İçeriğe atla

Hamit Hasancan

Mehmed Abdülhamid Hasancan (d. Nisan 1870 - ö. 28 Kasım 1943, İstanbul) Türk maliyeci, akademisyen ve siyasetçi. Türk Kurtuluş Savaşı'nda Ankara Hükümeti'nin İstanbul temsilcisi olarak tanınır.

Hayatı

Yavuz Sultan Selim'in yakın nedimlerinden XVI. yüzyılın ünlü Türk bilgini ve bestecisi Hasancan Çelebi (1490-1567) ahfadından ve Tâcü't-Tevârih yazarı Şeyhülislam Sadeddin Efendi (1536-1599)'nin torunlarından Mehmed Arif Bey'in oğludur.

Orta öğrenimini Soğukçeşme Askerî Rüşdiyesi'nde, lise öğrenimini 1889'da Mekteb-i Mülkiye'nin İdadi bölümünde tamamladı. Mülkiye'nin yüksek bölümünden mezun olunca Ocak 1891'de, Maliye Nezareti Muhasebat Umum Müdürlüğü Merkez Hesapları Kâtipliği görevi ile ilk devlet hizmetine başladı. Kısa bir süre sonra buradan maarif kadrosuna geçti. Şubat 1892'de İstanbul Kandilli, Ekim 1894'te Selanik Vilayeti, Mayıs 1896'da tekrar Kandilli, Nisan 1899'da Bursa Vilayeti ve Kasım 1905'te ise Edirne Merkez İdadileri müdürlüklerine atandı ve genel-tarih, coğrafya, Türkçe-kitâbet, fizik-kimya, cebir, geometri, mekanik, idari kanunlar ve ekonomi dersleri verdi.

Şubat 1906'da maariften ayrılarak İstanbul'a geldi ve (Dârü'l-hayr-ı Âlî Medresesi) muhasebecisi oldu. Aynı yılın Ekiminde tekrar maarife dönerek, Maarif Nezâreti ilkokullar Şube Müdürlüğü'ne, Mayıs 1909'da Ortaokullar Şube Müdürlüğü'ne atandı; aynı zamanda İstanbul Hukuk Mektebi'nde genel ekonomi profesörlüğü yaptı. Ekim 1911'de ek görev olarak, Yüksek Ticaret Okulu'nda maliye dersi okutmayı da üzerine aldı. Vilayet gazetelerinde makaleler yazması, okullar için okuma kitapları yayımlaması ve Charles Gide'in (İktisad İlmi) eserini tercüme etmesi bu dönemdedir. Aralık 1911'de ek görevleriyle birlikte Maliye Nezareti Düyun-u Umumiye Şubesi Müdürü ve 17 Haziran 1912'de Osmanlı Bankası Yönetim Kurulunda Maliye Nezareti'ni temsil eden üye oldu. Bu son görevinde, 31 Aralık 1925 tarihine kadar kaldı.

Bu arada sosyal, siyasi ve diplomatik kuruluş ve faaliyetlere de katılmaya başladı. Aralık 1912'de, o dönemin ekonomi öğretmen ve yazarları ile, bakanlık ve bankalardaki uzmanlar tarafından kurulan (İstihlâk-i Millî Cemiyeti)'nin ilkelerini kabul etmeyenlerden biri oldu. I. Dünya Savaşı sırasında profesörlük ve Osmanlı Bankası Yönetim Kurulu üyeliği ile birlikte, 15 Mayıs 1913 tarihinde Hilâliahmer (Kızılay) Merkez Kuruluna üye seçildi. Bundan sonradır ki, öğretmenliği, maliyeciliği bir yana, Hilâliahmerci (Kızılaycı) diye anılmaya başlandı. 5 Şubat 1918 tarihine kadar Kızılay'da Muhasip Üye olarak çalıştı ve Merkez Kurulu Maliye Komisyonu'na seçildi. Hüseyin Hilmi Paşa başkanlığındaki Merkez Yönetim Kurulu döneminde, Akil Muhtar Bey ile birlikte, Kızılay Başkanvekili oldu. Mondros Mütarekesi'nin ardından Millî Kongre Cemiyeti'ne katıldı. 1919 yılında yapılan Meclis-i Mebusan seçimlerinde İstanbul bölgesinden en yüksek oyu alarak mebus seçildi. 12 Ocak 1920'de açılan, 11 Nisan 1920'de kapatılan son (Osmanlı Meclis-i Mebusânı)'nda İstanbul Mebusu olarak görev yaptı.

