İçeriğe atla

Han Fei

Han Fei ([1] y. 280 – 233 m.ö), aynı zamanda Han Fei Zi olarak da bilinir. Savaşan Devletler döneminde yaşamış Çinli bir filozof veya devlet adamı [2] ve Han eyaletinin bir prensiydi.[3]

Han Fei, seleflerinin yöntemlerini sentezleyen [4] Han Feizi adlı kendi adını taşıyan çalışması nedeniyle genellikle "Çin Hukukçuluğunun" en büyük temsilcisi olarak kabul edilir.[5] Han Fei'nin fikirleri bazen Niccolò Machiavelli [6] ile karşılaştırılır ve bazıları tarafından kitabı hem içerik hem de yazı stili açısından Niccolò Machiavelli'nin "Il Principe"sinden üstün olarak kabul edilir.[7] Shu Han'ın şansölyesi Zhuge Liang'ın, imparator Liu Shan'dan yönetim şeklini öğrenmek için Han Feizi'yi okumasını talep ettiği söylenmiştir.[8]

Sima Qian, İlk İmparator'a Han Fei'nin eserleriyle sunulduğunu, Han Fei ile bir takipçi kitlesi elde etmek için Han ile savaşa gidecek kadar ileri gittiğini, ancak nihayetinde onu hapse atmaya ikna olduğunu ve bunun üzerine intihar ettiğini anlatıyor.[9] Qin hanedanının erken devrinin ardından, "Hukukçu" okul takip eden Han hanedanı tarafından resmen karalandı. İmparatorluk Çin tarihi boyunca dışlanmış statüsüne rağmen, Han Fei'nin siyasi teorisi ve "Hukukçu" okulu sonraki her hanedanı yoğun bir şekilde etkilemeye devam etti ve bu nedenle Konfüçyüsçü kanunsuz bir kural ideali asla gerçekleştirilemeyecekti.[5]

İsim

Yaşadığı dönemde asıl adı olan Han Fei ismine - Zi (Çince: 子, "Usta") eki genellikle filozofların adlarına bir onur eki olarak eklenirdi. Han Feizi unvanı aynı zamanda yazdığı kitabı belirtmek için de kullanılmaktadır.

Yaşamı

Han Fei'nin doğumunun kesin yılı bilinmiyor ancak bilim insanları bunu MÖ 280 civarına tarihlemektedirler.[3]

Zamanın diğer ünlü filozoflarından farklı olarak Han Fei, Savaşan Devletler döneminin son aşamasında Han Devleti'nin yönetici ailesinde dünyaya geldiği için yönetici aristokrasinin bir üyesiydi. Bu bağlamda eserleri bazı alimler tarafından kuzeni Han Kralı'na yönelik olduğu şeklinde yorumlanmıştır. Sima Qian'dan Shi Ji, Han Fei'nin gelecekteki Qin şansölyesi Li Si ile Konfüçyüsçü filozof Xunzi altında birlikte çalıştığını söylüyor. Han Fei'nin kekemeliği nedeniyle fikirlerini mahkemede düzgün bir şekilde sunamadığı söylenir. Han devletinin yavaş yavaş düşüşünü gözlemleyerek, "eski Çin'deki en parlak (yazı) stillerinden birini" geliştirmiştir.[4][5]

Çalışmaları nihayetinde, "Bu kişiyle [Han Fei] arkadaş edinebilirsem, pişmanlık duymadan ölebilirim" yorumunu yapan Qin kralı Ying Zheng'in ellerinde sona erdi.

Han Fei, kraldan anavatanına saldırmamasını istemek için "Han'ı Korumak" makalesini sundu, ancak eski arkadaşı ve Han Fei'yi kıskanan rakibi Li Si, bu makaleyi Han Fei'nin hapsedilmesi için kullandı. Han Fei, yazma yeteneğini kralın kalbini kazanmak için kullanmayı umarak "Qin Kralı ile ilk tanışmada" adlı başka bir makale yazarak yanıt verdi. Han Fei kralın kalbini kazandı ancak bu Li Si onu zehir içerek intihar etmeye zorlamadan önce olmamıştı. Qin kralı daha sonra Han Fei'nin ölümünden pişmanlık duydu.[4][5]

