Hanım Olan Hizmetçi
 | |
| Özgün isim | La Serva Padrona |
|---|---|
| Müzik | Giovanni Battista Pergolesi |
| Libretto | Gennaro Antonio Federico |
| Gala | 28 Ağustos 1733 |
| İlk gösterim yeri | Teatro San Bartolomeo, Napoli |
| Oyuncular | |
Hanım Olan Hizmetçi (La Serva Padrona) Napolili İtalyan besteci Giovanni Battista Pergolesi tarafından bestelenmiş olan 2 sahnelik intermezzo buffo janrında bir operadır. Librettosu "Gennaro Antonio Federico" tarafından "Jacopo Angello Nelli"'nin bir oyunundan uyarlanarak hazırlanmıştır. Opera sadece tek bir perdelik eser gibi 45 dakika sürmekte ve bir başka opera eserinin temsili sırasında oynanmak üzere, yani intermezzo olarak bestelenmiştir.
Prömiyeri 28 Ağustos 1733'te yine Pergolesi'nin Il Prigioniere Superbo (Mağrur Tutuklu) adlı opera seria janrindaki operasının perde arasında "Teatro San Bartolomeo", Napoli de sahnelenmiştir. Avrupa'da ilk temsili 1746'da Fransa'da yapılmış ve çok popüler olmuştur.
Eserin konusu, her yerde ve her zaman rastlanan beceriksiz ve rahatına düşkün ama yaşı ilerlemekte olan bekar bir erkek ile güzel ve kurnaz ama aşağı sınıftan bir genç kadın arasında geçenlerin serüvenidir.
Eserin hazırlanması ve temsili
La Serva Padrona yine Pergolesi'nin Il Prigioniere Superbo (Mağrur Tutuklu) adlı opera seria janrındaki eserinın perde arasında oynanmak için bestelenmiştir. 18. yüzyıl opera eserlerinin gösterisi sırasında uzun ve ağır operaların aralığında intermezzo denen kısa müzikli komediler oynanmakta idi. Bu iki opera eserinin 5 Eylül 1733'te Napoli'de prömiyer temsili yapılmıştır. Bu tarihten hemen önce Napoli büyük bir deprem geçirmiş ve bütün tiyatrolar bundan sonra kapanmıştı Bu temsil tarihi hem tiyatroların yeniden açılmasını hem de Hapsburg hanedanın imparatoriçesinin doğum gününü kutlamak üzere seçilmiştir.
Il Prigioniere Superbo (Mağrur Tutuklu) operası zamanında da sevilmedi ve günümüzde hiç yapımlanamaktadır. La Serva Padrona’nın ilk temsilinde henüz 23 yaşında bulunan besteci bu kısa oyunuyla belki müzik tarihinde elde edeceği yerin farkında bile değildi. La Serva Padrona İtalya dışında ilk defa yeni bir final konulup revize edilerek 1746’da Paris’te temsil edilmiş, büyük bir ilgi ile karşılanmıştır. Avrupa'da temsiller için bu iki eser birbirinden ayrılmış ve La Serva Padrona kendi başına temsil edilen bir opera eseri olarak sahnelenmiştir.
Roller
| Rol | Ses tipi | 1733 Prömiyeri Roller (Orkestra şefi: -) |
|---|---|---|
| Uberto Pandolfo, doktor ev sahibi | Bas | |
| Serpina, hizmetçisi | Soprano | |
| Vespone, uşağı | Konuşma rolü |
Konu özeti
Zaman:1730lu yillar Mekân:Uberto Pandolfo'nun evinde bir salon.
