İçeriğe atla

Haramoşha

Haramoşha (Adigece: Хьарам1уашъхьэ/Yasak Dağ,Yasak Zirve), Adıge mitolojisi ile Nart destanlarında adı geçen bir dağ, Oşhamafe (Adigece: 1ошъхьамафэ; Kabartayca: Oşhamaho/"1уащхьэмахуэ/Uğurlu Dağ), Elbruz Tepesi olduğu da sanılır. Haramoşha tepesine,ölümlülere ateşi yasaklayan ve onları karanlığa terk eden "Tanrının" buyruklarına karşı geldiği gerekçesiyle, Nart Meclisi (Нарт Хасэ) Başkanı Nesren-jak'e, tanrılık iddiasındaki Pak'o (Пак1о) tarafından zincirlenmiştir. Nesren-jak'e, sonunda Nart Peterez tarafından özgürlüğüne kavuşturulmuş, ateş de geri getirilmiş, Nartlar soğuk ve karanlıktan kurtulmuşlardır.

Ayrıca bakınız

İlgili Araştırma Makaleleri

Lugalbanda, Sümer mitolojisi ve edebiyatından bir karakterdir. Adı genç kral anlamına gelir. Sümer Kral Listesi'ne göre Uruk şehrinin üçüncü kralıdır. Eski Çağ Mezopotamya edebiyatında Gılgamış'ın babası olarak yer alır ve karısı tanrıça Ninsun'dur.

<span class="mw-page-title-main">Sosruko</span> Kuzey Kafkasya destanlarının en ünlü ve en yaygın mitolojik kahramanı

Sosruko, Kuzey Kafkasya destanlarının en ünlü ve en yaygın mitolojik kahramanı. Sosrıkua, her çağda, her dönemde Nart destanlarının bilinen kahramanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Pers mitolojisi</span>

Pers mitolojisi, İran platosu ve onun sınır bölgeleri ile Karadeniz'den Hoten'e kadar uzanan Orta Asya bölgelerinde yaşamış ve birbirleriyle kültürel ve dilsel olarak ilişkili olan eski halkların inanç ve ibadet uygulamalarının bütününe verilen isimdir.

Adigece, Adığece veya Batı Çerkesçesi, Kuzeybatı Kafkas dilleri ailesinin Çerkes dilleri kolunda yer alan bir dildir. Aynı koldaki Kabardeyce ile karşılıklı anlaşılabilirliğe sahiptir. Kuzey Kafkasya’da yer alan eski Batı Çerkesya topraklarını kapsayan Adige Cumhuriyeti ile Krasnodar Krayı bölgelerinde ve Çerkes Sürgün ve Soykırımı ile Kafkasya'dan Osmanlı İmparatorluğu topraklarına zorla sürülen ve bugün Türkiye ve Ürdün gibi ülkelerde yaşayan Çerkesler tarafından konuşulur. Kiril alfabesiyle yazılan dil, geçmişte Arap ve Latin alfabeleriyle de yazılmıştır.

Emegenler; Kafkas efsanelerinde anlatılan çirkin, insanüstü, zaman zaman birden fazla başı olan dev varlıklardır. İmegen de denir. Yine Nart efsanelerinde emegenlerin sayıları pek çoktur ve her üç ayda bir doğum yapmaktadırlar. Her doğum sırasında ise yüzden fazla çocuk doğurmaktadırlar. Nart kahramanları sürekli emegenlerle savaş halindedirler. Nart kahramanları bilek güçleriyle ve üstün zekalarıyla emegenleri her zaman yenmeyi başarsalar, sürekli galip gelseler de, emegenlerden çok çekinmektedirler. Çünkü emegenler, yakaladıkları zaman Nartları yemektedirler.

Şahe(Çerkesçe:Şekh/Шэх veya Şakhe/Шахе;Rusça:Şakhe/Шахе), Rusya Federasyonu'na (RF) bağlı Krasnodar Kray'da, doğudaki Çuguş (Adigece:Ç'ığuş'/Ч1ыгъушъ) dağ kompleksi batısındaki Neğoy Dağından doğup derin vadiler oluşturmuş halde Karadeniz'e dökülen hızlı akışlı küçük bir ırmak.

<span class="mw-page-title-main">Kafkas Dağları</span>

Kafkas Dağları, Kafkas Sıradağları Kafkasya'da Karadeniz ve Azak Denizi ile Hazar Denizi arasında, kuzeybatı ve güneydoğu doğrultusunda uzanan sıradağlar ve dağ sistemi. Bu dağlar kuzeybatıda Taman Yarımadası yakınlarında başlar ve güneydoğuda Apşeron Yarımadasına değin uzanır. Kafkas Dağları, Kuzey ve Güney Kafkaslar olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Kuzeyde kalan sıra dağlara Büyük Kafkas Dağları, Güney Kafkas Dağlarına ise Küçük Kafkas Dağları denir.

