İçeriğe atla

Harbendelu

Harbendelu ya da Harmandalı, Oğuz Türkleri'nin Avşar boyunun Şamlu koluna bağlı bir yörük oymağıdır.

Etimolojisi

Harbendelu adı İlhanlı hükümdarı Olcaytu'dan gelmektedir. Türklerde ve Moğollarda yeni doğan çocuğa nazar değmemesi için    belli bir yaşa gelene kadar kötü anlamda isim konur Olcaytu'nun ismine de Harbende (Eşekkulu) ismi verilmiştir. Sonrasında ise Hudabende (Tanrıkulu) ismini almıştır. Türkler Anadoluya ilk geldiğinde Büyük Selçuklu devleti Göçebe Türkmenleri yerleşik hayata geçirmek istemiş fakat atalarının yaşama şekline alışan Türkmen obaları kabul etmeyip Halep'e Gaziantepe Adana civarlarına gitmiştir.[1] Bu obaların içinde Harbendelü obası da vardır. Harbendelüler kışlak olarak Gaziantep ile Şam'a kadarki geniş bölümde yaşamış yazlak olarak da Sivas Uzunyayla'ya çıkmışlardır. Fakat Harbendelüleri daha iyi anlamak istiyorsak üç bölüme ayırarak bakmamız lazım Batı Anadolu Harbendelüleri (1691'den sonraki süreç) değişmiş adıyla Harmandalılar, Doğu(Gaziantep, Adana) harbendelüleri ve son olarak Azerbaycan ve İran Harbendelüleri (Hudabende) olarak sınıflandırabiliriz.[1]

Harbendeluler ne kadar Oğuz Türklerinin Avşar Boyunun Şamlu oymağına tabii gözükse de 1691 tarihli Rakka'ya sürgün için Osmanlı tahrir defterlerine bakılırsa aslen yine Oğuz Türklerinin Beğdili Boyuna ya da Bayat Boyuna mensuptur.[1]

Harbendelülerin alt obaları şunlardır:

1-Soyladı

2-Kozaklı

3-Dişirci

4-Kozcu

5-Kozanlu

6-İlyas Fakihler

7-Uzun Karacalu

8-İnaloğlu

9-Caferlü

10-İbrahim Şahlu

11-Kasım Hacılu

12-Yalunuzlu

13-Burhan Hacılu

14-Kayanlu

15-Kurtulmuşlu

16-Mısır Hocalu

17-İllemişlü

18-Tansuklu

19-Bostanlu

20-Cadılu

Daha tabi bilemediğimiz obalar da vardır.[2]

1691 den sonra Harbendelüler ayrılmış Ankara, Adana, Kırşehir üzerinden 3 ana koldan Batı Anadolu'ya göçmeye başlamışlardır. Bu göçenler Harmandalu ismini almıştır. Orada kalanlar Malatya Gaziantep'te Sivas'ta (Altınyayla) kalmıştır. Bir kısımda İran'a göçüp orada yaşamışlardır hatta Şah İsmail'in en önemli şairlerinden olan Afşar Sadıki İran Harbendelülerindendir.[1] Batı da göçenler neredeyse hala yörük yaşam tarzını sürdürmektedir. Halen daha Orta Asya geleneklerini sürdürürler. Her sene Deve Güreşleri olur.

Yaygınlık

Türkiye'de Sivas, Yozgat, Manisa ve İçel yöresinde doğrudan Harmandalı adıyla anılan veya Harmandalı köyleri olarak nitelenen bazı köyler bulunmaktadır.Türkiye'de Uşak, Aksaray (Ortaköy, Harmandalı köyü), İzmir, Aydın, Muğla (Çölmeklü diye geçer) Antalya, Silifke, Adana (Karataş), Gaziantep, Giresun, Kırşehir (Çiçekdağ), Ankara (Bala ve Keskin), Eskişehir, Yozgat, Diyarbakır, Malatya, Sivas ve birçok yerde dağınık şekilde görülür. İran da ise Tebriz ve Kuzey Horasanda rastlanmaktadır. Azerbaycan'da Xırmandalı asında kend bile vardır. Türkmenistan da ve Özbekistan da diğer Türk boylarıyla karışmış şekilde görülmektedir ayrıyeten çok eski olan Özbek Destanında Harman dali adında güçlü bir karakter görünmektedir. Kerkük Tuzhurmatu'da önemli bir nüfusu Harbendelüler oluşturur.[3]