1. Sahne
Zengin ve bekar olan Uberto Pandolfo kahvaltı masası önünde oturup durumundan şikayet etmektedir. Hayati renksiz, nesesiz ve zevksizdir. Hizmetcisi Serpina yine ortadan kaybolmuş ve sabah kahvaltıda içtiği sıcak kakoasını getirmemiştir. Serpina çok alımlı bir güzel kızdır ama inatçıdır ve hizmetçilik görevine odaklanmamaktadır. Çok kere sanki evin sahibesiymis tavırları takinmakta; Uberto'ya hizmetten kaçınmakta ve onu kızdırmaktadır. Çok gecmeden Serpina yanında uşak Vespino ile sahneye girer. Uberto'nun kakoasının gelmemesinden şikayete başlayacağını anlayıp hemen hücuma geçer. Eğer efendisi kokaosunu istemekteyse bunun için beklemesi gerektiğini söyler. Uberto buna cok sinirlenir; hizmetçisini kendi başına buyruk olmaklıkla suçlar ve hemen odasına çekilerek sabah yürüyüşüne hazırlanacağını bildirir. Serpina bundan hoşlanmamıştır. Kendisinin bu evde ne isterse yapması hakkı olduğunu ve neden boyle hakları olduğunu sıralayıp dökerek sinirlerini yatıştırmaya çalışır. Uberto tekrar odaya geri gelir ve Serpina'ya bu durumun doğru olmadığını ve evin sahibi olarak kendinin kim olursa olsun bir kadın eş bulup evlenip onu evin efendisi yapacağını bildirir. Buna inat olarak Serpina da asıl evlenecek kişinin kendisi olacağını söyler. Uberto sinirleri bozuk olarak evden çıkar gider.
2. Sahne
Serpina doktorla evlenmeye kesinlikle kararlıdır. Bunu basarmak için bir plan yapar. Önce ona kendisini açındırmakla başlar. Doktor evlenip de fakir hizmetçisi yanından ayrılırsa onu unutmaması için yalvarır. Sonra Serpina sanki kendine bir yeni eş seçmiş gibi davranır ve işten ayrılmak için hazırlıklara başladığını açıklar. Kendine seçtiği eş adayı bir subaydır; ama Serpina bu subay nişanlısını sevip sevmediğini iyi bilmemektedir. Bu sırada (önceden yapılan bir düzenle) bir subay gelir ve Serpina onu Pandolfo'ya tanıştırır. Doktor birden Serpina'yi nişanlısından kıskanmaya başlar; onu sevdiğini anlar ve Serpina'ya evlenme teklif ederek kendisinin yanından ayrılmamasını istediğini açıklar. Bu da Serpina'nın istediğidir. O zaman Serpina Uberto'yu kandırdıını itirafa başlar. Ona tanıştırdığı kişi nişanlısı değil, subay kıyafetine girmiş uşak Vespone'dir. Eser çok neşeli ve kıvrak bir ikili ile sona erer. Hizmetçi arzusuna erişmiş ve evin hanımı olmuştur.
Değerlendirme
Bu intermezzo olarak hazırlanmış eserin opera tarihinde çok büyük yeri vardır. Karakterleri ve konusu her yerde her zaman bulunabilen incsancıl bir gerçeği ele almaktadır. Müziği de çekicidir. 1746da Fransa, "Querelle des Bouffons" tiyatrosunda Paris'te revize edilip bir final eklenmiş ilk temsili ve 1752'deki ikinci sahnelenmesi opera tarihinde önemli bir çağ açtığı bildirilir. La serva padrona çok opera kritikleri tarafından Barok dönemi operası ile Klasik opera dönemi arasında bir sınır taşı olarak görülmektedir.
18. yüzyılın başından itibaren Fransa'da yaygın olarak yapımlanan "İtalyan Operası" bazı Fransız muzikseverleri tarafından yabancı olmakla itham edilmekte ve bir Fransiz seyircisi için bu yabancı etkilerin elenmesi istenmekte idi. La Serva Padrona’nın başarısı "İtalyan Operası"'nın üstünlüğunu göstermiş ve egemenliğinin sürmesine neden olmuştur.
