İçeriğe atla

Hama Katliamı

Hama katliamı
Suriye'deki İslamcı ayaklanma
BölgeHama, Suriye
Tarih2-28 Şubat 1982
HedefMüslüman Kardeşler
Saldırı türü
Katliam
Yakıp yıkma taktiği
Ölü10.000 - 40.000
İşleyenlerSuriye Ordusu
Hafız Esad
Rıfat Esad

Hama katliâmı (Arapça: مجزرة حماة Ahdas Hamah), 2 Şubat 1982'de Suriye hükûmetinin Müslüman Kardeşler'in Hama şehrinde başlattığı ayaklanmayı bastırmak amacıyla saldırarak binlerce kişiyi öldürdüğü katliam. Uluslararası Af Örgütü'ne göre ölenlerin sayısı 10.000-25.000 arasında olmasına rağmen gerçek rakam bunun çok üstünde veya altında olabilir. Suriye hükûmeti ölenlerin sayısı hakkında resmî bir açıklama yapmamıştır.

Arka plan

Hafız Esad'ın darbe ile iktidara gelmesinden sonra Nusayriler, Suriye yönetiminde güçlü bir konuma geldiler. Bu durum ülkedeki Sünni grupların tepkisini çekmeye başladı. 1976'da başlayan Lübnan İç Savaşı'na saplanıp kalmış olan Suriye'nin zor durumundan faydalanmak isteyen Sünni Müslüman Kardeşler'in bir hizbi bu durumu avantaja çevirmek istedi. Nusayri kökenli olan Hafız Esad'ın rejimini kabul etmeyen Sünni Müslüman Kardeşler Cemaati ülke çapında silahlı bir ayaklanmaya girişti. Örgüt, 1970'lerin sonlarından itibaren Suriye içinde sivil ve askeri hükûmet görevlilerini, Hristiyanları ve altyapı tesislerini hedef alan gerilla savaşına girişti. Baas hükûmeti ise bu saldırılara işkence, toplu tutuklama ve idam gibi sert baskılarla karşılık verdi. Rejim aleyhtarı şiddet haziran 1979'da, Halep'teki bir topçu okulunda çoğu Nusayri olan 83 askeri öğrencinin öldürülmesi ve Ağustos-Kasım 1980 arasında Şam'da yüzlerce kişinini öldürüldüğü üç bombalı araba saldırısını da içeriyordu.

Hafız Esad yönetiminin saldırılara verdiği sert cevaplarla birlikte Müslüman Kardeşlerin eylemleri daha da arttı. Olaylar, Şubat 1982'de muhafazakâr Sünni şehri Hama'da başlayan bir genel ayaklanmayla doruğa çıktı. İslamcılar ve diğer muhalif militanlar Hama'yı "kurtarılmış şehir" ilan ederek, Suriyelileri “kâfir” olarak adlandırdıkları hükûmet güçlerine karşı ayaklanmaya çağırdılar. Müslüman Kardeşler militanları Baas Partisi üyelerinin, hükûmet ajanlarının ve rejim destekçilerinin evlerini basarak yaklaşık elli kişiyi öldürdüler.

Katliam

Bu olay üzerine Suriye ordusu seferber edildi, Hafız Esad'ın kardeşi Rıfat Esad'ın özel kuvvetleri bölgeye gönderildi. Saldırı başlamadan önce şehrin teslim olması ve boşaltılması için son bir çağrıda bulunuldu. Uluslararası Af Örgütü'ne göre piyadelerin ve tankların dar sokaklara rahatça girebilmesi için önce eski şehir merkezi havadan bombalandı, binalar tanklar tarafından yıkıldı. Eski şehir neredeyse tamamen yok edildi. Bazı iddialara göre Suriye ordusu yıkılmış binaların içinde saklanan asileri öldürmek veya ortaya çıkarmak için zehirli gaz kullandı. Şehirdeki direnişin devam etmesi üzerine şehir büyük toplarla çevrilerek üç hafta boyunca dövüldü. 2 Şubat 1982'de Suriye ordusu geniş çaplı bir top saldırısının eşliğinde şehre saldırdı.

