İçeriğe atla

Hans Reichenbach

Hans Reichenbach
Doğum26 Eylül 1891(1891-09-26)
Hamburg, Alman İmparatorluğu
Ölüm9 Nisan 1953 (61 yaşında)
Los Angeles, ABD
Dönem20. yüzyıl felsefesi
Etkiledikleri
Etkilendikleri
  • Paul Hensel

Hans Reichenbach (26 Eylül 1891, Hamburg - 9 Nisan 1953, Los Angeles), Alman düşünür.

20. yüzyılın önemli filozoflarından biri olarak kabul edilir. Fizik felsefesi ve bilim felsefesi alanındaki çalışmaları ile etki yaratmıştır. Viyana Çevresi filozofları ortak faaliyetler göstermiş;mantıkçı pozitivizmin önde gelen isimleri arasında yer almıştır[1]

Nazi Almanyası'ndan kaçarak Türkiye'ye gelen Reichenbach, beş yıl İstanbul Üniversitesi'nde görev yaparak Cumhuriyet’in ilk kuşak felsefecilerini yetiştirmiştir.[2]

Yaşamı

1881 yılında Hamburg'da doğdu. Beş çocuklu bir ailenin üçüncü çocuğu idi. Ticaretle uğraşan bir iş insanı bir baba ile eğitim görevlisi bir annenin çocuğudur.[1] Kültürel açıdan zengin bir aile ortamı içinde büyüdü. İlk ve orta öğrenimini Hamburg'da tamamladı. Başarılı bir öğrenim hayatı oldu.

1910-1911 arasında Stuttgart Üniversitesi'nde mühendislik eğitimi aldı, sosyalist öğrenci hareketinde aktif oldu. Mühendislik eğitimini yarıda bırakarak Berlin, Mühih ve Göttingen üniversitelerinde matematik, fizik ve felsefe eğitimi aldı. Matematiksel olasılık teorisinin fizik dünyasına uygulaması ile ilgili doktora tezi ile 1915 yılında felsefe doktoru oldu "Gerçekçiliğin Matematiksel İfadesinde Olasılık Kavramı" başlığını taşıyan tezi, Kantçı felsefe görüşü üzerinde derin bir etki yaptı.[3]

15 Mart 1915-1 Eylül 1917 yılları arasında askerlik yaptı. Alman ordusunda Rus birliğine karşı muhabere teşkilatında hizmet verirken 1916'da rahatsızlanarak Berlin'e döndü. Berlin'de bir süre radyo teknolojilerinde alanında çalışan bir firmada mühendis olarak çalıştı.[1]

15 Haziran 1918'de Elizabeth Lingener ile evlendi. Çiftin bu evlilikten iki çocukları oldu. 1918'de sınavdan geçerek Göttingen Üniversitesi'nden matematikçi ve fizikçi dereceleri alan Reinchenbach, akademik çalışmalarına akşamları devam etti. Albert Einstein'in davet ettiği beş kişiden birisi olarak Berlin Üniversitesi'nde, görelilik teorisi üzerine verdiği ilk seminerine katıldı ve onunla dost oldu, 1917-1920 arasında onun görelilik teorisi derslerine katıldı.

Einstein'in seminerlerine katıldıktan sonra görelilik teorisinin ve kuantum mekaniğinin felsefe üzerine etkileri ile ilgilenmeye başladı. 1920 yılında Stutgart Üniversitesi'ne döndü, Görelilik Teorisi ve A priori Bilgi başlıklı doçentlik tezini hazırladı. Zamanla görelilik teorisi ve kuantum mekaniğinin yanı sıra olasılık mantığı ve olasılık hesabı ile ilgili yayınlar yaptı.

1927-1933 yılları arasında Berlin Üniversitesi Fizik Bölümü'nde çalıştı. Bu kurumda doğa felsefesi dersleri verdi. Resmî bir üyesi olmasa da Viyana Çevresi filozofları ile yakın ilişki sürdürdü. 1928 yılında Empirik Felsefe Cemiyeti'ni (Berlin Çevresi veya Berlin Mantıkçı Olguculuk Ekolü olarak da bilinir) kurdu. 1930 yılında bilim felsefesi üzerine radyo yayınları yaptı ve Rudofl Carnap ile birlikte Erkenntnis adlı yayını çıkarmaya başladı. Dergi, II. Dünya Savaşı nedeniyle sonlanana kadar felsefi konuların bilimsel olarak araştırıldığı disiplinler arası çalışmalar yayınladı.[1]

Almanya'da Naziler'in iktidara gelmesinden sonra soyunda Yahudilik bulunduğu iddiasıyla ders vermesi engellendi. Dersleri Nazi öğrenci grupları tarafından sabote edilmesi ve hakkında "Marksist ve yarı Yahudi" ifadeleriyle aleyhinde üniversite yönetimine suç duyurusunda bulunulması üzerine üniversiteden uzaklaştırılmayı beklemeden ülkeyi terk etti; mülteci olarak İsviçre'ye gitti.[1] Yurtdışındaki Alman Bilim adamlarına Yardım Derneği aracılığıyla eşi ve iki çocuğuyla Ekim 1933'te İstanbul'a gitti ve İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi'nde görev yapmaya başladı.