<span class="mw-page-title-main">Nart destanları</span> Kuzey Kafkasya halklarının sözlü geleneklere dayalı kahramanlık destanı

Nart destanları, Kuzey Kafkasya halklarının sözlü geleneği içerisinde anlatılan ve büyük ölçüde derlenmiş olan yiğitlik destanı.

Peterez, Nart destanlarında adı geçen önde bir kahraman ve destan kişisi. Sabahleyin analığı Joko-nan'ın (Жъокъо-нан) Peterez'e ilk bakışına denk düşecek bir ok dışında, kendisine silah işlemiyordu. Doğumundan önce Nart yaşlıları, "Eğer bu bebek bir kız çocuğu olarak doğarsa, ona bir dikiş sepeti hazırlar, ona göre yetiştiririz; eğer bir oğlan çocuğu olarak doğarsa, onu azgın sulara bırakırız" derler. Şarkının gerisi de şöyledir:

Tanrı bir oğlan çocuğu olarak yarattı Peterez'i
Onu bir sepet içinde
Geçilmesi zor, bataklık bir kamışlığa attılar
Sert bir fırtına esti
Sepeti azgın dalgalara doğru, denize sürükledi
Azgın deniz yatağımdır
Deniz köpükleri de yorganımdır benim
Diyordu Peterez.

Dain Demirayak, Orta Dünya`nın çok güçlü ve ünlü bir cüce savaşçısıdır. İlk ününü, Cüce-Ork Savaşlarının son muharebesi olan Azunulbizar Muharebesi'nde cücelere yardıma giderek ve bir cüce katili olan Azog'u öldürerek kazandı. O yıllarda Demir Tepeler'in kralı unvanına sahipti. Devamında Dain, Erebor'a giderek Smaug'un ölümünü sağlayan Thorin Meşekalkan'a Beş Ordular Savaşı'nda 500 kişilik bir ordu toplayarak yardıma gitti. Goblin Azog oğlu Bolg'un öldüğü savaştaki cüce ordularını o yönetiyordu.

<span class="mw-page-title-main">Abhazya arması</span> Ulusal arma

Abhazya iki taraflı bir yapıya sahiptir. Bu yüzden iki arma bulunmaktadır. Birisi Abhazya Cumhuriyeti'nin arması, diğeri Gürcistan'dan özerk olan Abhazya Özerk Cumhuriyeti'nin armasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Fışte Dağı</span>

Fışte Dağı, Rusya üyesi Adıge Cumhuriyetinin güneybatısında bulunan 2,867m yüksekliğe sahip dağ aynı zamanda bölgesel mitolojide de kullanılan tarihsel bir imgedir.

Örüzmek Han - Kuzey kafkas halklarında efsanevi hakan. Diğer adları Urızmaq 'dır. Karaçay ve Malkarlar ile iç içe geçmiş olan Nart destanlarında Nartların lideri olarak karşımıza çıkan karakter Örüzmek adını taşır ve onun yeryüzüne düşen bir meteor parçasının içinden doğduğu ve kurt sütü içerek büyüdüğü anlatılır. Karısı Satanay Hanım’dır. Örüzmek’in yaşadığı olaylar Basat Han’ın yaşadığı serüvenlerle birebir örtüşür. Tepegözle karşılaşır ve onu öldürür. Türk destanlarında Uruz Bey, Basat’ın babasıdır. Örüzmek’in Kolan adında bir atı vardır ve Türkçe Kulan ile örtüşmektedir, bu kelimenin alaca renk ifade ettiği söylenir.

Temir Han - Türk ve Altay mitolojisinde Demir Tanrısı. Temür (Timür) Han olarak da bilinir. Moğollar Tömür Han derler.

<span class="mw-page-title-main">Satanay</span>

Satanay Hanım – Kafkas Nart mitolojilerinde baş karakter. Seteney olarak da bilinir. Nart destanlarında nart halkının anaları olarak kabul edilir. Güzelliğin ve bilgeliğin sembolüdür. O, Nartların lideri Vorzemec’in karısıdır. Babası Güneş’tir ve annesi Ay’dır. Doğaüstü güçlere ve sihirlere sahiptir. Prenses anlamına gelen Guaşe unvanını taşımaktadır. Satanay Guaşe gelecekten haber verir, istediği insanın veya hayvanın şekline girebilir. Nart destanlarında Satanay Guaşe ile Vorzemec'in mutlu bir hayat yaşadıkları anlatılır. Nartları düştükleri sıkıntılı durumlardan keskin zekâsıyla kurtarmayı başaran Satanay, kocası Vorzemec'e de zor anlarında yardımcı olur. Nartlar Satanay’a danışmadan hiçbir işe kalkışmazlar.