Sonra, askeri ve sivil güvenlik personeli Müslüman Kardeşler'in kalan son üyelerini ve sempatizanlarını bulmak için şehre dağıldı. Yakalanan şüpheliler işkence ve onu takip eden toplu idamlarla yüz yüze kaldı.

Kayıplar

Hama katliamı sonucunda ölenlerin sayısı kesin değildir, çeşitli kaynaklara göre 7.000 ile 35.000 arasında değişmektedir. Olaylardan hemen sonra bölgeye gelen İngiliz gazeteci Robert Fisk ölü sayısını en fazla 10 bin olarak tahmin ederken,[1] New York Times gazetesi ölü sayısının 20 bine kadar olabileceğini tahmin etti.[2] Amerikalı gazeteci Thomas Friedman'a göre ise Rıfat Esad 38.000 kişinin yaşamını kaybettiğini açıkladı. Suriye İnsan Hakları Komitesi'nin rakamlarına göre ise ölülerin sayısı 30.000 ile 40.000 arasındadır.

Sonrası

Hama'daki katliamdan sonra Suriye'deki isyan sona erdi, Müslüman Kardeşler'in üyeleri ve sempatizanları ya sürgüne gitti ya da yeraltına çekildi.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2009. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2009. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Lübnan İç Savaşı</span> 1975 yılında Lübnanda meydana gelen iç savaş

Lübnan İç Savaşı, 1975'ten 1990 yılına kadar Lübnan'da yaklaşık olarak 150.000 - 230.000 insanın ölümüne neden olmuştur. Yaklaşık 350.000 kişi yaralanmış bir milyondan fazla insan da ülkesini terk etmiştir. Soğuk Savaş dönemi Lübnan'ı ciddi şekilde etkiledi ve 1958'deki siyasi kriz ancak ABD'nin Beyrut'a çıkarma yapmasıyla sona ermişti. İsrail'in kurulması ve yüzbinlerce Filistinli mültecinin Lübnan'a yerleşmesi dini çatışmaları arttırdı. Silahlı FKÖ gerillalarının ülkeye girişi ciddi siyasi sorunlara sebep oldu. FKÖ'nün gelişi, Filistinli mültecilerin silahlanması farklı gruplar arasındaki sürtüşmeyi hızlandırdı. 1976'da çoğunluğu Müslüman Lübnan Cephesi ve Ulusal Komite arasında çatışmalar başladıktan kısa süre sonra Arap Ligi ve Suriye arabuluculuğa girişti, Filistinli-Lübnanlı çatışması daha çok Güney Lübnan'da yoğunlaştı. FKÖ burayı 1969 yılından beri kontrol ediyordu. Kahire Antlaşması imzalanarak bu bölgeden çekildi. İsrail, Güney Lübnan'ı işgal etti ve Suriye önce Hristiyanlar lehine iç savaşa dahil oldu ve sorun uluslararası bir boyut kazandı. Suriye ve İsrail anlaşmazlığı Lübnan üzerinden devam etti. 1980'lerde taraflar harabeye dönen Beyrut'un onarılması için çaba gösterdi.

<span class="mw-page-title-main">Müslüman Kardeşler</span> uluslararası Sünni İslamcı örgüt

Müslüman Kardeşler Cemiyeti ya da İhvânü'l-Müslimîn, Arap dünyasının en eski, en etkili ve en büyük İslamcı hareketi olmakla birlikte birçok Arap ülkesindeki en geniş siyasi muhalif örgütüdür. Mısır'da 1928 yılında İslam alimi ve okul öğretmeni olan Hasan el-Benna tarafından pan-İslamist, şeriatçı, dinî-siyasi amaçlarla çalışan toplumsal hareket olarak kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Hafız Esad</span> 5. Suriye devlet başkanı

Hafız Esad veya Hafız Esed, Suriyeli asker ve devlet görevlisidir. 1971'den 2000 yılına kadar Suriye devlet başkanı olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Suriye İç Savaşı</span> Suriyede 2011den beri süren iç savaş

