Hardal (müzik grubu)

Hardal, Türk progresif/psikedelik rock müzik grubu. Türkiye'de yaptıkları farklı tarzda albümlerle büyük ilgi görmüşlerdir.

1960'lı yıllarda grup tam olarak kurulmadığı zamanlarda garage/underground denemeleri yapmıştır. 1976 yılında bir müziksever, tanıdığı birkaç arkadaşına grup kurmaları konusunda telkinde bulunur. Davulda Sedat Avcı, bas gitarda Aydın Şencan ve gitarda Cahit Kukul yer alır. Enstrüman olarak tamamlanan grup daha sonra vokal arayışına başlar. Grubun vokalistliğini yapması için Şükrü Yüksel'e teklif götürülür ve bu teklifi kabul ederek grubun vokalisti olur. Grup üyeleri aralıklı olarak bir araya gelip besteleri hakkında fikir alışverişinde bulunur ancak çoğu bestenin altyapı olarak klavye gerektirdiğini fark eder ve gruba genç bir müzisyen olan Özkan Turgay'ı da dahil eder. Siyasi olayların sinema ve müzik sektörünü etkilediği yıllarda çıkan albüm büyük beğeni gördü.^[] 1970'li yılların sonunda arabesk müziğin popülaritesinin hızla yayılması rock ve pop müzik sektörüne ilgiyi azalmıştı ve plak formunun dönüşüme uğradığı, müzik endüstrisinin zayıfladığı bu yıllarda grup Nasıl? Ne Zaman? (1978) adlı ilk albümlerini yayınladılar.^[1] Türkiye'de rock müziğin etkisinin yavaş yavaş azaldığı zamanlarda albüme karşı ilgi çok büyük olmuştur. Albümün büyük ilgi görmesi ve beğenilmesinin ardından grup televizyonda performans sergilemişlerdir.^[2] İlk albümlerinin büyük başarısının ardından grup konserler vermeye ve televizyon programlarına katılmaya hızla devam etmiştir. 1980 yılında 12 Eylül Darbesi'nin ardından grup ikinci albümlerinin kayıtlarına başlamıştır. 1982 yılında ikinci albümlerinin kayıtlarını tamamlayan grup Nereden Nereye! (1983) adını verdikleri ikinci albümlerini yayınlamışlardır. Nereden Nereye!, Bir Gün Mavi Bir Gün Yeşil ve Babalar Küçük Oğullarına Söylesin Diye adlı parçalar albümde ön plana çıkmıştır.^[3]

İlk albümlerinin büyük başarısının ardından ikinci albümlerini yayınlayan grup ülkede yaşanan siyasi olaylar yüzünden piyasada yaşanan konser ve mali durgunluğun albüm satışlarına yansıması sonucu karamsarlığa kapılan grup elemanları, bir süre ara vermeye karar verirler. Grubun iki albümü de İstanbul Gelişim Stüdyosunda kaydedilmiştir ve Öncü Plak etiketiyle yayınlanmıştır. 1994 yılında grup Seçmeler adında bir derleme albüm yayınladı. 1997 yılında tekrar bir araya gelen grup üyeleri Yeniden Doğuş (1999) adını verdikleri albümlerini piyasaya çıkarırlar. Geçmiş iki albüme nazaran daha efektife ve dijital bir albüm olmuştur. Aydın Şencan kayıtlardan sonra Kanada'ya geri dönmüştür. Sedat Avcı'nın bir müddet daha Erkin Koray ile çalışmasından sonra vefat etmesinin üzerine grup dağılmıştır.^[4] Türk rock müzik tarihinin ve grubun efsane albümlerinden Nasıl? Ne Zaman? albümü kırk iki yıl sonra 17 Şubat 2020 tarihinde tekrar yayınlanmıştır.^[5]

