İçeriğe atla

Harabe (Ukrayna tarihi)

Harabe

Kazak Hetmanlığı sınırları, 17. yüzyıl.
Tarih29 Haziran 1659 - 16 Mayıs 1686
Bölge
Ukrayna; Sağ-kıyı Ukraynası, Sol-kıyı Ukraynası, Osmanlı Ukraynası ve Zaporijya Siçi
SonuçEbedi Barış Antlaşması (1686); Ukrayna'nın Lehistan-Litvanya Birliği, Rusya Çarlığı ve Osmanlı İmparatorluğu arasında bölüşülmesi.
Taraflar
Sağ-kıyı Ukraynası
Lehistan-Litvanya Birliği		 Osmanlı Ukraynası (1669)
Osmanlı İmparatorluğu Osmanlı İmparatorluğu (1669)		 Sol-kıyı Ukraynası
Rusya Çarlığı
Komutanlar ve liderler
Pavlo Teteria
Mykhailo Khanenko
Yuri Hmelnitski		Petro Doroşenko
Yuri Hmelnitski
George Ducas		 Ivan Briukhovetsky
Demian Mnohohrishny
Ivan Samoylovych


Harabe (Ukraynaca: Руїна) Kazak tarih yazarı Samiylo Velychko (1670-1728) tarafından 17. yüzyılın ikinci yarısında Ukrayna tarihindeki siyasi durumunu tasvir eden tarihi bir terimdir.

Dönemin zaman aralığı tarihçiler arasında değişir:

Dönem, Ukrayna'nın komşuları tarafından sürekli çekişme, iç savaş ve dış müdahale ile karakterize edildi.

Başlama nedeni

Harabe, 1657'de hetman Bogdan Hmelnitski'nin ölümünden sonra başladı. Hmelnitski, başlattığı Hmelnitski Ayaklanması ile Lehistan-Litvanya Birliği'ne karşı güçlü konuma gelmek için Rusya Çarlığı'na bağlılık yemini etmişti. Hmelnitski, Ukrayna tarihinin önemli isimlerinden biri olan etkili bir lider olarak Kazak Hetmanlığı sınırlarını genişletmek adına savaşlar yaparken, ardıl kurallar koymadı ve kendi iradesi ile oğlu Yuri Hmelnitski'yi yeni hetman olarak tercih etti. Genç ve deneyimsiz Yuri Hmelnitski (1641-1685) babasının liderlik özelliklerinden açıkça yoksundu. Bogdan Hmelnitski'nin ölümü sırasında, Kazak Hetmanlığı yaklaşık 2250.000 milkare (650.000 km2) ve 1.2 ila 1.5 milyonluk bir nüfusa sahipti. Yuri Hmelnitski'nin tecrübesizlikleri Zaporojya Kazakları'nı kötü etkiledi ve ileri gelen ordu amirleri Ataman olmak için mücadele etti.

Sonuçlar

  1. Ruthen Kazak devleti kurma girişimi başarısız oldu.
  2. Ukrayna, Dinyeper boyunca Rusya ve Polonya arasında bölündü.
  3. Polonya, Sol-kıyı Ukraynası'nı kaybetti ve zayıfladı.
  4. Rusya toprakları güney ve güneybatıya doğru genişledi.
  5. Osmanlı gücünü Ukrayna'ya kadar genişletti (Doroşenko sayesinde).

Kaynakça

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kazak Hetmanlığı</span>

Kazak Hetmanlığı, Hetmanlık veya Viysko Zaporozke 1649 ile 1775 yılları arası bugünkü Ukrayna'nın merkezi ve kuzeydoğusunda var olmuş bir Kazak devletidir. Khmelnytsky İsyanı ve Kayıtlı Kazaklar, Zaporozya Siçi Kazakları ve Ukrayna'da yaşayan diğer halkların ittifakı sonucu ortaya çıkmıştır. Hetmanlık'ın ilk hetmanı yani yöneticisi 1648–57 yılları arası ülkeyi yöneten Bogdan Hmelnitski'dir.