Suriye İç Savaşı, Suriye ordusu, Suriye hükûmeti ve Suriye'deki iç isyancılar arasında başlayan, sonrasında Irak ve Şam İslam Devleti, El Nusra ve bazı Kürt, Türkmen, Dürzi ve Süryani grupların da katıldığı, son dönemde ise Rusya, İran, Amerika Birleşik Devletleri, Türkiye ve İsrail gibi dış güçlerin de sınırlı ve düzenli olarak dâhil olduğu çatışmalardır. Gösteriler 15 Mart 2011'de başlamış ve Nisan 2011 tarihinde ülke çapında yayılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Ahmed el-Hatib</span> Suriyeli siyasetçi (1933-1982)

Ahmed Hasan el-Hatib, Suriyeli siyasetçi. Ahmed el-Hatib, Hafız Esad tarafından devrilen Devlet Başkanı Nureddin el-Etâsî'nin yerine atanan törensel bir Suriye devlet başkanıydı. Ahmed el-Hatib, iktidardaki Baas Partisi'nin sivil bir üyesiydi. 4 ay kadar vekâleten devlet başkanlığı yaptıktan sonra, 22 Şubat 1971 tarihinde görevini Hafız Esad'a devretti. El-Hatib daha sonra Suriye Halk Meclisi başkanı oldu.

<span class="mw-page-title-main">Asıf Şevket</span> Büşra Esedin kocası

Asıf Şevket Suriyeli siyasetçi. Eylül 2011'den bombalı saldırıda öldürüldüğü 18 Temmuz 2012 tarihine kadar Suriye savunma bakan yardımcısı.

<span class="mw-page-title-main">Müslüman Kardeşler (Suriye)</span> İslamcı ideolojiye sahip Müslüman Kardeşlerin bir kolu

Suriye Müslüman Kardeşleri İslamcı ideolojiye sahip Müslüman Kardeşler'in bir koludur. Suriye'de bulunan Müslüman Kardeşler'in Mısır Kardeşleri ile zayıf bir bağı olduğu ve grubun kuruluşunda kendisini ılımlı olarak ve en son manifestosu olan 2012 Nisan bildirgesinde amacını bireysel haklara saygıyı taahhüt eder ibaresi ile çoğulculuk ve demokrasiyi ilerletme olarak tanımladığı ve İslam kelimesine bir vurguda bulunmadığı belirtilir. 1940 yılında kurulmuştur. Uzun yıllar özgür eylem veya faaliyet yapamamıştır. Suriye İç Savaşı başlayınca, Beşşar Esad yönetimine karşı muhaliflerin saflarına geçmiştir. Günümüzde başkanlığını Muhammed Riyad el-Şefik yapmaktadır. Merkezi Halep veya Humus'tadır.

<span class="mw-page-title-main">Suriye muhalefeti</span> Esad ailesinin Suriyedeki yönetimine muhalif bir grup

Suriye muhalefeti, Suriye Ulusal Koalisyonu ve alternatif bir Suriye hükûmeti olarak belirli toprak kontrolüne sahip Suriye hükûmeti karşıtı gruplar tarafından temsil edilen siyasi yapıdır.

Suriye'de lâiklik, 1920 yılında Suriye'yi işgal eden Fransızlar tarafından oluşturulan Manda yönetimi tarafından başlatıldı. Fransızlar tarafından bastırılan 1920 Halep İsyanı'nı başlatan İbrahim Hananu seküleristti. İbrahim Hananu, isyanın bastırılmasından sonra Suriye'nin bağımsızlığı için mücadele etmeye devam etmiş ve Ulusal Blok'u kurmuştur. Ulusal Blok, laik temelli bağımsız bir Suriye kurma hedefi ile hareket etmiş ve yapmış olduğu siyasi mücadele ile 1946 yılında Suriye'yi bağımsızlığa kavuşturmuştur. Lâik sistem, bağımsızlıktan sonra da devam etmiştir. Bu dönemde yükselişte olan Arap sosyalizmini benimseyen Baas Partisi 1963 yılında bir darbe ile iktidara gelmiştir. Arap sosyalizmi, milliyetçiliği ve lâikliği birleştirmiş bir düşünceydi.