Kuruluş

1976 yılı Türkiye'nin siyasi çalkantılarının ve terör olaylarının zirveye çıktığı, müzik ve sinema dünyasında giderek kaosa sürüklenmeye başladığı bir dönemin habercisidir. Yalnız Türkiye'de değil, tüm dünyada müzik piyasası bir çıkmaza girmek üzeredir. 1960'lar ve 1970'lerin başında grup müziği anlayışı ve istikrar artık artık olmuyordu. Burhan Ağaoğlu isimli rock tutkunu bir müziksever, önceden beri tanıdığı ve dinlediği arkadaşlarını bir grup çatısı altında toplamak için kolları sıvar. Rock müziğin efsane mertebesine ulaşmış birkaç gruptan olan Yeraltı Dörtlüsü'nün son dönem elemanları Sedat Avcı, Aydın Şencan ve Cahit Kukul'a bir teklif götürür. Sedat Avcı o sıralar Seyyal Taner ile birlikte 25. Saat grubuyla turne ve konserlere çıkmaktadır. Teklife de sıcak bakmaktadırlar ve vokalde ise Şükrü Yüksel'e teklif gider. Zaten böyle bir oluşumu bekleyen Şükrü Yüksel, grubun kalıcı bir elemanı olarak yerini alacaktır. Düzensiz aralıklarla bir araya gelip provalar yaparlar, birbirlerine besteleri konusunda fikir alışverişlerinde bulunurlar. Ancak, bestelerin büyük bölümü alt yapı olarak klavye gerektiren parçalardır ve bu konuda genç bir müzisyen Özkan Turgay da gruba dahil edilir. Grup tam anlamıyla kurulur ve Şükrü Yüksel vokalde, Sedat Avcı davulda, Cahit Kukul gitarda, Aydın Şencan bas gitarda ve Özkan Turgay ise klavyede yer alır. Grup, başından beri planlanan albümün kayıtlarına başlar ve 1978 yılında, İstanbul Gelişim Stüdyosu'nda kaydedilen ve Türk rock müziğinin efsane albümlerinden biri olan Nasıl? Ne Zaman? müzik mağazalarında yerini almaya başlar.^[6]

Türkiye'de ve dünyada rock müzik 1960'lı yıllardaki ve 1970'li yılların başındaki etkisini kaybetmeye başlıyordu. 1977 yılında 3 Hürel grubu dağılmış, Erkin Koray uzunca sürecek bir yurt dışı seyahatine başlamış, Barış Manço ise son albümüyle ilk albümlerindeki etkiyi yakalayamamıştır ve Yeni Bir Gün albümünün kayıtları ile meşguldür. Ersen ve Dadaşlar önce hafif müzik sonraları da iyice arabesk tarza yönelmişti. Cem Karaca ise gittikçe sloganlaşan bir tavır ile belli bir kesimin önde gideni olmuştur. Dünyada ise Deep Purple, Led Zeppelin ve Jethro Tull gibi gruplar artık eski verimliliklerinden uzaktılar. Tam böyle bir karmaşanın yaşandığı bir dönemde Hardal ilk albümlerini yayınlamıştır.^[7]

Popülerleşme

İlk albümünün yarattığı etkiden sonra konserler vermeye devam eden grup, soft tınılarla çalınan gitarlar, hammond klavye ile sağlamlaştırılan alt yapı ve kural tanımaz sözler ile birlikte kaydettikleri albümleri piyasaya çıkar çıkmaz büyük şaşkınlık ve ilgi ile karşılanır. 1960'lı yıllardan beri Türkiye'de rock müziğin yaygınlaşması için çırpınıp duran İzzet Öz'de grubun başarısına sessiz kalmaz ve TRT 1 kanalında kendi imkanlarıyla yaptığı Teleskop programına davet eder grubu, üstelik canlı performanslarıyla. Grup elemanlarının üçünün Erkin Koray kadrosundan geldiğini düşünenler, bir nebze olsun Erkin Koray tarzı bir şeyler aradılar, kıyaslama yaptılar. 1982 yılında grup katıldığı televizyon programında Zor adlı parçalarını seslendirdiler.^[8][9]

Erkin Koray böyle bir grubun varlığını yurt dışındayken öğrendi, bir kereliğine geldiği Türkiye'de ise dinleme fırsatını buldu ve beklenen an geldi çattı, 12 Eylül darbesiyle bir anda her şey bıçak gibi kesildi. Özellikle müzik sanatçı ve grupları bu dönemde hiç düşmedikleri sıkıntıları yaşadılar. Yasaklandılar, hapse girdiler, geçmişleri bir anda silinir. Grup bu dönemin etkilerinin azalmasını bekler ama o dönemlerde hala konserler vermeye devam ederler. Bu dönemin ardından grup 1982 yılında ikinci albümlerinin kayıtlarına başlar.