Reichenback, İstanbul Üniversitesi'nde felsefe öğrencilerinin yanı sıra Fizik Fakültesi öğrencilerine de doğa felsefesi üzerine dersler verdi; disiplinler arası seminerler düzenledi, felsefe müfredatını radikal biçimde değiştirdi. Üniversitede akademik yıl başlangıçlarında yapılan Üniversite Konferanslarında bilimsel felsefe ile ilgili görüşlerini Türk akademik çevreleri ile paylaştı, bu konuşmalar Türkiye'deki bilim felsefesi ve tarihi çalışmalarını etkiledi.[1] Üniversitede Avrupa'nın büyük üniversitelerindeki felsefe seminer kitaplıklarıyla yarışır düzeyde bir Felsefe Kitaplığı kurulmasını sağladı. Felsefe bölümünde yetiştirdiği öğrenciler arasında Nusret Hızır, Macit Gökberk, Vehbi Eralp, Hilmi Ziya Ülken, Niyazi Berkes ve Neyire Adil vardır. 1934'te kurulan Türk Doğa Bilimleri ve Fizik Derneği'nin kurucuları arasında yer almıştır.

Ünlü yayını Deney ve Kehanet, 1938 yılında İstanbul'da İngilizce olarak basıldı. Kitapta, kurucusu olduğu Erkenntnis'te, diğer bilim felsefesi dergilerinde ve İstanbul Üniversitesi'nin yayınlarında yayımlanmış makalelerini bir araya getirdi.

1938'de ABD'ye göç ederek Kaliforniya Üniversitesi'nde felsefe bölümünde çalıştı. Burada yetiştirdiği öğrenciler arasında en tanınmışları Carl Hempel, Hilary Putnam ve Wesley Salmon'dur. Kuantum Mekaniğinin Felsefi Temelleri ve Simgesel Mantığın Öğeleri, Bilimsel Felsefenin Doğuşu gibi önemli kitaplarını yayımladı.

1953 yılında geçirdiği kalp krizi sonucu öldü. Ölümünden önce zaman üzerine bir çözümleme için devam eden çalışması, Zamanın Yönü adıyla 1956'da yayımlanmıştır.

Görüşleri

Reichenbach, bilimin tümüyle rasyonel bir faaliyet olduğuna karşı çıkmamakla birlikte, mutlak bilimsel doğruluk düşüncesinden vazgeçilmesi gerektiğini öne sürmüş ve yalnızca olası doğrulardan söz edebileceğimizi söylemiştir. Bir tavır olarak olasıcılığı benimseyen filozof, pozitivist geleneğin ünlü doğrulanabilirlik ilkesinin de olasıcılık temele alınarak değiştirilmesi gerektiğini söylemiştir. Doğrulanabilirlik konusunda özgün katkılarda bulunan Reichenbach, dört tür doğrulanabilirliği birbirinden ayırmıştır. Bunlar sırasıyla, tekniğin gelişme düzeyiyle orantılı olarak gündeme gelen teknik doğrulanabilirlik, doğa yasalarıyla çelişmemeyi ifade eden fiziki doğrulanabilirlik, çelişkiden bağışık olmayı ifade eden mantıksal doğrulanabilirlik ve deneysel doğrulanabilirliktir.

