İçeriğe atla

Hankala Muharebesi (1222)

Hankala Muharebesi
Moğol istilaları
Tarih1222
Bölge
Khankala geçidi, Alanya Krallığı
Sonuç Moğol zaferi
Taraflar
Moğol İmparatorluğuDeşt-i Kıpçak
Çerkesler
Çeçenler
Alanlar
Lezgiler
Komutanlar ve liderler
Subutay
Cebe		 Yuri  ×
Daniel
Kafkasyalı aşiret liderleri
Güçler
50.000 30.000
Kayıplar
Neredeyse tüm ordu 7.000-10.000

Hankala Muharebesi, 1222'de Kıpçaklar ve Kuzey Kafkasyalılardan oluşan birleşik ordu ile Moğol ordusu arasında gerçekleşen ve Moğolların zaferiyle sonuçlanan muharebe. Zaferlerinin ardından Moğollar, kuzeye doğru seferlerine devam etmeden önce Kuzey Kafkasya'yı harap ettiler.[1][2][3][4]

Muharebe

Moğolların gelişi

Subutay

1220'de Cengiz Han, komutanları Subutay ve Cebe'yi "11 ülke ve halka" gitmeleri emrini verdi. Bunların içinde "Kıbçaut" (Kıpçak Türkleri), "Orosut" (Kiev Knezliği), "Serkesut" (Çerkesya), "Asut" (Alanya Krallığı), "Sessut" (Çeçenistan) vardı.[5] Ve böylece Moğol birliklerinin Kafkasya'da ilk ortaya çıkışı, 1220 ile 1222 yılları arasında keşif birliklerinin gelişiydi.[6]

Kuzey Kafkasya yolunda Moğol ordusu Şirvanşahlar'ın başkenti Şemakha'yı yağmaladı. İlerlemeye devam eden Moğollar Derbent'e ulaştı.[3][2][1] Şehri fethedemeyen Moğollar, barış yapma için Derbent hükümdarı ile görüştüler. Lezgiler, 10 yaşlıyı Moğollarla görüşmek için gönderdi. Ancak Moğollar yaşlılardan birini öldürdü ve geri kalanını tehtid ederek onları Kuzey Kafkasya ovalarına götürmeye zorladı.

Lezgi rehberler Moğolları kandırarak Dağıstan ve Çeçenya'nın dağlık bölgelerine götürdüler. Moğollar Kafkas dağlarını geçmeye çalışırken yüzlerce adamını kaybetti ve kuşatma silahlarını terk etmek zorunda kaldı.[3][2][1] Moğollar, İbnü'l-Asirai'ye göre, yol boyunca "kısmen Müslüman ve kısmen kafir olan birçok Lezgin'i soydular ve öldürdüler." Kısa süre sonra Moğollar dağlık Çeçenya'ya ulaştı.[3]

Erken aşamalar

Köten Han

Dağıstan'dan Çeçenistan'a ulaşmak için moğollar şu rotayı takip ettiler: Kharachoy - Vedeno - Khulkhulau Nehri geçidi - Shali - Grozni.[3] Moğollar, yol boyunca "katliam, soygun ve yıkım" ile yerel halkta korku uyandırdı. İbnü'l Asir'a göre, "kimseye acımadılar, kadınları, erkekleri, bebekleri dövdüler, hamile kadınların rahimlerini yırttılar" Efsanelere göre Çeçenler Moğolları yavaşlatmak için geleneksel savunma yöntemlerini kullandılar. Bu, Kuzey Kafkasyalılara büyük bir kuvvet toplamak ve yaklaşan büyük savaşa hazırlanmak için yeterli zaman verdi.[3] Bu sırada Çerkesler, Çeçenler, Alanlar, Lezgiler ve Kumanlar arasında bir ittifak kuruldu. Kuman Kıpçakları Hazarları ve Volga Bulgarlarını da ikna ettiler. Kuman hanı Köten orduyu kardeşi Yuri ile oğlu Daniel'in emrine verdi.[1]