8 Kasım 1920 tarihinde, Ankara Hükûmeti tarafından "Kızılay Mümessili" diye örtülü bir adla İstanbul'da görevlendirildi. Bu tarihten İtilaf Devletleri'nin çekilmesine kadar, işgal altındaki İstanbul'da yabancı temsilcilerle Mustafa Kemal Paşa ve arkadaşları adına son derece önemli konularda birçok görüşmeler yaptı, heyetlere katıldı, hatta bazı anlaşmalar imzaladı. 14 Haziran 1921 tarihinde resmen TBMM Hükûmeti İstanbul Temsilcisi oldu, İtilaf Devletleri temsilcileriyle görüştü. 9 Aralık 1922 tarihinde Osmanlı borçlarının alınışına ait antlaşmaları yakından bilmesi göz önüne alınarak Mustafa Kemal Paşa, Rauf Bey ve İsmet Paşa'nın isteği üzerine Lozan Konferansı'nda mali danışman olarak yer alsa da kısa bir süre sonra Lozan Türk Delegasyonu Başkanı İsmet Paşa'nın isteği üzerine görevinden alındı. 1 Mart-1 Temmuz 1939 tarihleri arasında Denizbank Yönetim Kurulu Başkanlığı görevini yürüttü.

28 Kasım 1943 tarihinde İstanbul'da öldü.

Kitapları

  • Nasihat (1905)
  • Çocuk Kıraat Kitabı, 1. Yıl (1905)
  • Çocuk Kıraat Kitabı, 2. Yıl (1911)
  • İlm-i İktisad (3 cilt, 1914)

Kaynakça

Diplomatik görevi
Önce gelen:
'
TBMM İstanbul Temsilcisi
14 Haziran 1921 - 9 Aralık 1922
Sonra gelen:
Adnan Adıvar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Halil Ethem Eldem</span>

Halil Ethem Eldem, Sadrazam İbrahim Ethem Paşa'nın oğlu, Osman Hamdi Bey'in küçük kardeşidir.

<span class="mw-page-title-main">Hakkı Behiç Bayiç</span> Türk politikacı

Hakkı Behiç Bayiç, Türk siyasetçidir. TBMM 1. dönemde Denizli mebusluğu ve bu dönemde kurulan I. İcra Vekilleri Heyeti'nin ilk aylarında vekillik görevi yapmıştır. Mustafa Kemal Paşa'nın 1920 sonunda taktik düşüncelerle kurdurduğu Türkiye Komünist Fırkası'nın umumî kâtipliğini yapmış olması ile tarihe geçmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Ahmet Ferit Tek</span> Türk politikacı

Ahmet Ferit Tek, Türk siyasetçi, diplomat, fikir adamı.

Hürriyet ve İtilaf Fırkası, İkinci Meşrutiyet döneminde iktidardaki İttihat ve Terakki Cemiyeti'ne (İTC) karşı kurulmuş olan en önemli muhalefet partisidir. 1911-1913 arasındaki ilk etkinlik dönemi, 23 Ocak 1913'te İttihat ve Terakki'nin Bâb-ı Âli Baskını ile hükûmeti ele geçirmesiyle sona erdi. Mondros Mütarekesi'nden sonra Ocak 1919'da yeniden kurulan parti, ertesi yıl başlarında etkinliğini kaybetti.