Ayrıca bakınız

Eserleri

  • Göreli uzay-Zaman Öğretisinin Aksiyomatiği (1920)
  • Bugünkü Doğa Felsefesinin Yolları ve Amaçları (1931)
  • *Olasılık Mantığı (1931)
  • Olasılık önerisi (1935)
  • Deney ve Kehanet (1938)
  • Kopernik'ten Einstein'a (1942)
  • Kuantum Mekaniğinin Felsefi Temelleri (1944)
  • Simgesel Mantığın Öğeleri (1947)
  • Bilimsel Felsefenin Doğuşu (1951)
  • Zamanın Yönü (1956)

Kaynakça

  1. ^ a b c d e f Uçar, Semra. "Hans Reichenbach ve Türk Felsefesi'ne Katkıları/Hans Reichenbach and His Contributions to Turkish Philosophy". 5 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2022. 
  2. ^ Beyter, Taner (22 Ekim 2020). "Hans Reichenbach: Fizik Felsefesi'ne Giriş / İstanbul Konferansları". 1 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2022. 
  3. ^ Aydin, Beşir; Bozkurt, Ömer (31 Aralık 2021). "Hans Reichenbach'ın Etik Anlayışı". Turkish Academic Research Review. 6 (4): 28-65. doi:10.30622/tarr.1014229. 5 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2022. 

İlgili Araştırma Makaleleri

Fizik, maddeyi, maddenin uzay-zaman içinde hareketini, enerji ve kuvvetleri inceleyen doğa bilimi. Fizik, Temel Bilimler'den biridir. Temel amacı evrenin işleyişini araştırmaktır. Fizik en eski bilim dallarından biridir. 16. yüzyıldan bu yana kendi sınırlarını çizmiş modern bir bilim olmasına karşın, Bilimsel Devrim'den önce iki bin sene boyunca felsefe, kimya, matematik ve biyolojinin belirli alt dalları ile eş anlamlı olarak kullanılmıştır. Buna karşın, matematiksel fizik ve kuantum kimyası gibi alanlardan dolayı fiziğin sınırlarını net olarak belirlemek güçtür.

<span class="mw-page-title-main">Albert Einstein</span> Almanya doğumlu fizikçi (1879–1955)

Albert Einstein, Almanya doğumlu teorik fizikçi ve bilim insanı. Tüm zamanların en iyi fizikçilerinden birisi olarak kabul edilen Albert Einstein, en çok görelilik teorisini geliştirmesiyle tanınır. Aynı zamanda kuantum mekaniğinin gelişimine önemli ölçüde katkılarda bulunmuştur. Kendisi tarafından bulunan ve bilim dünyasında yeni bir çığır açan kütle-enerji denkliği formülü E = mc2 dünyanın en ünlü denklemi olarak adlandırılmıştır. Fizik ve matematik alanına sağladığı katkılardan dolayı ve fotoelektrik etki yasasının keşfi sebebiyle 1921 yılında Nobel Fizik Ödülü'ne layık görüldü. 1999 yılında Time dergisi tarafından yüzyılın en önemli kişisi seçilmiştir.

Abdülbaki Nusret Hızır, - Türk eğitimci, akademisyen ve felsefeci.

Rudolf Carnap 1935'ten önce Avrupa'da, sonrasında Amerika'da etkin olan Alman filozof. Viyana Çevresinin önemli bir üyesi ve mantıksal olguculuğun bir destekçisiydi. "Yirminci yüzyıl filozofları arasında bir dev" sayılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Bilim felsefesi</span>

Bilim felsefesi, epistemoloji, ontoloji, etik ve estetik gibi felsefenin temel alt bölümlerinden birisidir.

<span class="mw-page-title-main">Paul Dirac</span> İngiliz teorik fizikçi

Paul Adrien Maurice Dirac, İngiliz teorik fizikçi ve matematikçi. Kuantum mekaniğinin kurucularındandır. Fermiyonların davranışını açıklayarak antimaddenin keşfine olanak veren ve kendi adı verilen Dirac denklemi ile tanınır. Dirac, 1933 Nobel Fizik Ödülü'nü Erwin Schrödinger ile paylaşmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Max Born</span> Alman-İngiliz fizikçi ve matematikçi (1882–1970)

Max Born kuantum mekaniğinin gelişmesinde etkili olan Alman matematikçi ve fizikçi. Kuantum fiziği dışında katı hâl fiziği ve optiğe katkıda bulunmuş ve 1920-30'larda önemli fizikçilerin çalışmalarının denetimini yapmıştır. Born, yaptığı "Kuantum Mekaniği'nin temelini araştırma, özellikle dalga fonksiyonunun istatistiksel yorumlanması üzerine" adlı çalışması ile 1954 yılında Nobel Fizik Ödülü'nü almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Fizik felsefesi</span>

Fizik felsefesi, klasik ve modern fiziğin içerisindeki teori ve yorumları inceleyen bir bilim felsefesi dalıdır. Fizik teorileri ve yorumlarından yola çıkarak sorduğu sorularla çeşitli cevaplara ulaşmayı amaçlamaktadır. Uzay ve zaman felsefesi, kuantum mekaniği felsefesi, termal ve istatistiksel felsefe gibi alt dallara ayrılmaktadır.