<span class="mw-page-title-main">Suriye'deki İslamcı ayaklanma</span> Suriyede 1976dan 1982ye kadar süren şiddetli isyan

Suriye'deki İslamcı ayaklanma, Müslüman Kardeşler'in 1976'da suikastlarla başlattığı, 1980 yılından 1982 yılında kadar ise bir dizi ayaklanma ile devam eden ayaklanmadır. Ayaklanma, Suriye'yi kontrol eden laik Baas Partisi'ne karşı çıkarıldı. İslamcılar sivillere, devlet görevlilerine ve askerlere yaptıkları saldırıların ardından ayaklanma çıkardı ve 1982 Hama Harekâtı ile ayaklanma bastırıldı.

1964 Hama isyanı, Suriye'de 1963 darbesi ile iktidara gelen laik Baas Partisi ile İslamcı Müslüman Kardeşler arasındaki ilk çatışmadır. İsyan, askerî güçle bastırıldı. 70-100 isyancı öldürülmesi ile biten isyan sonucunda Hama kentindeki bazı mahalleler harap oldu. Hama daha sonra, Suriye'deki İslamcı ayaklanmanın merkezi olacaktı.

Baas Taburları olarak da bilinen Baas Tugayları, neredeyse tamamen Sünni Müslümanların Suriye Baas Partisi üyelerinden oluşan gönüllü bir milis. Suriye'den ve birçok Arap ülkesinden, Beşar Esad'ın Suriye Hükûmetine sadık, Halep'te, Bölge Sekreteri Hilal Hilal'in komutasında kuruldu. İsyancılar, Halep'in doğu yarısının çoğunu 2012 yazında aldı. İlk olarak, Baas Tugayları, hükûmet binalarını ve diğer kilit tesisatları korumak için kullanıldı. Şehirde, ancak güçleri Kasım 2012'deki 5.000 üyeden Aralık 2013'te 7.000'e yükseldikçe rolleri genişlemiştir. O zamandan beri de Lazkiye ve Tartus'ta birimler oluşmuştur. 2013'ün sonunda Tugaylar Şam'da konuşlandırmaya başladı, kontrol noktalarını yönetmeye ve "hafif lojistik operasyonları" yürütmeye başladı. 2014'ün başlarında Eski Halep Şehri'ne düzenlenen saldırıya öncülük ettiler.

<span class="mw-page-title-main">1963 Suriye askerî darbesi</span> Baas Partisini Suriyede iktidara getiren askeri darbe

1963 Suriye askeri darbesi ya da Suriye hükûmetinin adlandırmasıyla 8 Mart Devrimi, Arap Sosyalist Baas Partisi'nin Suriye Bölgesel Şubesi Askerî Komitesi tarafından 8 Mart 1963'te gerçekleştirilen askerî bir darbeydi. Planlamada ve bu planın uygulanmasında, partinin Irak Bölgesel Şubesinin Şubat 1963'te gerçekleştirdiği askerî darbeden esinlenilmişti.

<span class="mw-page-title-main">Suriye tarihi</span> Suriyenin tarihi

Suriye tarihi, mevcut Suriye Arap Cumhuriyeti topraklarında ve Suriye bölgesinde meydana gelen olayları kapsar. Antik çağlar boyunca, mevcut Suriye Arap Cumhuriyeti toprakları, Sümerler, Mitanniler, Asurlular, Babiller, Mısırlılar, Hititler, Kenanlılar, Fenikeliler, Aramiler, Amoriler, Persler, Yunanlar ve Romalılar dahil olmak üzere çeşitli medeniyetler tarafından işgal edildi ve yönetildi. Suriye, ilk kez 24 Ekim 1945'te, Suriye hükûmeti tarafından Birleşmiş Milletler Antlaşması'nın imzalanmasıyla bağımsız bir ülke olarak ortaya çıktı ve Nisan 1946'da Fransa'nın Milletler Cemiyeti tarafından verilen Suriye'nin "nüfusa idari tavsiye ve yardım sağlama" yetkisi fiilen sona erdi.

<span class="mw-page-title-main">1966 Suriye askerî darbesi</span> Suriyede neo-Baasçıları iktidara getiren askeri darbe

1966 Suriye askerî darbesi, 21-23 Şubat tarihleri arasında Suriye Arap Cumhuriyeti hükûmetinin devrildiği ve değiştirildiği olaylara atıfta bulunur. Arap Sosyalist Baas Partisi'nin iktidardaki Ulusal Komutanlığı, partinin Salah Cedid liderliğindeki Askeri Komite ve Bölge Komutanlığı birliği tarafından iktidardan uzaklaştırıldı.