Ukrayna tarihi, bugünkü Ukrayna topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Hmelnitski Ayaklanması</span>

Hmelnytsky Ayaklanması, 1648'den 1657'ye kadar sürmüş bugünkü Ukrayna topraklarında meydana gelmiş bir isyan hareketidir. Hetman'ın komutasındaki Bogdan Hmelnitski, Zaporijya Kazakları ve müttefikleri Kırım Tatarları ve yerli Ukraynalılar ile Lehistan-Litvanya kuvvetlerine karşı verilmiş bir kurtuluş savaşıdır. Ayaklanma başarılı olmuştur, Kazak Hetmanlığı kurulmuş ve bölgede Polonya etkisi azalmıştır. Daha sonra bölgenin Rus etkisine girişi kolaylaşmıştır. Yahudi tarihi ve demografisinde özel bir öneme sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Pereyaslav Antlaşması</span>

Pereyaslav Antlaşması, Ukrayna'daki Kazak Ordusu konseyinin Ukrayna'yı Rusya Çarlığı'na bağlama kararı alması ve Rus çarının temsilcileriyle Kazak Hetmanı Bogdan Hmelnitski arasında 18 Ocak 1654 tarihinde yapılan antlaşma. Rusya Çarlığı ile Lehistan-Litvanya Birliği arasında 1654-67 yılları arasında sürecek On Üç Yıl Savaşı'na yol açmıştır.

<span class="mw-page-title-main">İvan Bohun</span>

Ivan Bohun Ukraynalı Kazak'ların Albay'larından biridir. Polonya-Litvanya Birliği'nin Rus Çarlığı'na karşı 1654-67 yılları arasında süren savaşta Lehler'in yanında yer almıştır. Ivan Bohun'un ölümü Lviv'de her yıl anılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Yuri Hmelnitski</span>

Yuri Hmelnitski Kazak hetmanı. Kazaklar'ın en ünlü lideri Bogdan Hmelnitski'nin en küçük oğludur. Babasının 6 Ağustos 1657'de ölümünün ardından 27 Ağustos 1657'de Kazak hetmanı olmuştur ancak 2 ay sonra yerine Ivan Vhovski hetman olmuştur. 17 Ekim 1659'da Ivan Vhovski tahttan feragat edince 2. kez Kazak Hetmanlığı tahtına oturmuştur. 2. kez tahta çıkmasının ardından 1663'te tekrar tahttan indilirip yerine Ivan Briukhovetsky, hetman olmuştur. 1678'den 1681'e kadar Osmanlı Ukraynası'nın lideri olmuştur. 1685'te Subotiv, Lehistan'da ölmüştür.

<span class="mw-page-title-main">İvan Vıhovski</span>

İvan Vıhovski 27 Ekim 1657 – 17 Ekim 1659 yıllarında hüküm sürmüş Kazak hetmanı. Ünlü Kazak lider Bogdan Hmelnitski'nin ardından Rus-Polonya savaşını sürdürmüştür. 17 Ekim 1659'da kendi isteği ile Hetmanlık tahtını bırakmıştır ve yerine tekrar Yuri Hmelnitski Kazak lideri olmuştur. 16 Mart 1664, Zaporijya Oblastı'nda bulunan Korsun'da ölmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Kazak hetmanları listesi</span> Zaporojya Kazaklarının liderler

Kazak hetmanları listesi; Zaporojya Kazakları'nın liderlerinin listesidir. Ukrayna'da Bogdan Hmelnitski tarafından çıkarılan ayaklanmada kurulan Kazak Hetmanlığı'nın resmi olarak 11 lideri vardır, 4 lider ise Kazak Konseyi tarafından tayin edilmiştir. Toplam da ise 15 tane hetman hüküm sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Bogdan Hmelnitski Nişanı</span>

Bogdan Hemelnitski Nişanı SSCB tarafından verilen; adını Kazak Hetmanlığı lideri (Hetman) Bogdan Hmelnitski'den alan, ilk olarak II. Dünya Savaşı sırasında, SSCB Prezidyum'u tarafından 10 Ekim 1943 tarihinde verilmiş madalya.

