İçeriğe atla

Hana Kubadi

Hana Kubadi (Kürtçe: Xanayê Qubadî), (1700-1759-78), Kürt şair ve çevirmen. Kürtçenin Gorani (Hevrami) lehçesinde eser vermiştir.

Erdelan Prensliğinde, Hevrami şiir okulunda eğitim aldı. Xanayê Qubadî Kur'an'ı Kürtçeye çevirisini yaptı. Muhammed peygamber ve Ali hakkında övücü şiirler yazdı. Ancak gönümüze bilinen tek eseri Hüsrev ü Şirin'dir.[1]

Xanay Qubadî Hevrami (Gorani) lehçesiyle yazdığı bir şiirinde dilini "Kurdî" olarak belirtir ve Farsça ile kıyaslayarak Kürtçeyi tercih sebebini anlatır:[2]

Herçen mewaçan farsî şekeren
Kurdî ce şeker bell şîrîn teren
Yeqînen ce dewr dunyay pirr endêş
Herkes dillşaden we ziwan wêş

Her ne kadar Farsça için "şeker" deseler de
Fakat Kürtçe şekerden de tatlıdır
Açıkçası bu çok renkli dünyada
Herkes kendi güzel diliyle mutlu

—Xanay Qubadî (Şîrîn û Xesrew)

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2015. 
  2. ^ Xanay Qubadî, Şîrîn û Xesrew, (Saxkirdnewey Ferheng û Pîşekî: Muhemmed Mela Kerîm) 13 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Korrî Zanyarî Kurd, Bexda 1975. (erişim: 26.05.2020)

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Zazaca</span> Zazalar tarafından Türkiyenin doğu ve güneydoğusunda konuşulan bir dil

Zazaca, Hint-Avrupa dil ailesinin İran dilleri grubunda bulunan Kuzeybatı İran koluna bağlı bir dildir. Zazalar tarafından Türkiye'nin doğusunda Bingöl, Elâzığ, Erzincan, Erzurum, Sivas ve Tunceli; güneydoğusunda Diyarbakır, Adıyaman, Şanlıurfa ile Muş'un Varto ilçesi ve Bitlis'in batısında Mutki ilçesi civarındaki köylerde yoğunlukla konuşulur. Zazacaya gramer, genetik, dil bilimi ve söz varlığı açısından en yakın diller Hazar Denizi kıyılarında konuşulan Talışça, Tatça, Gilekçe, Simnanca, Sengserce ve Mazenderancadır.

<span class="mw-page-title-main">Kürt dilleri</span> Hint-İran dillerinin Kuzeybatı İran koluna giren dil

Kürt dilleri veya Kürtçe, Hint-Avrupa dil ailesine bağlı Hint-İran dillerinin Kuzeybatı İran koluna giren ve Türkiye'nin doğu ve güneydoğusu, Suriye'nin kuzeyi, Irak'ın kuzeyi ve kuzeydoğusu ile İran'ın batısında yaşayan Kürtler tarafından konuşulan bir dil koludur. Kürtçe Irak'ta, Irak'a bağlı Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nde ve de facto özerk olan Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi'nde resmî dil statüsüne sahiptir. Kürt dillerinin yukarıda belirtilenler haricinde Ermenistan, Gürcistan, Türkmenistan, Lübnan, Afganistan, Rusya gibi ülkelerde az sayıda konuşanı bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Ahmed-i Hânî</span> Kürt edebiyatçı ve astronom

Ahmed-i Hani, 17. yüzyıl'da yaşamış Kürt edebiyatçı, astronom, şair, tarihçi ve İslam alimi.

<span class="mw-page-title-main">Goranice</span> Bir Batı İran dili

Goranice, bir Kuzeybatı İran dilidir. İran dillerinin kuzeybatı grubundan olup Zaza-Gorani Dilleri alt grubunda yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Cigerxwîn</span> Kürt şair (1903-1984)

Cigerxwîn ya da Cegerxwîn, Kürt Marksist şair, edebiyatçı, yazar ve tarihçi.

Kürt edebiyatı, Kürtçe ile yaratılmış sözlü ve yazılı edebi eserleri kapsayan edebiyat. İslam öncesi Kürt edebiyatına dair hiçbir bilimsel bulgu ve bilgi yoktur. Kürt anlatılarının büyük bir kısmı sözlü şekilde yayılmış ve bu sözlü edebiyat bugün de sürmektedir. 20. yüzyılın başına kadar olan yazılı edebiyat ise şiir şeklindedir. Nesrin gelişmesi ise daha çok politik ve sosyal gelişmeler sayesinde olmuştur. Avrupa ülkelerine göçün artmasıyla birlikte yüzü kendi topraklarındaki gelişmelere dönük olan yeni bir tür sürgün edebiyatının da geliştiği görülmektedir.

Feqîyê Teyran veya Fakî-yi Tayran, asıl adı Muhammed olan Kürt şair, masal ve destan yazarı. En önemli eseri Hespê Reş'tir. Bu eser 1965'te Moskova’da Kürtçe-Rusça olarak yayınlandı. Feqîyê Teyran Kürtçede kuşların öğrencisi anlamına gelir.