Çağın bazı tanınmış bestecileri da bu eserin etkisinde kalmışlardır. Fransız düşünür Jean Jacques Rousseau aynı zamanda bir müzisyen olarak yeni İtalyan "opera buffa" janrı yolunda deneme yapmış ve hazırladığı "Le Devin du Village" adlı eser ile Fransız Opera Comiquei için bir örnek vermiştir. La Serva Padrona’nın etkileri yalnız Fransa’da değil, tüm batı Avrupa’da hissedilmiştir. Bu eserin izleri Mozart’ın ilk opera eserlerinde de açıkça görülür.
Basit, zarif ve melodik müziği, her çağa uyan konusu ile La Serva Padrona, "opera bufa" janrının ilk onemli örneği oldugu ve Pergolesi'nin de bu janri ortaya koyan ilk bestecisi olduğu kabul edilir. Zamanla, resitatifler türlü değişimlere uğramış ve bu opera için klavsen ve yaylı sazlardan kurulmuş bir orkestra kullanılmıştır.
Seçilmiş ses ve video kayıtları
| Yıl | Roller: (Uberto Pandolfo, Serpina) | Orkestra şefi Orkestra | Marka |
|---|---|---|---|
| 1960 | Sesto Bruscantini, Renata Scotto | Renato Fasano I Virtuosi di Roma | Fonit Cetra |
| 1973 | Maria del Carmen Bustamente, Renato Capecchien | Antonio Ros-Marba Engels oda orkestrasi | Ensayo ENYCD 9707. |
| 1986 | József Gregor Katalin Farkas | Pál Németh, Capella Sayaria | Hungaroton HCD 12846 |
| 1990 | Petteri Salomaa, Jeanne Marie Bima | Has Ludwig Hirsch Orchestra Musica Poetica, Freiburg | Arts Pilz |
| 1992 | Patrick Donnelly Chistine Bunning | David Mason Combattimento ensemble | Meridian CDE 84327. |
| 1995 | Philippe Cantor, Isabelle Poulenard | Gilbert Bezzina Barok ensemble, Nice | Pierre Verany PV 795111. |
| 1996 | Donato di Stefano Patricia Biccire | Sigiswald Kuyken, La petite bande | Accent ACC 96123D. |
| Reiner Süss Olivera Miljakovic | Helmut Koch Berlijnse Staatskapel | 2 CD: Berlin Classics BC 9114. | |
| 1997 | Bruno De Simone Elisabetta Scano | Marcello Panni Orchestra Filarmonica Marchigiana | |
| 1997 | Bruno de Simone, Elisabetta Scano e | Marcello Panni, Marchigiana Filarmonik Orkestrasi | 2 CD: Bongiovanni GB 2221/2 |
| 1998 | Donato di Stefano, Paola Antonucci | Gustav Kuhn Marchigiana Filharmonisch Orkestrasi | Arte Nova 74321-65420-2 |
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- Bu madde kısmen İngilizce Wikipedia "La serva padrona" maddesi kaynaklıdır. Online:[1] 2 Kasım 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) (Erişim:13.2.2010)
Dış bağlantılar
- IMSLP Petrucci Music Library websitesi "La_serva_padrona_(Pergolesi,_Giovanni_Battista)" maddesinde liberetto ve partitür notaları Online:[2] 1 Haziran 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Erişim:12.2.2010)
- "Opera Türkiye" websitesi La Serva Padrona <<hanim-olan-hizmetci>> maddesi (Erişim:13.2.2010)
- Libretto online 21 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İtalyanca) (Erişim:13.2.2010)
- Fransızca libretto pdf[] (Fransızca) (Erişim:12.2.2010)
- Tüm partisyon notaları - Werner Icking Müzik Arşivi (Erişim:13.2.2010)
- YouTube websitesinde "Giovanni Battista Pergolesi: La Serva Padrona (with English subtitles) " maddesinde bu opera eserinin Brüksel "Luna Theatre" 'da verilen 1996 temsilinin tümünün video görüntü kaydı (Online:[3]) (Erişim:31.5.2017)
