İlyas Fakihler
  7. Uzun Karacalu
  8. İnaloğlu
  9. Caferlü
  10. İbrahim Şahlu
  11. Kasım Hacılu
  12. Yalunuzlu
  13. Burhan Hacılu
  14. Kayanlu
  15. Kurtulmuşlu
  16. Mısır Hocalu
  17. İllemişlü
  18. Tansuklu
  19. Bostanlu
  20. Cadılu

Daha tabi bilemediğimiz obalar da vardır.[2]

1691'den sonra Harbendelüler ayrılmış Ankara, Adana, Kırşehir üzerinden 3 ana koldan Batı Anadolu'ya göçmeye başlamışlardır. Bu göçenler Harmandalu ismini almıştır. Oradakiler Malatya, Gaziantep ve Sivas'ta (Altınyayla) kalmıştır. Bir kısımda İran'a göçüp orada yaşamışlardır, hatta Şah İsmail'in en önemli şairlerinden olan Afşar Sadıki İran Harbendelülerindendir.[1] Batıya göçenler neredeyse hala Yörük yaşam tarzını sürdürmektedir.

Yaygınlık

Türkiye'de Sivas, Yozgat, Manisa ve İçel, Eskişehir yöresinde doğrudan Harmandalı Manisa Akhisar'daki Harmandalı köyü Girit'ten sonraları göçmen almıştır. Harmandalı köyleri olarak nitelenen bazı köyler bulunmaktadır. Türkiye'de Uşak, Aksaray (Ortaköy, Harmandalı köyü), İzmir, Aydın, Muğla (Çölmeklü adıyla geçer), Antalya, Silifke, Adana (İmamoğlu, Karataş), Gaziantep, Giresun, Kırşehir (Çiçekdağ), Ankara (Bala ve Keskin), Afyon (Sandıklı), Burdur, Tokat, Yozgat, Diyarbakır, Malatya, Sivas ve birçok yerde dağınık şekilde görülür. Bu sayılan illerde en az 4-5 köyleri vardır. İran'da ise Tebriz ve Kuzey Horasan'da rastlanmaktadır. Azerbaycan'da Xırmandalı adında köy bile vardır. Türkmenistan ve Özbekistan'da diğer Türk boylarıyla karışmış şekilde görülmektedir. Ayrıca çok eski olan Özbek destanında Harmandalı adında güçlü bir karakter görülmektedir. Kerkük'te Tuzhurmatu'da önemli bir nüfusu Harbendelüler oluşturur.

Kaynakça

  1. ^ a b c d Faruk Sümer (2016). Oğuzlar. Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı. ISBN 978-975-498-236-7. 5 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2020. 
  2. ^ Osmanlı Tahrir Defterleri (2010). "397 NUMARALI HALEB LİVÂSI MUFASSAL TAHRÎR DEFTERİ ( 943 / 1536 ) I" (PDF). Devlet Arşivleri. 5 Haziran 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2020. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ceritler</span>

Ceritler soy kökünün Oğuzların Bozok koluna bağlı Beğdili (Begtili) boyu olduğu bildirilir. Yerleştikleri yer olarak da Dulkadiroğlu Beyliği'nin sınırları içi olduğu değişik kaynaklarda belirtilmektedir. Dulkadir veya Zülkadiriye denen yer 1831 yılında Maraş adını almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kurmançça</span> genellikle Doğu Anadolu, Kuzey Irak ve İranda konuşulan dil

Kurmançça veya Kuzey Kürtçesi, İran dillerinin Kürt dilleri alt kolunda yer alan bir dildir. Kürtler tarafından en fazla konuşulan dildir.