Ana muharebe

Muharebe, günümüz Grozni'sinin güneybatısındaki Hankala geçidinde gerçekleşti. Muharebe 3 bölüme ayrıldı: İlkinde ittifak kesin bir zafer elde edemese de Moğolları geri püskürtmeyi başardı. İlk muharebede her iki taraf da ağır kayıplar verdi. Moğol komutanları bir hileye giriştiler: İkinci muharebe başlamadan önce Moğollar, Kıpçak Türklerinin feodal beylerine elçiler gönderdiler. "Biz ve siz aynı türdeniz ve bunlar değil, bu yüzden onlara yardım etmek için hiçbir sebebiniz yok; bizim inancımız onların inancı gibi değil." Moğollar, Kıpçak beylerini hediyeler vererek ikna ettiler ve bu beyler Kafkasyalıları terk ederek savaş alanından ayrıldılar. Yaralanan Yuri, savaş alanını yakındaki bir ormandan terk etti.[3][4] Kıpçakların savaştan çekilmesinden sonra güç dengesi Moğolların lehine değişti ve Kuzey Kafkasyalılar, sayısal olarak üstün bir düşmanla savaşmak zorunda kaldı:[3] kısa sürede Moğollar zayıf orduya saldırdı ve tamamen yok etti. Rus kronikleri bu sırada Çerkes ordusunun savaşarak tamamen yok edilmesinden bahseder.[3] Sadece Çeçenler düşman hatlarından sıyrılıp savaş alanını terk ederek kurtulmayı başardılar.[3][1][2][4]

Kıpçak Türklerine saldırı

Kafkasyalıları mağlup ettikten sonra Moğollar Kıpçaklara tekrar saldırdılar. Bulduklarını öldürdüler ve onlara verdikleri hediyelerin iki katını geri aldılar. Kafkasya'daki Türk yerleşimlerini dağıttılar. "Geri kalanlar, topraklarını terk ederek bataklıklara ve dağların tepelerine kaçtı."[3][2][4]

Sonrası

Cuci Han

Güçlendirilmiş Moğol ordusu, Cuci liderliğindeki bir orduyla karşılaştıktan sonra Kırım'a doğru ilerledi ve bunu yaparken Kuzey Kafkasya'yı harap etti. Oraya vardıklarında 1223 baharında Sudak şehrini yağmaladılar. Moğolların ileriki ilerlemes Kalka Nehri Savaşı'na yol açtı. Ancak Moğollar yine muzaffer oldular ve kuzeye yöneldiler. Sonunda Volga Bulagarları tarafından saldırıya uğradılar, sefer sona ermişti.[3][2][4] Savaş Moğollar için bir zaferle sonuçlansa da bölgede kontrol elde etmelerine sebep olmadı.[4] Kafkas direnişi dağlara çekildi ve Moğol istilacılara karşı bir karşı saldırı planlayarak kendilerini yeniden örgütlediler;[7] bir gerilla savaşı yürüttüler.[8][9]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b c d e Gabriel 2006.
  2. ^ a b c d e f de Hartog 2004.
  3. ^ a b c d e f g h i j k l Хизриев.
  4. ^ a b c d e f Ангуни 2013.
  5. ^ Amin Anguni: Государственность Народа Нохчий page 13
  6. ^ Козин 1941, s. 188-189.
  7. ^ Jaimoukha, Amjad. The Chechens. Pages 34-5
  8. ^ Anchalabze, George. The Vainakhs. Page 24
  9. ^ "Война черкесов и монголов » Адыги .RU - Новости Адыгеи, история, культура и традиции адыгов (черкесов)". Адыги .RU - Новости Адыгеи, история, культура и традиции адыгов (черкесов) (Rusça). 4 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2023. 

Kaynaklar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Çeçenistan</span> Rusya Federasyonunda idari bir bölge

Çeçenistan, resmî adıyla Çeçen Cumhuriyeti, yaygın olarak bilinen şekliyle Çeçenya, Rusya Federasyonu'nun federal bölgelerinden (cumhuriyet) birisidir.

<span class="mw-page-title-main">Kumanlar</span> 11.-14. yüzyıllarda Doğu Avrupa, Balkanlar ve Batı Anadoluda yaşamış bir Türk halkı

Kumanlar, 11. yüzyıl ile 14. yüzyıl arasında Doğu Avrupa’da yaşamış bir Türk halkı. Tarihte, Kıpçaklar ile aynı birlik içinde bulunmuş, bu yüzden de zamanla Kıpçaklar ile birlikte anılmışlardır.

