İçeriğe atla

Haraki

Guillaume Postel'in Haraki'nin Arapça astronomik el yazması Muntahā al-idrāk fī taqāsīm al-aflāk ("Kürelerin Bölümlerinin Nihai Kavraması") üzerine notu.

Ebu Muhammed 'Abd al-Jabbar al-Kharaqī, ayrıca Haraki (1084-1158[1]), 12. yüzyılda Merv yakınlarındaki Harak'ta doğmuş bir İranlı[2] astronom ve matematikçidir.[3] İran sarayında Sultan Sencer'in hizmetindeydi. Haraki, Almagest'te Batlamyus'un astronomik teorisine meydan okudu ve gezegenlerin tüplerin içinde hareket ettiği devasa maddi küreler hayal ederek alternatif bir küreler teorisi kurdu.[3]

Guillaume Postel, 1536'da Osmanlı İmparatorluğu'na yaptığı seyahatler sırasında el-Kharaqī'nin Muntahā al-idrāk fī taqāsīm al-aflāk ("Kürelerin Bölünmelerinin Nihai Kavraması") adlı astronomik eserini elde etti, açıkladı ve Avrupaya geri getirdi.[4]

Haraki ayrıca, artık kayıp olan Al-Risala al-Shāmila ("Kapsamlı İnceleme") ve Al-Risala al-Maghribiyya ("Kuzey Afrika İncelemesi", dirhem ve dinar hesabıyla ilgili) adlı matematiksel incelemeler yazdı.[3]

Çalışmaları

  • Muntahā al-idrāk fī taqāsīm al-aflāk ("Kürelerin Bölümlerinin Nihai Kavramı") 1138/9
  • Al-Risala al-Shāmila ("Kapsamlı İnceleme")
  • Al-Risala al-Maghribiyya ("Kuzey Afrika İncelemesi")

Kaynakça

  1. ^ Akpınar, Cemil (1997). "HARAKĪ". TDV İslâm Ansiklopedisi. 16. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. ss. 94-96. 
  2. ^ Selin, Helaine (2008). Encyclopaedia of the history of science, technology, and medicine in non-western cultures. Berlin New York: Springer. s. 134. ISBN 9781402049606. Abū Muh.ammad ˓Abd al-Jabbār ibn ˓Abd al-Jabbār al-Kharaqī was a Persian astronomer, mathematician and geographer. 
  3. ^ a b c Encyclopaedia of the history of science, technology, and medicine, ed. Helaine Selin, p.478
  4. ^ Islamic science and the making of European Renaissance, by George Saliba, p.218 978-0-262-19557-7

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ömer Hayyam</span> Fars şair, filozof, matematikçi ve astronom (1048–1131)

Gıyaseddin Ebu'l-Feth Ömer ibni İbrahim Nişaburi, yaygın olarak bilinen ismiyle Ömer Hayyam, Fars polimat, matematikçi, astronom, tarihçi, filozof ve şairdi. Selçuklu İmparatorluğu'nun ilk başkenti olan Nişabur'da doğdu. Bir bilgin olarak, Birinci Haçlı Seferi sırasında Selçuklu hanedanının yönetimiyle çağdaştı.

<i>El-Kanun fit-Tıb</i> İbn-i Sinanın tıp kitabı

El-Kanun fi't-Tıb veya Latince ismiyle Canon medicinae, Batı'da Avicenna olarak da bilinen İbn-i Sina'nın 14 ciltlik tıp ansiklopedisidir. Arapça yazılmış olan eser 1025 yılında tamamlanmıştır. Eserin içeriği İbn-i Sina'nın kendi hekimlik deneyimlerine, Orta Çağ İslam tıbbına, antik Yunan hekim Galen'in yazılarına, antik Hint tıp geleneğinin hekimlerinden Suşruta ve Çaraka'ya ve antik Arap ve Pers tıp geleneklerine dayanmaktadır. Eser sıklıkla tıp tarihindeki en ünlü eserlerden birisi olarak adlandırılır. Eserin en eski bilinen nüshası 1052 tarihlidir ve Ağa Han koleksiyonunda yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Ebü'l-Fidâ</span> Kürt asıllı Eyyubiler Hama emiri, felsefe, astronomi ve coğrafya bilgini

Ebu'l-Fida (Arapça: أبو الفداء, Kürtçe: Ebûlfîda Îsmaîlê Hemewî veya Ebu'l-Fida İsmail Hamavi Kürt filozof, komutan, İslam tarihçisi, coğrafyacı ve döneminde Eyyubiler Hama Emiridir.