Notlar

Kaynakça

  1. ^ "Han" 25 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  2. ^ 2018 Henrique Schneider. p. 1.
  3. ^ a b Han Feizi – Basic Writings. Columbia University Press. 2003. s. 2. ISBN 9780231521321. OCLC 796815905.  Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: ":0" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: )
  4. ^ a b c "Archived copy". 8 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2015.  Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "cc" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: )
  5. ^ a b c d Hàn Phi Tử, Vietnamese translation by Phan Ngọc, Nhà xuất bản Văn học, HCMC 2011
  6. ^ Nguyển Hiến Lê, Giản Chi (1995).
  7. ^ "PGS – TS Trần Ngọc Vương: Ngụy thiện cũng vừa phải thôi, không thì ai chịu được!". 1 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  8. ^ "Legalism in Chinese Philosophy". 10 Aralık 2014. 20 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  9. ^ The biography by Sima Qian is presented in "The Biography of Han Fei Tzŭ By Ssŭ-ma Ch'ien" chapter of The Complete Works of Han Fei Tzu, translated by W.K. Liao, 1939, reprinted by Arthur Probsthain, 1959. https://books.google.com.tw/books?id=op8KAQAAIAAJ 2 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. http://www2.iath.virginia.edu/saxon/servlet/SaxonServlet?source=xwomen/texts/hanfei.xml&style=xwomen/xsl/dynaxml.xsl&chunk.id=d1.4&toc.depth=1&toc.id=0&doc.lang=bilingual 4 Eylül 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Konuyla ilgili yayınlar

  • Burton Watson (1964). Han Fei Tzu: Temel Yazılar . New York: Columbia University Press.978-0-231-08609-7ISBN'si 978-0-231-08609-7 .
  • Hàn Phi Tử, Vietnamca çevirisi Phan Ngọc, Nhà xuất bản Văn học, HCMC 2011.

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Laozi</span>

Lao Zi kimi pinyin kullanılmayan eski kaynaklarda adı Lao Tzu, Lao Tse, Laotze diye geçer. Lao Çince 'yaşlı', Zi ise 'üstad', 'bilge' anlamına gelir. Tao Düşüncesi'nin kurucusu kabul edilen önemli bir Çin düşünürüdür. Dao De Çing kitabının yazarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Hiung-nu</span> İlk Çağda Orta Asyada yaşamış göçebe Avrasya Türk İmparatorluğu

Hiung-nu, Türkçe tarihyazımında bilinen isimleri ile Büyük Hun İmparatorluğu veya Asya Hun İmparatorluğu, eski Çin kaynaklarına göre MÖ 3. yüzyıl ile MS 1. yüzyılın sonları arasında doğu Avrasya bozkırlarında yaşamış göçebe halklardan oluşan boylar konfederasyonudur. Bilinen ilk Türk devletidir. Hiung-nu halkı hakkındaki bütün bilgiler dağınık Çin kaynaklarına ve arkeolojik bulgulara dayanmaktadır. Dilleri hakkındaki değişik varsayımlar, Çin kaynaklarında bulunabilen çoğunluğu kişi ve unvan adları olan sözcüklere dayanmaktadır. Dillerindeki sözcüklerin Çin lehçelerindeki transkripsiyonlarına göre dillerinin Türk, İrani, Moğol, Ural, Yenisey kökenli veya yalıtık dil olduğuna ve hatta halkın çok uluslu olduğundan dilin de karışık bir dil olabileceğine dair görüşler bulunmaktadır.

Çin mitolojisi, Çin halk ve kültürünün biriktirdiği mitolojik ve efsanevi söylence, inanç ve tarih anlayışın bütününü tanımlar. Oxford'un Asya Mitolojisi Sözlüğü Çin mitolojisini tanımlarken şu ifadeye yer verir:

Çin mitolojisi, ..., tarih, efsane ve mitin bir karışımıdır.

<span class="mw-page-title-main">Konfüçyüsçülük</span> Çin merkezli etik ve felsefi sistemi

Konfüçyüsçülük, Ruizm veya Ru klasisizmi olarak da bilinir, antik Çin'de ortaya çıkan bir düşünce ve davranış sistemidir ve çeşitli şekillerde bir gelenek, felsefe, din, hükûmet teorisi veya yaşam biçimi olarak tanımlanır. Konfüçyüsçülük, Çin filozofu Konfüçyüs'ün öğretilerinden, daha sonra Yüz Düşünce Okulu dönemi olarak anılacak bir dönemde gelişti.