Dağılış

Grup ilk çıkardıkları albümle büyük ilgi görmüştür. İlk albümlerinden sonra konserler, televizyon programları ve turnelere çıkmışlardır. Türkiye'de rock müziğin etkisinin azaldığı bir dönemde büyük ilgi görmüşlerdir. İlk albümlerinin etkisinden sonra yaşanan askeri darbenin de etkisiyle grup ikinci albümlerinin hazırlıklarını ertelemişlerdir. Albüm hazırlıklarını erteleyen grup albümde yer alacak parçaların sözlerini yazmışlardır. Aynı zamanda bir yandan da konserler vermeye devam etmişlerdir. 1982 yılına kadar böyle devam eden grup bu yıl albüm kayıtlarına başlarlar. Grup üyelerinden Sedat Avcı ve Aydın Şencan yurt dışına çıkar. Aydın Şencan yurt dışına çıkmadan önce bas gitar kayıtlarını tamamlamıştır. Sedat Avcı albümün kayıt döneminde yurt dışında olduğu için ikinci albümün davul kayıtlarında Zafer Oğuz adlı bir baterist stüdyoya girer. 1983 yılında çıkan ikinci albüme grup Nereden Nereye! adını verir. Albüm ilk albüm kadar iddialıdır. İlk albümden daha sert olan ikinci albüm ilki gibi büyük ilgi görür. Fakat siyasal ve ekonomik sıkıntılar yüzünden ilk albüm kadar satamaz. Grup eskisi gibi bir araya gelemez ve İstanbul Teknik Üniversitesi'nde yapılacak olan konser için bile zar zor bir araya gelirler. Grup üyelerinin sürekli yurt dışına çıkması ve piyasada yaşanan konser ve mali durgunluğun albüm satışlarına yansıması sonucu grup karamsarlığa kapılır ve daha sonra dağılırlar.^[10]

Yeniden birleşme

Grup ikinci albümlerini yayınladıktan sonra belirli nedenlerden dolayı dağılmışlardı. Kanada'ya yerleştikten sonra iyice Türkiye'den kopan Aydın Şencan, Erkin Koray'ın 1983 yılı ziyaretinden sonra ikinci bir şok yaşar ve Şükrü Yüksel'i karşısında bulur. Şükrü Yüksel grup üyelerine tekrar bir araya gelmesi için söylemde bulunur. Zaten hazır olan söz ve besteler üzerinde uzun süre çalışma fırsatı bulurlar. Eski elemanlardan Sedat Avcı, yine Erkin Koray'la konserlere çıkmaktadır, bir ara Cem Karaca ile çalışır. Cahit Kukul ise Rami'de müzik savaşına devam eder, eski dostlarını bir araya toplayarak Meteor adında grup kurar, bir de albüm çıkarırlar. Hardal grubu 1994 yılında on bir yıl sonra Seçmeler adında bir derleme albüm yayınladılar. Albümde ilk ve ikinci albümler parçalar yer alıyordu. 1997 yılında grup yeniden bir araya gelir. Şükrü Yüksel ve Aydın Şencan'ın yurt dışından dönmesinin ardından grup yeni albüm kayıtlarına başlarlar.

Tekrar dağılış

Aydın Şencan albümün kayıtlarından sonra tekrar Kanada'ya geri döner. Sedat Avcı albümden sonra bir müddet daha Erkin Koray ile çalışır ve daha sonra 2001 yılında vefat eder. Vefatı rock camiasını yasa boğar. Sedat Avcı ölümünden bir gece önce Erkin Koray ile birlikte Jazz Stop adlı mekanda çıkar. Özellikle Erkin Koray'ın soundunda belirleyici rolü oynayan ve neredeyse onunla özdeşleşen Sedat Avcı'nın beklenmedik ölümü Şükrü Yüksel'i de derinden etkiler. 1999 yılında yayınladıkları albümden sonra Aydın Şencan'ın yurt dışına gitmesi ve Sedat Avcı'nın ölümü sonrası grup tekrar dağılır.^[11]

Kurulduktan bir yıl sonra grup ilk albümlerinin kayıtlarına başladı. Grup albüm kayıtları için birçok müzisyen ve grubun albüm kayıtlarını yaptığı İstanbul Gelişim Stüdyosuna girdi. Hardal grubu düzensiz aralıklarla bir araya gelip provalar yaparlar, birbirlerine besteleri konusunda fikir alışverişlerinde bulunurlar. Albüm kayıtları beş ay kadar sürdü. Albümde için dokuz parça hazırlandı. Albümde yer alan dokuz parçadan özellikle albümle aynı adı taşıyan Nasıl? Ne Zaman? adlı parçaları ile grup büyük bir çıkış yakaladı. Nasıl? Ne Zaman? adlı parçalarının yanı sıra Bir Yağmur Masalı, Gece Vakti, Sen Gittin Diye, Yalnızım ve Zor gibi albümde bulunan parçalar büyük beğeni gördü ve albümün satışlarını olumlu etkiledi. Albümdeki parçalar psychedelic rock ve progresif rock tarzındadır. Türkiye'de arabesk müziğin yükselişe geçmesi ve rock müziğin etkisinin azalmaya başladığı dönemlerde çıkan albüm buna rağmen rock müziğin efsane albümleri arasına girmiştir. Türk rock tarihinin klasik albümleri arasına giren albümün etkisinin büyümesinin ardından grup televizyona çıkmaya başladı.