<span class="mw-page-title-main">Bohdan Hmelnitski</span> Kazak Hetmanlığının kurucusu (1648–1657)

Bohdan Hmelnitski Kazak Hetmanlığı'nın kurucusu. Polonya-Litvanya Birliği'ne (1648-1654) karşı ayaklanma başlatan Zaporojya Kazakları önderi. Ölümünden sonra yerine oğlu Yuri Hmelnitski Kazak hetmanı olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">1654-1667 Lehistan-Rusya Savaşı</span>

1654-1667 Lehistan-Rusya Savaşı, ayrıca Onüç Yıllık Savaş, Birinci Kuzey Savaşı, Ukrayna Savaşı veya Rus Tufanı olarak da adlandırılır. Rusya Çarlığı ile Lehistan-Litvanya Birliği arasındaki büyük bir çatışmadır. 1655 ve 1660 yılları arasında İsveç Krallığı, Lehistan-Litvanya Birliği'ni işgal etti, bu nedenle Lehistan'da "Tufan" veya İsveç Tufanı başladı. Ayrıca Rusya-İsveç Tufanı olarak adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Pavlo Teterya</span> Kozak Hetmanı

Pavlo Teteria Sağ-kıyı Ukraynası hetmanı. (1663–1665) Gerçek adı Pavlo Morzhkovsky'dir. Hetman olmadan evvel Bogdan Hmelnitski ve İvan Vıhovskıy'in emrinde yüksek pozisyonlarda görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Mihaylo Hanenko</span>

Mihaylo Stepanoviç Hanenko, Ukraynalı Kazak askeri lideri ve 1669-1674 yılları arasında Sağ-kıyı Ukraynası'nın Petro Doroşenko ile Harabe sırasında rekabet ettiği Kazak hetmanı idi.

İvan Bezpalıy Uman Alayı'nın Kazak albayıydı ve Doğu Ukrayna'daki Rus yanlısı grubun lideriydi. Kısa bir süre, Rusya Çarlığı'na sadık Sol-kıyı Ukrayna Kazakları tarafından Hetman seçildi ve Kasım 1658'den Ekim 1659'a kadar hüküm sürdü.

<span class="mw-page-title-main">İvan Bryuhovetski</span>

İvan Bryuhovetski 1663'ten 1668'e kadar Sol-kıyı Ukraynası'nın hetmanı idi. Hüküm sürdüğü zamanların ilk yıllarında Rus yanlısı politikalar izledi. Daha sonra itibarını ve otoritesini kurtarmak için bir isyan başlattı. Ayrıca Rus Çarlığı himayesi karşıtı ayaklanmanın lideridir. Tarihçilere göre İvan'ın politikaları, bir zamanlar destekçisi olan Petro Doroşenko ile aynı değildi. Doroşenko tarafından zincirlenerek ve dövülerek öldürüldü.

<span class="mw-page-title-main">Yakym Somko</span>

Yakym Somko, Pereyaslav alayının Ukraynalı Kazak askeri lideri. 1660-1663'te Harabe sırasında Sol-kıyı Ukraynası hetmanıydı.

<span class="mw-page-title-main">İvan Mazepa</span>

Ivan Stepanoviç Mazepa 1687 ile 1708 arasında Kazak hetmanı olarak görev yapmıştır. Kutsal Lig çabalarından dolayı 1707'de Kutsal Roma İmparatorluğu Prensi unvanına layık görüldü. Mazepa'nın yaşamındaki tarihi olaylar pek çok edebi, sanatsal ve müzik eserine ilham kaynağı olmuştur ve sanatın koruyucusu olarak ünlüdür.

<span class="mw-page-title-main">İvan Samoyloviç</span>

İvan Samoyloviç, 1672'den 1687'ye kadar Sol-kıyı Ukraynası hetman'ıydı. Hüküm sürdüğü dönem, Kazak Hetmanlığı'nın Rusya Çarlığı'na sıkıca bağlanması ve Sağ-kıyı Ukrayna'sını Lehistan-Litvanya Birliği'nden geri alma girişimleriyle geçmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı döneminde Ukrayna</span>

Osmanlı Ukraynası, Han Ukraynası, Hanşçina Ukrayna'nın sağ yakası için kullanılan ve Türkçe adı Yedisan olarak da bilinen tarihi bir terimdir. Khanska Ukraina teriminin kayıtlara geçen ilk kullanımı, Rus gizli ajanı Lupul'un Rusya İmparatoriçesi Anna'yı Osmanlı Ukrayna'sına saldırmaya teşvik ettiği 1737 yılına kadar uzanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kazak Radası</span>

Kazak Radası askeri alanda kararlar alan Slav Kazak meclisiydi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.