<span class="mw-page-title-main">Yörükler</span> Göçebe Türk topluluğu

Yörükler, göçebe olan, çoğunlukla Anadolu dağlarında ve kısmen Balkan Yarımadası'nda yaşayan Oğuz kökenli bir Türk alt grubudur. Balkanlar'daki Yörükler, Kuzey Makedonya'nın doğu kesimlerinden Bulgaristan, Yunanistan ve Güney Trakya'ya kadar geniş bir alana yayılmıştır. İsimleri, "yürümek" anlamına gelen "yürü" fiilinden türemiştir, yürük olarak da adlandırılırlar. Yörükler, diğer sancaklar gibi bir toprak birimi değil, Osmanlı İmparatorluğu'nun ayrı bir örgüt birimi olan Yörük Sancağına bağlıydı.

<span class="mw-page-title-main">Keskin</span> Kırıkkalenin ilçesi

Keskin, Kırıkkale ilinin bir ilçesidir. Daha önce Ankara iline bağlı olan Keskin, Makine ve Kimya Endüstrisi Fabrikaları ve Tüpraş Rafinerisi ile gelişerek Türkiye'nin önemli sanayi şehirlerinden olan Kırıkkale iline bağlanmıştır. Keskin şu anda merkez de dâhil olmak üzere tüm ilçelerden yüz ölçümü bakımından büyüktür.

<span class="mw-page-title-main">Bayat boyu</span> Oğuz boyu

Bayat boyu, Oğuz Kağan Destanı'na göre Oğuzların 24 boyundan biri ve Kaşgarlı Mahmud'a göre Divân-ı Lügati't-Türk'teki yirmi iki Oğuz bölüğünden dokuzuncusu; "Bayat"lardır. Belgeleri şudur: diye tanımladığı bir Oğuz boyudur. Bu boyun, Bozoklar'dan Oğuz Kağan'ın oğlu Gün Han'ın soyundan geldiği kabul edilir. Ancak Kaşgarlı'nın bu sıralamada o dönem güç kazanan öncesinde ise 24. sırada bulunan Kınıkları 1. sıraya çıkarması da göz önünde bulundurulmalıdır. Kaşgarlı dışında genel kanıysa Kayıların 1. sırada, Bayatların ise 2. sırada olduğu şeklindedir.

<span class="mw-page-title-main">Dodurga boyu</span> Oğuz boyu

Dodurga boyu, bir Oğuz boyudur.

<span class="mw-page-title-main">Afşar boyu</span> Oğuz Türklerinin yirmidört boyundan biri

Afşar boyu veya Avşar boyu, Oğuz Kağan Destanı'na göre Oğuzların 24 boyundan biri ve Kaşgarlı Mahmud'a göre Divân-ı Lügati't-Türk'teki yirmi iki Oğuz bölüğünden diye tanımladığı altıncısıdır. Bu boyların Bozoklar kolundan Oğuz Kağan'ın oğlu Yıldız Han'ın dört oğlundan en büyüğü olan Afşar'ın soyundan gelir.

Bozoklar, Türk mitolojisinde "göksel boylar"ı ifade etmek için kullanılan bir kavramdır. Bunlar, Oğuz Han’ın ikinci eşinden olan üç oğlu ve onlardan türeyen boylardır. Altın Yay’ın sahibidirler. 24 Oğuz boyundan 12'sini oluştururlar.

<span class="mw-page-title-main">Salmanlı, Bigadiç</span>

Salmanlı, Balıkesir ilinin Bigadiç ilçesine bağlı bir mahalledir.

<span class="mw-page-title-main">Saraycık, Vezirköprü</span>

Saraycık, Samsun ilinin Vezirköprü ilçesine bağlı bir mahalledir.

<span class="mw-page-title-main">Yukarınarlı, Vezirköprü</span>

Yukarınarlı, Samsun ilinin Vezirköprü ilçesine bağlı bir mahalledir.