<span class="mw-page-title-main">Moğol İmparatorluğu</span> 13. ve 14. yüzyılda hüküm sürmüş olan, tarihin bitişik sınırlara sahip en büyük kara imparatorluğu

Moğol İmparatorluğu, 13. ve 14. yüzyıllarda tarihin en büyük bitişik imparatorluğuydu. Doğu Asya'da bugünkü Moğolistan'da ortaya çıkan Moğol İmparatorluğu, en güçlü döneminde Japon Denizi'nden Doğu Avrupa'nın bazı bölgelerine kadar uzandı, kuzeye doğru Kuzey Kutbu'nun bazı bölgelerine kadar uzandı; doğuya ve güneye doğru Hint alt kıtasının bazı bölgelerine girdi, Güneydoğu Asya'yı istila etmeye çalıştı ve İran Platosu'nu fethetti; ve batıya doğru Levant ve Karpat Dağları'na kadar uzandı.

<span class="mw-page-title-main">Birleşik Krallık tarihi</span> Büyük Britanya tarihi

Birleşik Krallık tarihi, 18. yüzyılın başlarında Birlik Antlaşması ve Birlik Yasaları ile başlar. Birleşik Krallık'ın çekirdeği, 1707'de İngiltere ve İskoçya krallıklarının siyasi birliği yoluyla Büyük Britanya adlı yeni bir üniter devletin kurulmasıyla oluştu. Tarihçi Simon Schama, bu yeni Büyük Britanya devleti hakkında şunları söylemiştir:

Düşmanca bir birleşme olarak başladı, ancak dünyanın en güçlü ve sağlam birliğine dönüştü... Bu Avrupa tarihindeki en hayret verici dönüşümlerden biriydi.

<span class="mw-page-title-main">Osman</span> İslam Devletinin üçüncü halifesi, sahabe

Osman bin Affan, Hulefâ-yi Râşidîn'den üçüncüsü, İslam peygamberi Muhammed'in cennetle müjdelenmiş sahâbelerinden birisidir. 644 yılından 656'daki öldürülmesine kadar, 12 yıl boyunca halifelik yapmıştır; Hulefâ-yi Râşidîn'den en uzun süre halifelik yapan odur. Şiâ'da halifeliği kabul edilmeyen sahâbedendir; zira Şîa inancına göre hüküm sürmesi gereken ilk halife Ali'dir. Sünni inanca göre Ali ve Osman arasında ayrım yapılmaz. Ümeyyeoğullarından (Emeviler) olan Osman'ın künyesi İslam peygamberi Muhammed'in kızı Rukiyye'den olan oğluna nispetle Ebu Abdullah'tır. Bunun dışında Ebu Leyla olarak anıldığı da olurdu.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Kafkasya halkları</span> gizlilik

Kuzey Kafkasya halkları, Çarlık Rusyası döneminde Kuzey Kafkasya’da yaşarlarken Kafkas-Rus Savaşında yenilmeleri üzerine 1864 Çerkes Sürgünü'nde Osmanlı İmparatorluğu topraklarına sürülüp tehcir ettirilen ve bugün diaspora olarak Türkiye, Suriye ve Irak gibi ülkelerde yaşayan Adığe ve Adığe olmayan Kuzey Kafkas halklarına Türkiye ve Ortadoğu'da verilen ortak ad. Çerkeslerin baskın unsurunu oluşturan Adığeler dışında ayrıca Kuzeybatı Kafkas dillerini konuşan Ubıhlar, Abazalar, Abhazlar; İran dillerini konuşan Osetler; Türk dillerini konuşan Karaçaylar, Balkarlar; Kuzeydoğu Kafkas dillerini konuşan Çeçenler, İnguşlar ve Dağıstan halkları da bu tanımlamaya girer. Sünni Müslümandırlar. Karaçaylar, Balkarlar ve Adığeler Hanefi mezhebinden, İnguşlar, Çeçenler ve Dağıstanlılar ise ağırlıklı olarak Şafii mezhebindendir. Türkiye'deki Çerkeslerin 893 köy-kasabası bulunmaktadır.