<span class="mw-page-title-main">Song Hanedanı</span>

Song İmparatorluğu, Song Hanedanı ya da kısaca Song, 960'tan 1279'a kadar Çin'i yöneten hanedandır. Hanedan, Sonraki Zhou Hanedanı'nın verasetini gasp eden ve On Krallık'ın geri kalanını fetheden, Beş Hanedan On Krallık dönemini sona erdiren Taizu tarafından kuruldu. Song, kuzey Çin'deki çağdaş Liao, Batı Şia ve Kin hanedanlarıyla sık sık çatışırdı. Song, Kin Hanedanı'nın saldırılarının ardından Güney Çin'e çekildikten sonra sonunda Moğol İmparatorluğu'na bağlı Yuan Hanedanı tarafından fethedildi.

Çin felsefesinde Legalizm, bir politik sistemin temellerini içeren felsefedir. İlkbahar ve Sonbahar Dönemi'yle Savaşan Beylikler Dönemi'nde yaygın olan dört felsefe okulundan biriydi. MÖ 770-MÖ 221 yıllarını içine alan bu dönem, Çin'de büyük kültürel mayalanmanın olduğu ve yeni düşünce tarzlarının ortaya çıktığı dönemdir.

<span class="mw-page-title-main">Shiji</span>

Shiji veya "Büyük Tarihçinin Kayıtları" MÖ 109 - MÖ 91 yılları arasında yazılmış tarih konulu eserdir. Sima Qian'ın başyapıtı olan eser, Sarı İmparator zamanından yazarın kendi zamanına kadarki Çin tarihini konu almaktadır. Sarı İmparator'un dönemini geleneksel olarak MÖ 2600 civarı olarak kabul edilmiştir ve tarihîliği tartışmalı olan bu figürü Sima Qian tarihî bir önder olarak bu eserinde ele almıştır. Çin tarihindeki ilk sistematik tarih metni olması hasebiyle, kendisinden sonra büyük gelişme kaydeden Çin tarih yazımı ve nesrini (düzyazısını) büyük oranda etkilemiştir. Etkisi bakımından Herodot ve eseriyle karşılaştırılabilecek bir konumdadır.

<span class="mw-page-title-main">Qin (devlet)</span>

Qin, Zhou Hanedanı döneminde bir antik Çin devletiydi. MÖ 3. yüzyılda kapsamlı reformlar sonrasında Savaşan Devletler Çağı'nda egemen güçlerinden biri olarak ortaya çıktı ve MÖ 221 yılında Shi Huangdi'nin önderliğinde tüm Çin'i birleştirerek Qin Hanedanı'na dönüştü.

Yirmi Dört Tarih, MÖ 3000'den 17. yüzyılda Ming Hanedanı'na kadar uzanan bir dönemi kapsayan Çin resmi tarih kitaplarıdır. İlk olarak Han Hanedanı yetkilisi Sima Qian tarafından oluşturulmuş olup daha sonra Tang Hanedanı'ndan başlayarak her hanedan resmi kayıtları kullanarak selefinin tarihini yazmak için resmi bir büro kurmuştur. Tüm seri Qing Hanedanı döneminde sabitlenmiş ve düzenlenmiş olarak 3213 cilt ve yaklaşık 40 milyon kelime içerir ve Çin tarihinin ve kültürünün en önemli kaynaklarından biri olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Çin tarihi</span> ulusal tarih

Çin tarihi, yazılı kaynaklara göre 3500 yıldan fazla geriye uzanmakta olup yazılı Çin tarihi ise MÖ 1500'lerde Shang Hanedanı döneminden başlamaktadır. Çin binlerce yıllık tarihi ile dünyanın en eski medeniyetlerinden biri ve uygarlığın beşiği olarak kabul edilmektedir. Çin uzun tarihi boyunca değişimli olarak birleşik bir devlet olarak veya birçok devlet halinde parçalanmış olarak varlığını sürdürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Ejderha Teknesi Festivali</span>

Ejderha Teknesi Festivali, her yıl yaz gündönümünde gerçekleşen geleneksel Çin kökenli bir festivaldir. Festival, Çin takviminin 5. ayın beşinci gününde gerçekleştirilmektedir. Festival sırasında yapılan en yaygın etkinlikler, zongzi yemek ve hazırlama, realgar şarabı içme ve dragon teknesi yarışmasıdır.