Kaynakça

  1. ^ a b c d Faruk Sümer (2016). Oğuzlar. Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı. ISBN 978-975-498-236-7. 5 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2020. 
  2. ^ Osmanlı Tahrir Defterleri  (2010). "397_NUMARALI_HALEB_LIVASI_MUFASSAL_TAHRIR_DEFTERI(943-1536)-1.pdf " (PDF). 397_NUMARALI_HALEB_LIVASI_MUFASSAL_TAHRIR_DEFTERI(943-1536)-1.pdf . Devlet Arşivleri . 5 Haziran 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2020. 
  3. ^ author., Saatçi, Suphi,. Irak Türkmen boyları : oymaklar ve yerleşme bölgeleri. s. 34-35. ISBN 978-605-155-229-3. OCLC 949912739. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Karamanoğulları Beyliği</span> Türk beyliği

Karamanoğulları Beyliği, Anadolu Selçuklu Devleti yıkılmadan önce Nureddin Bey tarafından temelleri atılan ve Kerimüddin Karaman Bey tarafından kurulan Larende merkezli beyliktir. Karamanoğlu Mehmet Bey, Türkçeyi beylik sınırları içerisinde konuşulacak dil ilan etmişti ancak zamanla beylikte Farsça resmî dil olmuştur. 13. yüzyılda Anadolu'daki en güçlü Türk beyliği kabul ediliyordu. Beylerinin Afşar boyuna veya Salur boyunun, Karamanlı oymağının, Begbölük uruğunun, Kallaklar tiresine bağlı olduğu belirtilmiştir. Beyliğin halk kitlesi ise çoğunlukla Salur ve Afşar boyuna bağlıdır.

<span class="mw-page-title-main">Safevîler</span> 1501–1736 arasında İranda varlığını sürdürmüş devlet

Safevî İmparatorluğu, Safevîler veya Safevî Devleti, 1501 ve 1736 yılları arasında varlığını sürdürmüş, sıkça modern İran tarihinin başlangıcı olarak kabul edilen, İran tarihindeki en önemli hanedanlıklardan biri olan Türk kökenli Safevi Hanedanı tarafından yönetilmiş devlet. Bugünkü İran, Azerbaycan, Ermenistan, Irak, Afganistan, Türkmenistan ve Türkiye'nin doğu kesiminde varlığını sürdürmüş, Şiî Onikiciliği resmî mezhep olarak kabul etmiş ve İran'ın varisi olduğu Safevî Hanedanı'nın devletidir.

<span class="mw-page-title-main">Yörükler</span> Göçebe Türk topluluğu

Yörükler, göçebe olan, çoğunlukla Anadolu dağlarında ve kısmen Balkan Yarımadası'nda yaşayan Oğuz kökenli bir Türk alt grubudur. Balkanlar'daki Yörükler, Kuzey Makedonya'nın doğu kesimlerinden Bulgaristan, Yunanistan ve Güney Trakya'ya kadar geniş bir alana yayılmıştır. İsimleri, "yürümek" anlamına gelen "yürü" fiilinden türemiştir, yürük olarak da adlandırılırlar. Yörükler, diğer sancaklar gibi bir toprak birimi değil, Osmanlı İmparatorluğu'nun ayrı bir örgüt birimi olan Yörük Sancağına bağlıydı.

<span class="mw-page-title-main">Dodurga boyu</span> Oğuz boyu

Dodurga boyu, bir Oğuz boyudur.

<span class="mw-page-title-main">Afşar boyu</span> Oğuz Türklerinin yirmidört boyundan biri

Afşar boyu veya Avşar boyu, Oğuz Kağan Destanı'na göre Oğuzların 24 boyundan biri ve Kaşgarlı Mahmud'a göre Divân-ı Lügati't-Türk'teki yirmi iki Oğuz bölüğünden diye tanımladığı altıncısıdır. Bu boyların Bozoklar kolundan Oğuz Kağan'ın oğlu Yıldız Han'ın dört oğlundan en büyüğü olan Afşar'ın soyundan gelir.

<span class="mw-page-title-main">Çepniler</span> Türkiye ve Türkmenistanda yaşayan bir Oğuz boyu

Çepniler veya Çepni boyu, yoğunlukla Doğu Karadeniz ve Türkmenistan'ın batı bölgelerinde yaşayan, Oğuz boylarından Üçoklara mensup olan yerleşik Türk halkıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kilim</span> dokuma türü

Kilim, iki iplik sistemine dayanılarak yapılan, tersi ve düzü bulunmayan havsız bir dokuma.