Zihler, MÖ 1. yüzyıldan MS 15. yüzyıla kadar kaynaklarda adı geçen tarihi bir antik ve ortaçağ Çerkes veya proto-Çerkes halkıydı. Avrupalı kaynaklara göre Zihya olarak bilinen yerleşim alanları başlangıçta kabaca bugünkü Gagra ile Tuapse arasında yer alıyordu ve daha sonra tarihi Tmutarakan'ın Kuban bölgesinin ağzına kadar uzanıyordu. Muhtemelen bir dönemde geçici olarak Bizans egemenliği altındaydılar ve güney de Orta Çağ'da geçici olarak Gürcü egemenliği altındaydı. Antik çağda Çerkes ve Abhazların ortak atalarına verilen Zih ismi daha sonraları sadece Çerkesler ile ilişkilendirilmiştir. 15. yüzyılda Zihlerin kendilerine "Adige" dedikleri İtalyan seyyah Giorgio Interiano tarafından kaydedilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Tığujıqo Qızbeç</span> Çerkesya Aslanı lakaplı süvari komutanı

Tığujıqo Qızbeç Şeretlıqo, Çerkes aristokrat, asker ve komutan. Rus-Çerkes savaşı sırasında düşman hatlarına baskınlardaki başarılarıyla öne çıktı. Rus İmparatorluğu'ndan taraf değiştirmek veya savaşmayı bırakmak için on kez teklif aldı ancak reddetti. Kendisini tanıyan James Bell, ona "Çerkesya Aslanı" denildiğini kaydetmiştir. Kayıtlarda kaybettiği bir muharebe yoktur. Şapsığ bölgesine liderlik etti.

<span class="mw-page-title-main">Zihya</span>

Zihya veya Zuğustan, Orta Çağ'da Çerkesya için kullanılan isim. Bu ülkenin halkına ise Zihler denmiştir. 15. yüzyıldan sonra haritalarda Zihya'nın yerine Çerkesya geçti.

<span class="mw-page-title-main">Çerkes bayrağı</span> Çerkeslerin ulusal bayrağı

Çerkes bayrağı, tarihî Çerkesya'nın ve modern Adigey Cumhuriyeti'nin resmî, dünya çapındaki Çerkeslerin ise millî bayrağıdır. Yeşil zemin üzerinde dokuzu yay, üçü yatay şekilde on iki altunî yıldız ve üç çapraz oktan oluşur. Seferbiy Zaneqo ve David Urquhart bayrağın tasarımcısı olarak kabul edilir. Her yıl 25 Nisan günü Çerkesler tarafından Çerkes bayrak günü olarak kutlanır. Çerkes bayrak günü aynı zamanda Abhazya'da kutlanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Yunan diasporası</span>

Omogenia olarak da bilinen Yunan diasporası, Yunanistan ve Güney Kıbrıs Rum Yönetimi dışında yaşayan Rum topluluklarıdır. Bu yerler Arnavutluk, Kuzey Makedonya, Balkanlar'ın bazı bölümleri, güney Rusya, Ukrayna, Anadolu, Doğu Karadeniz bölgesi, Doğu Anadolu, Gürcistan, Güney Kafkasya, Mısır, güney İtalya ve Korsika'daki Cargèse'dir. Terim aynı zamanda bu geleneksel alanların dışında Yunan göçüyle Avustralya, Kanada ve Amerika Birleşik Devletleri'nde kurulan topluluklara da atıfta bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Kore tarihi</span>

Kuzey Kore tarihi, 1945'te II. Dünya Savaşı'nın sona ermesiyle başlamıştır. Japonya'nın teslim olması, Kore'nin 38. paralelde bölünmesine yol açtı; kuzeyi Sovyetler Birliği ve güneyi Amerika Birleşik Devletleri yönetimine girdi. Sovyetler Birliği ve Amerika Birleşik Devletleri ülkeyi birleştirmenin bir yolu üzerinde anlaşamadılar ve 1948'de iki ayrı hükûmet kurdular: Sovyet yanlısı Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti ve Amerika yanlısı Kore Cumhuriyeti. İki devlet de tüm Kore'nin meşru hükûmeti olduklarını iddia etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Çerkes paganizmi</span>

Çerkes paganizmi veya Habzeism, Çerkes halkının etnik dini. Dinin temeli baş tanrı Thaşho'ya ibadettir. Tüm varlıklar öz olarak birdir ve sonsuz bir döngünün parçasıdır; sadece yaratıcı olan Thaşho bu döngüden etkilenmez. Herkes Thaşho'ya ihtiyaç duyar ancak Thaşho kimseye ihtiyaç duymaz.