Wiman Joseon eski Kore tarihinin Gojoseon döneminin bir parçasıydı. Wiman'ın Gojoseon Kralı Jun'dan tahtı ele geçirmesiyle başladı ve Wiman'ın torunu olan Kral Ugeo'nun ölümüyle sona erdi. Arkeolojik veriler dışında, Kore tarihinin bu dönemindeki ana kaynak Sima Qian'ın Shiji'sinin 115. bölümünden geliyor. Wiman aslen Han Hanedanlığı altında Yan Krallığından bir Çin askeri lideriydi.

<span class="mw-page-title-main">Zhao (devlet)</span>

Zhao, Çin'in Zhou Hanedanı döneminde MÖ 403-222 yılları arasında var olan bir devletti. MÖ 5. yüzyılda Han ve Wei ile birlikte Jin'in üç yollu Bölünmesi'nden yaratıldı. Zhao, Kral Wuling'in hükümdarlığı sırasında başlatılan askeri reformlardan önemli ölçüde güç kazandı, ancak Changping Muharebesi'nde Qin'e karşı ezici bir yenilgiye uğradı. Toprakları şimdi modern İç Moğolistan, Hebei, Şansi ve Şensi eyaletlerini kapsamaktayd ve Qin, Wei ve Yan devletleri ile Hiung-nu ile çevrelenmekteydi.

<span class="mw-page-title-main">Fergana atı</span>

Fergana atı, Çin'in Orta Asya'daki bir bölgeden kaynaklanan en eski büyük ithalatlarından biriydi. Bu atlar, toprak Tang Hanedanı mezar figürlerindeki tasvirlerden anlaşılacağı üzere, "Baktriya Kralı I. Eucratides'in altın madalyası üzerindeki hayvanları andırmaktadır."

Evlilik ittifakı olarak da bilinen heqin, Çin imparatorlarının, genellikle yönetici ailenin küçük dallarının üyeleri olan prensesleri komşu devletlerin yöneticileriyle evlendirmesinin tarihsel uygulamasına atıfta bulunur. Savaş alanında yenilgiye uğratılamayacak kadar güçlü bir düşman devlete karşı genellikle bir yatıştırma stratejisi olarak benimsendi. Politika her zaman etkili değildi. İmparator ve diğer devletin hükümdarı arasında eşit bir diplomatik statü anlamına geliyordu. Sonuç olarak, tartışmalıydı ve birçok eleştiriye maruz kalıyordu.

<i>Zhuangzi</i> (kitap)

Zhuangzi, ideal Taocu bilgenin kaygısız doğasını örnekleyen hikâyeler ve anekdotlar içeren geç Savaşan Devletler Çağı dönemi eski bir Çin metnidir. Geleneksel yazarı "Usta Zhuang" (Zhuangzi) olarak adlandırılan Zhuangzi, Tao Te Ching ile birlikte Taoizm'in iki temel metninden biridir.

Li Si, Çin hanedanının Çinli bir politikacısı, filozofu ve hattatıydı. MÖ 246'dan 208'e kadar iki hükümdar altında Şansölye olarak görev yaptı. Bunlar; Qin devletinin kralı ve daha sonra Qin hanedanının İlk İmparatoru olan Qin Shi Huang ve Qin Shi Huang'ın on sekizinci oğlu ve İkinci İmparator olan Qin Er Shi'dir. İdari yöntemlerle ilgili olarak, Li Si, Shen Buhai ve Han Fei'nin tekniğine tekrar tekrar atıfta bulunarak, " Shen Buhai'nin fikirlerine hayran olduğunu ve bunları kullandığını" belirtti ancak hukukla ilgili olarak Shang Yang'ı izledi.

<span class="mw-page-title-main">Kenneth Tsang</span>

Kenneth Tsang Kong, Hong Konglu tanınmış aktör.

<span class="mw-page-title-main">Wang Jian (Çin)</span>

Wang Jian, Çin'de Savaşan Devletler Çağı'nda yaşamış bir general. Onun komutası altında, Qin ordusu Zhao, Yan ve Chu devletlerini fethetti. Çinli tarihçiler tarafından Bai Qi, Li Mu ve Lian Po ile birlikte Savaşan Devletler Çağı'nın en büyük dört generalinden biri olarak kabul edilir.

MÖ. yüzyıllarda doğan filozoflar, alfabetik olarak listelenmiştir:

Not: Bu listeye dahil olmak için asgari bir kriter vardır ve listedeki bazı kişilerin felsefeyle ilgisi tartışmalıdır.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.