<span class="mw-page-title-main">Kirmanşah (şehir)</span>

Kirmanşah, İran'ın batısında büyük çoğunluğunu Gorani nüfusun oluşturduğu Kirmanşah Eyaleti'nin yönetim merkezi olan şehirdir.

Kasr-ı Şirin (Farsça: قصر شیرین,Qasr-e Shīrīn), İran'ın Kirmanşah Eyaleti'nde şehir.

Kadri Can veya Kadrican, sosyalist enternasyonalist Kürt yazar ve şair.

Mahmud Beyazidi Kürt tarihçisi, İslam âlimi ve Kürdolog.

Şablon:Yezdânizm Kelâm-ı Serencâm Sultan Sahak'ın öğretilerinin ışığı altında Onbeşinci Yüzyıl'da Kürtçenin Gorani lehçesinde yazılmış olan Yâresânîlik i'tikadının ana temasını işleyen dinî metinler.

<span class="mw-page-title-main">Mesture Erdelan</span> Kürt tarihçi ve şair

Mesture Erdelan veya Mâh Şeref Han ya da Mestûre-i Kürdistanî yılları arası yaşamış şair, yazar ve tarihçi. İlk Kürt kadın tarihçisi ve Ortadoğu bölgesinde ilk kadın tarihçilerindendir.

<span class="mw-page-title-main">Erdelan</span>

Erdelan veya Ardelan (1169–1867) 698 yıl gibi uzun süre hüküm sürmüş, Senendec merkezli bir Kürt prensliğidir, 1867 yılında Kaçar Hanedanlığı tarafından yıkılmıştır. Ardalan ismi ayrıca hanedanlığa isim veren ailenin de adıdır. Erdalan ailesi Kuzey-batı İran'da varlığını sürdürmüş Ardelan Aşireti'ne mensuptur. Aile günümüzde Senendec ve çevresinde yaşamını sürdürmeye devam etmektedir. Erdelan ailesi, merkezi Diyarbakır olan Mervânî aşiretinden olduklarını iddia etmektedirler.

Hemin Mukriyani veya sadece Hêmin Kürt şair ve gazeteci. Mahabad yakınlarında Laçin köyünde doğan Hemin Komeley Jiyanewey Kurd'nin bir üyesiydi. Abdurrahman Şerefkendi ile yakın ilişkileri olmuştur. Hemin ayrıca çok sayıda Kürtçe şiir de yazmıştır.

Abdussamed-i Babek, Kürt İslam bilgini ve şair. Babasının adı Babek'tir. İslam sonrası ilk Kürt şair ve yazarlarından olup ayrıca Kürt medreselerinin yetiştiği ilk bilginlerdendir. Abdussamed-i Babek başta Bağdat olmak üzere Nişabur, Musul ve Hamedan gibi pek çok yerde eğitim almıştır.

Bahtiyar Ali, Irak Kürdü bir yazar, şair, romancı ve makale yazarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kawa Nemir</span> Kürt şair, çevirmen ve editör

Kawa Nemir Kürt şair, çevirmen, editör.

Zaza-Gorani dilleri, Kuzeybatı İran dillerinin Zaza dili ve Gorani dillerinden oluşan dilbilimsel bir genetik alt grubudur. Zaza-Gorani dilleri dil biliminde Hint-Avrupa dil ailesinin İranî diller grubunun Kuzeybatı İran dillerinin alt grubu olarak sınıflandırılmaktadır. Zaza-Gorani dilleri Zazaca, Goranice, Bacelan Dili, Sarli Dili ve Şebek Dili'ni kapsar ve Kürt dillerinden farklıdır. Dil bilimciler Jost Gippert ve LeCoq Beluçça ve Sengserceyi de aynı alt gruba ait saymış ve bu Zaza-Gorani dilleriyle birlikte bu gruba tarihi Hyrkania bölgesini anımsatan Hyrkan dilleri grubu adını vermiştir. Dil bilimci Ludwig Paul'a göre ise bu diller Kürtçeden ayrı olup ölü bir İran dili olan Eski Azericenin yanı sıra Talişçeye de daha yakındırlar. Hazar Denizi kıyısında konuşulan Kuzeybatı İran dilleri ile aralarında da dilbilgisi ve sözcük dağarcığı bakımından önemli benzerlikler bulunur.

Behlül, Bahlool, Behlül Mahi, Kürtçe: Balûl Mahî, Doğum yeri ve doğum tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte 9.yüzyılda yaşadığı düşünülen Yarsan inancına mensup Kürt şair ve din adamı. Gorani ve Kelhuri lehçesinde şiirler yazmıştır. Şiirleri sadece Kürt edebiyatının değil tüm modern İran dillerinde yazılmış şiirlerin de ilk örnekleri arasındadır. Behlül ve aralarında, Baba Najum, Baba Lura, Baba Hatem ve Baba Rajab'ında bulunduğu şair arkadaşları tarafından Yarsani inancının yeniden canlanmasında önemli bir rol oynadılar. Behlül'den geriye sadece 6 beyit şiir kalmıştır.