<span class="mw-page-title-main">Moskova-Litvanya Savaşları</span>

Moskova-Litvanya Savaşları Polonya Krallığı ile müttefik olan Litvanya Büyük Dükalığı ile daha sonra Rusya Çarlığı olacak olan Moskova Büyük Dükalığı arasında gerçekleşen bir dizi savaştı. 15. yüzyıldaki ilk savaş dizisinden önce Litvanya Büyük Dükalığı, Moğol istilasından sonra Kiev Knezliği'nin çöküşünün ardından, Kiev'den Mozhaysk'a kadar geniş Doğu Avrupa topraklarını kontrol ediyordu. Savaşlar boyunca özellikle 16. yüzyılda Moskovalılar, bölgelerini batıya doğru genişlettiler ve birçok beyliğin kontrolünü ele geçirdiler.

<span class="mw-page-title-main">Çerkesya'nın Moğollar tarafından istilası</span>

Çerkesya'nın Moğollar tarafından istilası, 13. ve 14. yüzyıllarda Çerkesya'nın Moğol İmparatorluğu tarafından işgal edilmesidir. Çerkesler ve Moğollar arasında çatışmalar 1222'de başladı.

Tuqar veya Buqan, 13. yüzyılda hüküm sürmüş Çerkes kralı. Moğol istilasına karşı olan direnişi ile bilinmektedir ve bu savaşta ölmüştür.

Barcık, 8. yüzyılın başlarında yaşayan bir Hazar prensiydi. El-Taberi tarafından " Kağan'ın oğlu" olarak tanımlanır; Bey olabileceği halde tam statüsü ve konumu bilinmiyor.

<span class="mw-page-title-main">Marcus Atilius Regulus (MÖ 267 konsülü)</span>

Marcus Atilius Regulus MÖ 267 ve 255 yıllarında Roma Cumhuriyeti'nin konsülü olan Romalı bir devlet adamı ve generaldi. Kariyerinin çoğu Birinci Pön Savaşı sırasında Kartacalılarla savaşarak geçti. MÖ 256 yılında, o ve Lucius Manlius Vulso Longus, Ecnomus Burnu açıklarındaki büyük deniz savaşında Kartacalıları yendi; daha sonra Afrika üzerine olan Roma seferine önderlik etti, ancak MÖ 255 baharında Bagradas Nehri'nde yenildi. Yakalandı ve olasılıkla eceliyle öldü.

<span class="mw-page-title-main">Tarutino Muharebesi</span>

Tarutino Muharebesi, Napolyon'un Rusya seferi'nin bir parçasıydı. Muharebede Bennigsen komutasındaki Rus birlikleri Joachim Murat komutasındaki Fransız birliklerini yendi. Muharebeye, Vinkovo Muharebesi veya Chernishnya Muharebesi de denmektedir. Pek çok tarihçi, Tarutino köyünün muharebe alanından 8 km ötede olmasından dolayı ikinci ismin daha uygun olduğunu iddia etmektedir.

Grigoriopolis Muharebesi veya Grigoriopolis Kuşatması, Şeyh Mansur liderliğindeki Kafkasyalılar tarafından Grigoripolis Tabyası'nın 2 gün boyunca kuşatılmasıydı. Rus ordusu ağır kayıplar verdi ve kuşatma başarılı oldu. Bu zaferin ardından Mansur güçleri Vladikavkaz'dan Mozdok'a kadar olan hattı kontrol altına almaya başladı. Ruslar, kuvvetlerini daha büyük ve daha iyi savunulan kalelerde toplamak için küçük kalelerini terk ettiler.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.