<span class="mw-page-title-main">Mazhar Müfit Kansu</span> Türk siyasetçi

Ahmet Mazhar Kansu, Türk devlet adamı, vali, milletvekili ve yönetici.

<span class="mw-page-title-main">Lozan Barış Konferansı</span> 1922-1923

Lozan Barış Konferansı, İsviçre'nin Lozan (Lausanne) şehrinde 8 ay sürmüş ve Türk tarafının kayıtsız şartsız bağımsızlık talebi nedeniyle çetin geçmiştir. Görüşmelerde Türkiye'yi temsil eden İsmet Paşa başkanlığındaki heyetin bu başarıdaki rolü büyüktür.

Mehmet Refik Fenmen, Türk siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Maârif-i Umûmiye Nezâreti</span> Osmanlının son dönemlerinde eğitim işlerinden sorumlu bakanlık

Maarif Nazırlığı ya da Maarif Nezareti son dönem Osmanlı Hükümetleri'nde eğitim işlerinden sorumlu olan nazırlıktır.

<span class="mw-page-title-main">Posta ve Telgraf Nezâreti</span> Osmanlıda posta ve telgraf bakanlığı

Posta ve Telgraf Nazırlığı Son dönem Osmanlı Hükümetleri'nde posta ve telgraf hizmetlerini yürütmekle sorumlu bakanlıktı. Kuruluşun merkezi İstanbul'da, günümüzde Eminönü'nde bulunan ve Büyük Postane olarak anılan Sirkeci'deki binaydı.

<span class="mw-page-title-main">Mustafa Nail Bey</span> Osmanlı siyaset ve devlet adamı

Mustafa Nail Bey, Osmanlı devlet adamı. II. Meşrutiyet'in ilanından sonra kısa bir süre maarif nazırlığı yapmış ve bu süre içinde daha sonraki İkinci Meşrutiyet eğitiminin temellerini atmıştır.

Mehmed Rifat Paşa, Osmanlı Devleti'nin son yıllarında hizmet vermiş bir devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Dahiliye Nezâreti</span>

Dahiliye Nazırlığı veya Dahiliye Nezareti, son dönem Osmanlı hükûmetlerinde içişlerinden sorumlu bakanlığa verilen isimdir.

<span class="mw-page-title-main">Maliye Nezâreti</span>

Maliye Nâzırlığı veya Maliye Nezâreti, son dönem Osmanlı hükûmetlerinde maliye işlerinden sorumlu olan nâzırlıktır.

<span class="mw-page-title-main">Faik Günday</span>

Ahmet Faik Günday, Türk bürokrat ve siyasetçidir.

<span class="mw-page-title-main">Reşit Paşa</span> Sivas Kongresi sırasında Sivas valisi

Reşit Paşa, Türk siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi</span> Ankara Üniversitesine bağlı fakülte

Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, Ankara Üniversitesi Cebeci Yerleşkesi'nde eğitim ve öğretim veren, Ankara Üniversitesine bağlı bir fakültedir. Osmanlı Devleti döneminde sivil yönetici sınıfını yetiştirme amacıyla açılmış ve Türkiye'de siyaset bilimi ve iktisadın birçok alanında yükseköğrenim sağlayan ilk kurumdur.

<span class="mw-page-title-main">Hacı Adil Arda</span> Osmanlı ve Türk siyasetçi

Hacı Mehmed Adil Arda, Osmanlı Devleti ve Türkiye Cumhuriyeti dönemlerinde önemli görevler üstlenmiş siyaset ve devlet adamı.

<span class="mw-page-title-main">Sezai Selek</span> Türk devlet memuru

Sezai Selek, Türk devlet memuru.

Mustafa Ömer Azmi Akalın, Osmanlı bürokrat.

<span class="mw-page-title-main">Zeki Bey</span>

Zeki Bey Osmanlı bürokratı, gazeteci ve öğretmeni. Osmanlı basın tarihinin üçüncü basın şehidi, katilleri yakalanıp yargılanan ilk gazeteci.