Türkiye'deki rock müziğin genel olarak Anadolu rock tarzında yapıldığı için, Hardal grubu psychedelic rock tarzını ve görselleri çok iyi kullanmalarından dolayı Türkiye'nin en önemli gruplarından biri haline gelmişti. 1978 yılında piyasaya sürülen albüm Öncü Plak etiketiyle çıkmıştır. Dönemin en çok ses getiren albümlerinden birisi olmasından dolayı grup Türkiye'nin çeşitli yerlerinde konserler vermeye başlamıştır. Solo konserlerinin yanı sıra çeşitli sanatçılarla turnelere de katılmışlardır. 2009 ve 2010 yıllarında albümün yayınlanmasından yaklaşık otuz küsur yıl sonra albüm Shadoks Music etiketiyle tekrar yayınlanmıştır. İnternet ortamında albümün büyük dinlenme rakamlarına ulaşmasından sonra grup Kod Müzik etiketiyle 17 Şubat 2020 tarihinde albümü tekrar yayınlamıştır.^[12]

Grup ilk albümünün başarısından sonra sıkça konserler verdi ve televizyon programlarında yer aldı.^[9][13] İlk albümlerinin büyük ilgi görmesinden sonra grup şaşkındı ve bir yandan da mutluydu. Türkiye'de yaşanan askeri darbeden sonra grup ikinci albümlerinin hazırlıklarını erteledi. 1981-1982 yılları arasında grup konserler vermeye devam etti. 1982 yılında ikinci albümlerinin kaydına başladı. Bestelerin hazır olduğu ve kayda girileceği dönemlerde grup üyelerinden Aydın Şencan Kanada'ya, Sedat Avcı ise Hollanda'ya Erkin Koray ile buluşmaya gider. Grup, İstanbul Gelişim Stüdyosunda grup ikinci albümlerinin kayıtları için stüdyoya girer. Grup üyelerinden iki kişinin yurt dışında olması Şükrü Yüksel, Cahit Kukul ve Özkan Turgay'ı etkilemez. Sedat Avcı'nın yurt dışına gitmesinden dolayı grup, Zafer Oğuz adlı baterist ile albümün davul kayıtları için stüdyoya girer. Aydın Şencan ise parçaların bas gitar kayıtlarını tamamladığı için sıkıntı çıkmaz. 1982 yılının sonunda tamamlanan albüm 19 Ocak 1983 tarihinde piyasaya çıkar.^[14][15]

1983 yılının ilk ayında piyasaya çıkan albüm oldukça beğeni alır. Albümde sekiz parça yer almaktadır. Nereden Nereye!, Bir Gün Mavi Bir Gün Yeşil ve Babalar Küçük Oğullarına Söylesin Diye adlı parçalar albümün öne çıkan parçaları olmuştur.^[16] İkinci albümde ilk albüme göre sözler ve gitarlar biraz daha sertleşmiştir. Ülkenin yaşadığı siyasi ve ekonomik sıkıntılardan dolayı mali durgunluk albümün satışlarına da yansır ve grubun ikinci albümü ilk albümünün satışlarının altında kalır.

1997 yılında davulda Zafer Oğuz, klavyelerde ve düzenlemelerde yine Özkan Turgay gitarlarda ise Alper Karamahmutoğlu ve vokalde Şükrü Yüksel kadrosuyla tamamlanan albüm 1999 yılında Yeniden Doğuş adıyla piyasaya sürülür. Yeni albüm, akabinde yeni bir sound'u da beraberinde getirdi. Geçen zaman içinde Türkiye'deki müzik endüstrisi, gelişen teknolojiye paralel olarak baş döndürücü bir hızla gelişmişti. Çok kanallı stüdyolar, pahalı müzik aletleri, efektler, pedallar vs. Geçmiş iki albüme nazaran daha efektifiye ve dijital bir albüm olarak göze çarpmıştır. Grubun son albümünde on iki parça yer almaktadır. Albümde ...Ve Sadece Eğer, Leyla ve Yeniden Doğuş gibi parçalar ön plana çıkmıştır. Albüm S Müzik etiketiyle piyasaya çıkmıştır.^[17]

• Şükrü Yüksel – vokal, gitar, klavye (1976-1984, 1994-2000)
• Aydın Şencan – geri vokal, bas gitar (1976-1984, 1994-2000)
• Cahit Kukul – back vokal, gitar (1976-1984, 1994-2000)
• Sedat Avcı – davul (1976-1984, 1994-2000)
• Özkan Turgay – klavye (1976-1984, 1994-2000)

• Nasıl? Ne Zaman? (1978)
• Nereden Nereye! (1983)
• Yeniden Doğuş (1999)

• Seçmeler (1994)

• Hardal'ın resmi instagram sayfası
• Hardal Discogs 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.