<span class="mw-page-title-main">Hatukaylar</span> Çerkes boyu

Hatukaylar, tarihsel olarak Çerkesya'nın Hatukay vilayetinde yaşayan Çerkes boyu. Savaşçı kimlikli bir boy olarak biliniyorlardı. Günümüzde sayıları az olup çoğunlukla Türkiye'de yaşarlar. Çerkes bayrağında yer alan ve 12 Çerkes boyunu temsil eden yıldızlardan biri de Hatukayları ifade eder. Rus-Çerkes Savaşı döneminde Kafkasya'daki varlıkları Çerkes soykırımı sırasında yok edildi. Günümüzde Kafkasya'da kalmadıkları için Çerkes diyalektolojisinde adları geçmez. Şapsığlar, Hakuçlar, Abzehler gibi Batı Çerkeslerinde soylu sınıfı bulunmaz iken, Bjeduğ ve Çemguylarda olduğu gibi Hatukaylarda da bu sınıf görülür.

<span class="mw-page-title-main">Mahoşkuşha petroglifleri</span>

Mahoşkuşha petroglifleri Adıge Cumhuriyeti'nde bulunan çakıl taşları üzerindeki işaretler. Bu deşifre edilmeyen petroglifler, "Azilian çakıl taşları" tipine aittir. MÖ. IX-VIII bin olarak tarihlendirilir. 1983-84'te P.U. Autlev tarafından araştırıldı. 90 adet çakıl taşından oluşmaktadır. Mahoşkuşha'nın piktografik çizimlerinden biri, Adıge Nart destanının olay örgüsünden birini oldukça ikna edici bir şekilde yakalıyor, bu da Çerkes kronolojisinin başlangıcı ve Nart destanının en eski döngülerinin yaratılış zamanının netleştirilmesi açısından bu anıtı daha da önemli kılıyor. Mahoşkuşha çakıllarının üzerinde, ortasında boğa olan bir daire oluşturan yaylar ve oklarla iki tür "insan" ve "avcı" tasvir edilmiştir. Vücutlar bazılarında uzun, bazılarında kısadır. Bir başka Mahoşkuşha çakıl taşı, Nart Tlepş'i, atılmadan önce adı söyleneni vuran bir ok yaparken tasvir ediyor. Nart efsanesinde okun üç kişiyi yenmeyi amaçladığı söylenir: Sawsırıqo, Pşetıqç'eç', Blıpqç'eç'. Pşetıqç'eç' ve Blıpqç'eç', şaşkına dönmüş ve dağın eteğine yapışmış olan Sawsırıqo, Tlepş'in okunu alt etmeyi ve hayatta kalmayı başardı. Bu sahne de Mahoşkuşha çakıllarında tasvir edilmiştir.

Oset mitolojisi, birkaç tanrı ve doğaüstü varlık içeren Kafkasya bölgesindeki Oset halkının inançları ve uygulamaları için kullanılan ortak bir terimdir. Dinin kendisinin Sarmatya kökenli olduğuna inanılmaktadır, ancak din Hıristiyanlıktan sonraki birçok unsurları içermektedir ve Oset tanrıları genellikle Hristiyan azizlerle özdeşleştirilir. Tanrılar, Nart olarak adlandırılan ünlü hikâyelerde rol oynar.

Helgafjell, "kutsal dağ", İskandinav mitolojisinde Ölümden sonra gidildiğine inanılan kutsal bir mekandır.Bu dağ civarda bir dağ oluşumu olabilirdi ve o kadar kutsaldı ki insanlar önce yüzünü yıkamadan yönüne bakamazlardı. Kutsal dağda, İskandinav klanlarının üyeleri, yaşayanlar dünyasında yaşadıklarına benzer yaşamlar süreceklerdi. Bazı psişik insanlar dağa bakabilirdi ve gördükleri korkutucu değildi, bunun yerine sıcak bir ocak, içme ve konuşma ile bir sahneydi. Destan materyalinde Kutsal Dağ, belirli klanların ölü atalarının ikamet ettiği bir yerdi.Eyrbyggja destanında,kahin bir adam Helgafell'i bir anlığına yakalar ve burada klanının ölülerinin ocağın etrafında toplandığını, yiyecek ve içeceklerle iyi vakit geçirdiğini, yeni ölmüş bir akrabasını karşılamada selamladığını görür. Steinsland'a göre deyia i fjall [dağda ölmek] ifadesi bu kavrama aittir.