<span class="mw-page-title-main">Düzeltici Hareket (Suriye)</span> Hafız Esad liderliğindeki 1970 darbesi

Düzeltici Hareket Düzeltici Devrim veya 1970 darbesi olarak da anılan olay, Suriye'de 13 Kasım 1970'te General Hafız Esad liderliğindeki bir darbeyle başlatılan siyasi bir hareketti. Esad'ın Suriye'de devrimci kabul edilen reform programı, devletin ve Baas partisinin "milliyetçi sosyalist çizgisini" sürdürmeyi ve geliştirmeyi amaçlıyordu. Esad, 2000 yılındaki ölümüne kadar Suriye'yi yönetecekti ve ardından yerine oğlu Beşşar Esad geçti.

<span class="mw-page-title-main">Suriye'nin modern tarihi</span> 1918 sonrası Suriye tarihi

Suriye'nin modern tarihi, Birinci Dünya Savaşı sırasında Osmanlıların Suriye üzerindeki kontrolünün Fransız kuvvetleri tarafından sona erdirilmesi İşgal Edilmiş Düşman Toprakları Yönetimi'nin kurulmasıyla başlar. Kısa ömürlü Suriye Arap Krallığı 1920'de ortaya çıktı, ancak kısa bir süre sonra Fransız Mandası halini aldı. Manda, kısa ömürlü özerk Halep Devleti, Şam Devleti, Nusayri Devleti ve Cebel el-Dürzi Devleti'ni kurdu. Özerklikler 1930'da Mandatör Suriye Cumhuriyeti'ne dönüştürüldü. Suriye Cumhuriyeti, Nisan 1946'da bağımsızlığını kazandı. Cumhuriyet, Arap-İsrail Savaşı'na katıldı ve 1950'ler ve 1960'lar boyunca siyasi istikrarsızlık durumunda kaldı.

<span class="mw-page-title-main">Suriye'de siyaset</span> Suriyenin siyasi sistemi

Suriye Arap Cumhuriyeti'nde siyaset, çok partili temsili olan yarı başkanlık cumhuriyeti çerçevesinde gerçekleşir. Devlet Başkanı Beşşar Esad ve onun Arap Sosyalist Baas Partisi, 1970 darbesinden bu yana ülke siyasetinde baskın güçler olarak kaldılar.

<span class="mw-page-title-main">Selim Hatum</span> Suriyeli asker ve siyasetçi (1928-1967)

Selim Hatum, 1960'larda Suriye siyasetinde önemli bir rol oynayan Suriye Ordusu subayıydı. Arap Sosyalist Baas Partisinin Suriye Bölgesel Kolunun bir üyesi olarak 1966'da Suriye'de gerçekleşen ve yine bir Baasçı olan Emin el-Hafız hükûmetini deviren darbede etkili oldu. Aynı yıl, yeni hükûmeti kuran ancak kendisini önemli bir pozisyondan uzaklaştıran meslektaşlarına karşı kendi bölgesi olan Cebel el-Dürzi'de bir ayaklanma başlattı. Hakkında tutuklama emri çıkarılması üzerine Suriye'den kaçtı, ancak 1967'de geri döndü ve daha sonra hapse atılarak idam edildi.

<span class="mw-page-title-main">Casim Elvan</span> Suriyeli asker (1928-2018)

Casim Elvan, özellikle Şam yakınlarındaki Katana Üssü'nün komutanlığını yaptığı Birleşik Arap Cumhuriyeti (BAC) döneminde (1958-1961) Suriye Ordusunun önde gelen yarbaylardan biriydi. BAC Cumhurbaşkanı Cemal Abdünnasır'ın sadık bir destekçisi olan Elvan, Suriye'nin 1961'de birlikten ayrılmasına karşı çıktı ve 1962'de ayrılıkçı hükûmeti devirmek için iki başarısız darbe girişimine liderlik etti.