<span class="mw-page-title-main">Afşarca</span> Türk dillerinden Oğuz koluna bağlı bir dil

Afşarca, Oğuz boylarından Bozoklar'ın Yıldızhan koluna mensup kolu olan Afşarların (Avşar) kullandığı Türk dilidir. Sesletim farkları haricinde Türkçenin dilbilgisi ile büyük benzerlikler gösterir. İç Anadolu'da Adana, Konya, Ankara, Sivas, Kayseri, Çorum, Nevşehir, Kahramanmaraş, Adıyaman,Gaziantep, Osmaniye, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu'nun batı kısmında ayrıca İran genelinde Urmiye, Tebriz ve genel olarak Azerbaycan eyaletinde; Suriye, Azerbaycan, Irak, Türkmenistan, Afganistan ve Balkanlarda Türkmenler arasında da konuşulmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Beğdili boyu</span>

Beğdili boyu, Oğuz Kağan Destanı'na göre Oğuzların 24 boyundan biri ve Kaşgarlı Mahmud'a göre Divân-ı Lügati't-Türk'teki yirmi iki Oğuz bölüğünden yedincisi; "Begtili"lerdir. Belgeleri şudur: diye tanımladığı bir Oğuz boyudur.

<span class="mw-page-title-main">Alkaevli boyu</span>

Alkaevli (Alkarevli) boyu Oğuz Kağan Destanı'na göre Oğuzların 24 boyundan biridir. Günümüz yerleşkesi Sivas civarıdır. Alkaevli Sivas'ta iç Anadolu bölgesinin en büyük aile bireyi olan Elbeyli ler adında 43 köye sahip olmalarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Üçoklar</span>

Üçoklar, Türk mitolojisinde "yersel boylar"ı ifade etmek için kullanılan bir kavramdır. Bunlar, Oğuz Han’ın ilk eşinden olan üç oğlu ve onlardan türeyen boylardır. Bunlar da Oğuz Boylarının 12'sini oluştururlar.

Şamlu; Oğuz Türkleri'nin Avşar koluna bağlı bir oymak.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Türkmenleri</span> Anadoluda yaşamını sürdüren çoğunlukla Oğuz kökenli Türk halkları

Türkiye Türkmenleri ya da Anadolu Türkmenleri, Anadolu Oğuzları veya kısa söylenişiyle Türkmenler, Selçuklular döneminde Anadolu ve çevresinde Türkmeneli denen bölgelerde yerleşmeye başlayan, dilleri Türkiye Türkçesine bağlı Anadolu ağızları içinde ele alınan ve Türkiye Türklerini oluşturan Oğuz oymakları Müslüman olup, Hanefi Sünni ve Anadolu Aleviliği olarak görülür. Anadolu’nun Türkleşmesi sürecinde etkili olmuşlardır. Türkmen (تركمنلر) ve Yörük (يوروك) kelimeleri tarihî belgelerde eş anlamlı olarak da kullanılmıştır. Osmanlı arşiv belgelerinde, yerleşim durumuna ve şekline bağlı olarak köylü «Türk» olarak adlandırılırken, göçer veya yarı-göçer topluluklar «Türkmen» ya da «Yörük» tabiriyle anılmışlardır. Aşiretler, yerleşik veya konar-göçer olma durumlarına ve bulundukları bölgelere göre «Türkmen» ya da «Yörük» adını almışlardır. Kimilerine göre Kızılırmak'ın doğusundakilere Türkmen batısındakilere ise Yörük denir. Maraş ve çevresinde yaşayan Dulkadirli Türkmenleri için Osmanlı kaynaklarında hem Türkmen hem de Yörük tabiri birlikte kullanılmıştır. Etnik olarak akraba oldukları Türkmenistan Türkmenleri ile aynı adı taşıdıkları gibi kimi uruğ/oymak adları da ortaktır.

Salmanlı obası, Afşar boyuna bağlı obalardan biridir.

Harbendelu ya da Harmandalı, Oğuz Türkleri'nin Avşar boyunun Şamlu koluna bağlı bir yörük oymağıdır.

Balaban , Türkiye'nin Marmara, Ege, İç Anadolu ve Doğu Anadolu bölgelerinde bulunan, Afşar'ın (Avşar) Köpekli kolunun bir oymağıdır. Tarih sahnesinde 16. yüzyılın başlarından itibaren bir Alevi-Türkmen aşireti olarak yer alıyor.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.