<span class="mw-page-title-main">Bircendî</span> Fars astronom

Abd Ali ibn Muhammed ibn Hüseyin Birjandi, İran'da yaşayan önemli bir 16. yüzyıl Pers astronom, matematikçi ve fizikçi.

<span class="mw-page-title-main">Jantar Mantar, Jaipur</span>

Jantar Mantar anıtı, Hindistan'ın Racastan Eyaletinin, Jaipur şehrinde yer alan on dokuz mimari astronomik alet koleksiyonudur; Rajput kralı Sawai Jai Singh II tarafından yaptırılmış ve 1734'te tamamlanmıştır. Dünyadaki en büyük taş güneş saatine ev sahipliği yapmaktadır ve UNESCO tarafından Dünya Mirası olarak ilan edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Vermilyon Kuşu</span>

Vermilyon Kuşu, Çin takımyıldızlarının Dört Simgesi'den biridir. Tam olarak "Güneyin Vermilyon Kuşu" olarak bilinmekte olup güneyi ve yaz mevsimini temsil etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Beyaz Kaplan</span> Çin Mitolojisinin Dört Sembolünden Biri

Beyaz Kaplan, Çin takımyıldızlarının Dört Simgesi'den biridir. Tam olarak "Batı'nın Beyaz Kaplanı" olarak bilinmekte olup batı ve sonbahar mevsimini temsil etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Siyah Kaplumbağa</span>

Siyah Kaplumbağa, Çin takımyıldızlarının Dört Simgesi'den biridir. Tam olarak "Kuzey'in Siyah Kaplumbağası" olarak bilinmekte olup kuzeyi ve kış mevsimini temsil etmektedir.

Abbas bin Saîd Cevherî, Al-ʿAbbās ibn Saʿid al-Jawharī Bağdat'taki Beyt'ül Hikmet'inde ve kısa bir süre Şam'da astronomik gözlemler yapan bir geometriciydi. Muhtemelen İran asıllıydı. En önemli eseri, yaklaşık 50 ek önerme içeren ve paralellik postülatını ispatlamaya çalışılan bir kanıtını da içeren Öklid'in Elemanları Üzerine Yorumu idi.

Tezkireci Köse İbrahim Efendi 17. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu topraklarında yaşamış olan matematikçi ve astronomdur. Aslen Zigetvarlıdır. İstanbul'da ölmüştür.

Zic Güneş, Ay, yıldızlar ve gezegenlerin konumlarının astronomik hesaplamaları için kullanılan parametreleri tablolaştıran İslami astronomi kitabıdır.

Alî ibn el-Hüseyin ibn-Vâfid el-Lahmî, Avrupa'da Abenguefith olarak bilinen, Toledo'lu eczacı ve hekim. Toledo emiri el-Memûn'un veziri olarak görev yapmıştır. Meşhur eseri Kitâb el-edviya el-müfrede'dir. Eser, Latinceye De medicamentis simplicibus adı ile tercüme edilmiştir.

İbnü'r-Rûmiyye ya da tam künyesiyle Ebü'l-Abbâs Ahmed bin Muhammed bin Ebî Halîl Müferric el-İşbîlî, Endülüslü bilim insanı, botanikçi, eczacı ve ilahiyatçı. Bitkilerin tıbbi kullanımı konusunda yaptığı bilimsel yönteme uygun çalışmalarıyla tanınır. Fikirlerini uygulamaya dökme ve olumlu-olumsuz sonuçlarını raporlama konusundaki titizliğiyle farmakolojinin gelişmesine öncülük eden bilim insanlarından biri olan İbnü'r-Rûmiyye aynı zamanda İbnü'l-Baytâr'ın da hocasıydı.