<span class="mw-page-title-main">Suriye Türkmenleri</span> Etnik grup

Suriye Türkmenleri ya da Suriye Türkleri, Suriye'de yaşayan Türk azınlıktır.

<span class="mw-page-title-main">Salmanlı, Bigadiç</span>

Salmanlı, Balıkesir ilinin Bigadiç ilçesine bağlı bir mahalledir.

<span class="mw-page-title-main">Ardıçlı, Savaştepe</span>

Ardıçlı, Balıkesir ilinin Savaştepe ilçesine bağlı bir mahalledir.

<span class="mw-page-title-main">Beğdili boyu</span>

Beğdili boyu, Oğuz Kağan Destanı'na göre Oğuzların 24 boyundan biri ve Kaşgarlı Mahmud'a göre Divân-ı Lügati't-Türk'teki yirmi iki Oğuz bölüğünden yedincisi; "Begtili"lerdir. Belgeleri şudur: diye tanımladığı bir Oğuz boyudur.

Bozulus, Akkoyunlulardan kalma büyük kısmı Bayındır boyuna dayanan Türkmen halkına Osmanlı defter kayıtlarında verilen isimdir.

<span class="mw-page-title-main">Bulhasan</span> Gemerekte bir köy

Bulhasan, Sivas ilinin Gemerek ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">İran Türkleri</span>

İran Türkleri, İran'da yaşayan Türk halkları. Başta İran Azerileri olmak üzere Türkmenler, Kaşkaylar, Horasan Türkleri, Halaçlar, Sungurlar, Ebiverdiler, Kazaklar ve Özbekler gibi Türk dilli halklar İran’ın belirli bölgelerinde yaşamaktadırlar.

<span class="mw-page-title-main">Üçoklar</span>

Üçoklar, Türk mitolojisinde "yersel boylar"ı ifade etmek için kullanılan bir kavramdır. Bunlar, Oğuz Han’ın ilk eşinden olan üç oğlu ve onlardan türeyen boylardır. Bunlar da Oğuz Boylarının 12'sini oluştururlar.

Şamlu; Oğuz Türkleri'nin Avşar koluna bağlı bir oymak.

<span class="mw-page-title-main">Yalınyazı</span>

Yalınyazı, Tokat ilinin Zile ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Türkmenleri</span> Anadoluda yaşamını sürdüren çoğunlukla Oğuz kökenli Türk halkları

Türkiye Türkmenleri ya da Anadolu Türkmenleri, Anadolu Oğuzları veya kısa söylenişiyle Türkmenler, Selçuklular döneminde Anadolu ve çevresinde Türkmeneli denen bölgelerde yerleşmeye başlayan, dilleri Türkiye Türkçesine bağlı Anadolu ağızları içinde ele alınan ve Türkiye Türklerini oluşturan Oğuz oymakları Müslüman olup, Hanefi Sünni ve Anadolu Aleviliği olarak görülür. Anadolu’nun Türkleşmesi sürecinde etkili olmuşlardır. Türkmen (تركمنلر) ve Yörük (يوروك) kelimeleri tarihî belgelerde eş anlamlı olarak da kullanılmıştır. Osmanlı arşiv belgelerinde, yerleşim durumuna ve şekline bağlı olarak köylü «Türk» olarak adlandırılırken, göçer veya yarı-göçer topluluklar «Türkmen» ya da «Yörük» tabiriyle anılmışlardır. Aşiretler, yerleşik veya konar-göçer olma durumlarına ve bulundukları bölgelere göre «Türkmen» ya da «Yörük» adını almışlardır. Kimilerine göre Kızılırmak'ın doğusundakilere Türkmen batısındakilere ise Yörük denir. Maraş ve çevresinde yaşayan Dulkadirli Türkmenleri için Osmanlı kaynaklarında hem Türkmen hem de Yörük tabiri birlikte kullanılmıştır. Etnik olarak akraba oldukları Türkmenistan Türkmenleri ile aynı adı taşıdıkları gibi kimi uruğ/oymak adları da ortaktır.

Harbendelu veya Harmandalı Yörükleri, Oğuz Türkleri'nin Avşar boyunun Şamlu koluna bağlı oymak.

Rumkale Çepnileri, Güneydoğu Anadolu bölgesinde yaşayan bir Çepni koludur. Eski Osmanlı kazası olan Rumkale'ye yerleşmişlerdir. Günümüzde ise Gaziantep ilinin kuzeydoğu kesiminde yaşamaktadırlar.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.