Paul Hoyningen-Huene, dünyaca ünlü fotoğrafçı George Hoyningen-Huene'nin büyük yeğeni olan Alman bir filozoftur.

<span class="mw-page-title-main">Teorik fizik</span> fizik biliminin bir branşı

Teorik fizik, fiziğin matematiksel modellemeler ve fiziksel nesnelerin soyutlandırılmaları çalışmaları ve doğa olaylarını açıklayan, gerçekselleştiren ve tahmin yürüten fizik dalıdır. Bu deneysel fiziğin zıttıdır ki deneysel fizik araçlarla bu olayları soruşturur.

Matematiksel fizik, matematik ve fizik arasındaki alakayla ilgilinen bilimsel disiplindir. Matematiksel fiziğin neyi içerip içermediği ile ilgili tam bir mutabakat yoktur. Ancak Journal of Mathematical Physics konuyla ilgili bir tanım yapar: Matematiğin fiziksel sorunlara uygulanması ve fiziksel kuramlar için matematiksel yöntemlerin uygunluğunun geliştirilmesi.

Kuantum kütleçekim kuramsal fiziğin bir dalı olup doğanın temel kuvvetlerinden üçünü tanımlayan kuantum mekaniği ile dördüncü temel kuvveti kütleçekimin kuramı olan genel göreliliğini birleştireceği düşünülen bir kuramdır.

<span class="mw-page-title-main">Satyendra Nath Bose</span> Hint matematikçi ve fizikçi (1894–1974)

Satyendra Nath Bose, Royal Society üyesi Hint matematikçi ve fizikçi.

<span class="mw-page-title-main">Akademik disiplinler listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Akademik disiplinlere genel bir bakış ve güncel bir rehber olarak aşağıda ana hatlar verilmiştir:

<span class="mw-page-title-main">Julian Schwinger</span> Amerikalı teorik fizikçi (1918 – 1994)

Julian Seymour Schwinger, Nobel Fizik Ödülü sahibi Amerikalı teorik fizikçi.

<span class="mw-page-title-main">Görelilik teorisi</span> zamanın göreceli olduğunu söyleyen teori

Görelilik teorisi, Albert Einstein'ın çalışmaları sonucu önerilen ve yayınlanan, özel görelilik ve genel görelilik adlarında birbirleriyle ilişkili iki teorisini kapsar. Özel görelilik, yer çekiminin yokluğunda tüm fiziksel fenomenler için geçerlidir. Genel görelilik, yer çekimi yasasını ve bu yasanın diğer doğa kuvvetleri ile ilişkisini açıklar. Astronomi de dahil olmak üzere kozmolojik ve astrofiziksel alem için geçerlidir.

Viyana Çevresi, 1922'de Viyana Üniversitesi'nde profesör olarak görev yapan Moritz Schlick'in önderliğinde toplanan bir grup teorisyen, matematikçi ve filozof. Gelişen felsefi yön, mantıksal pozitivizm veya mantıksal deneycilik olarak adlandırıldı.

<span class="mw-page-title-main">Bilim tarihi ve felsefesi</span> Bir akademik disiplin

Bilim tarihi ve felsefesi, Bilim felsefesi ve Bilim tarihi'ni kapsayan bir akademik disiplin'dir. Alandaki birçok bilim insanı öncelikle tarihçi veya filozof olarak eğitilmiş olsa da, birçok önde gelen üniversitede HPS'nin akademik derece veren bölümleri mevcuttur. Bilim felsefesi ve bilim tarihi'nin kendine ait disiplinleri olsa da Bilim tarihi ve felsefesi başlı başına ayrı bir disiplindir.

Ernest Nagel Amerikalı bir bilim filozofuydu. Rudolf Carnap, Hans Reichenbach ve Carl Hempel ile birlikte, bazen mantıksal pozitivist hareketin en önemli figürlerinden biri olarak görülmektedir. 1961 tarihli Bilimin Yapısı adlı kitabı, bilimsel açıklama mantığında temel bir çalışma olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Terk edilmiş kuramlar</span>

Terk edilmiş kuramlar, bir zamanlar yaygın olarak kabul edilmesine karşın geçerliliğini yitirmesi nedeniyle bilim camiasını sahiplenmekten vazgeçtiği bilimsel teorilerdir. İfade, henüz bilimsel konsensüsün oluşmadığı kuramlar için kullanılamadığı gibi Lisenkoizm gibi hiçbir zaman geniş çapta kabul görmemiş kuramlar için de kullanılamaz.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.