<span class="mw-page-title-main">Qin Jiushao</span>

Qin Jiushao, Song Hanedanı döneminde yaşamış bir Çinli matematikçi, meteorolog, mucit, siyasetçi ve yazar. Horner'ın yöntemini keşfetmesinin yanı sıra meteorolojik verileri toplamak için kullanılan bir tür yağmur ölçer aleti olan Tianchi havzalarını icat etmesiyle tanınır.

Abul-Hasan Kūshyār ibn Labbān ibn Bashahri Daylami (971–1029), Kûşyâr bin Lebbân, İran'ın Hazar Denizi'nin güneyindeki Deylem'den İranlı matematikçi, coğrafyacı ve astronomdur.

Abu-Abdullah Muhammed ibn İsa Māhānī Mahan'da doğan ve Abbasi Halifeliği Bağdat'ta aktif olan İranlı matematikçi ve astronomdur. Bilinen matematiksel çalışmaları arasında Öklid'in Elementleri, Arşimet'in Küre ve Silindir Üzerine ve İskenderiyeli Menelaus'un Sphaerica üzerine yorumları ve iki bağımsız inceleme yer alır. Arşimet'in ortaya koyduğu, bir küreyi belirli bir oranda iki cilde bölme sorununu çözmeye çalıştı, bu daha sonra 10. yüzyıl matematikçisi Ebu Ca'fer el-Hazin tarafından çözüldü. Astronomi üzerine hayatta kalan tek çalışması azimutların hesaplanması üzerineydi. Ayrıca astronomik gözlemler yaptığı biliniyordu ve arka arkaya üç ay tutulmasının başlangıç zamanlarına ilişkin tahminlerinin yarım saat içinde doğru olduğunu iddia etti.

Ebu Ca'fer Muhammed ibn Hüseyin Hazin (900-971), el-Hazin olarak da anılır, İranlı Horasanlı Müslüman astronom ve matematikçi. Hem astronomi hem de sayılar teorisi üzerinde çalıştı.

<span class="mw-page-title-main">Şemsülmülk Nasr</span>

Şemsülmülk Nasr, 1068'den 1080'e kadar Maveraünnehir'de hüküm süren Karahanlı hükümdarıydı. Hanedanlığın en büyük hükümdarlarından biriydi.

<span class="mw-page-title-main">Hint astronomisi</span>

Hint astronomisi, Hint alt kıtasında uygulanan astronomiyi ifade eder. Tarihi, tarih öncesi dönemlerden modern zamanlara kadar uzanır. Hint astronomisinin en eski kökleri, İndus Vadisi Uygarlığı dönemine veya daha öncesine kadar tarihlendirilebilir. Astronomi, daha sonra MÖ 1500 veya daha eski tarihlere dayanan Vedaların incelenmesiyle ilişkili "yardımcı disiplinlerden" biri olan Vedanga'nın bir disiplini olarak gelişti. Bilinen en eski metin, MÖ 1400-1200'e tarihlenen Vedanga Jyotisha'dır.

Keļallur Nīlakaṇṭha Somayāji, Keļallur Comatiri olarak da anılır, Kerala astronomi ve matematik okulunun önemli bir matematikçisi ve astronomuydu. En etkili eserlerinden biri de 1501 yılında tamamladığı kapsamlı astronomik inceleme Tantrasamgraha'dır. Ayrıca Aryabhatiya hakkında Aryabhatiya Basya adında ayrıntılı bir yorum da yazmıştı. Nilakantha, bu Basya'da trigonometrik fonksiyonların sonsuz seri açılımlarını ve cebir ile küresel geometri problemlerini ele almıştı. Grahapariksakrama, dönemin aletlerini temel alarak astronomide gözlem yapma üzerine yazılmış bir el kitabıdır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.